प्रतिगमनविरूद्द महिला गर्जन : ‘लोकतन्त्रका लागि ट्याउँट्याउँ गरिरहनेछाैं'

प्रतिगमनविरूद्द महिला गर्जन : ‘लोकतन्त्रका लागि ट्याउँट्याउँ गरिरहनेछाैं'

A+ A A-

काँडेतारले सिंहदरबार मुलगेटको बाटो छेकेर लस्करै सुरक्षाकर्मी उभिएका छन् । कात्रोले बेरिएको ‘शव’ सडकमा अलपत्र छ । एकोहोरो शंख बजिरहेको छ । क्रियापुत्रीको पहिरनमा युवाहरू शवको वरीपरी घुमिरहेका छन् ।

हजारौंको संख्यामा भद्रकाली मन्दिरअगाडि जम्मा भएर युवाहरू सोधिरहेका छन् –

‘ए हजुर एउटा प्रश्न सोध्न पाईन्छ ?
हामीले सास फेर्न कसको
सिफारिस चाहिन्छ ?’

४० वर्षमुनिका महिलालाई विदेश यात्रामा जानका लागि वडाको सिफारिस चाहिने निर्णयको विरोधमा सोधिएको प्रश्न हो यो ।

‘तानाशाह नयाँ होस या पुरानो झेल्न सकिन्न !’ युवाहरू एकै स्वरमा घोषणा गरिरहेका छन्, ‘निर्दोषिलाई फसाउँछस, बलात्कारी जोगाउँछस !’ सत्तालाई सोध्नका लागि युवाहरूसँग प्रशस्तै प्रश्न छन् । उनीहरू भनिरहेका छन्, ‘जो रक्षक उही भक्षक ।’

संसद विघटन गरेको । बोल्न प्रतिबन्ध लगाउने प्रयास गरिरहेको । महिला हिंसा रोक्न नसकिरहेको सत्तालाई प्रश्न गर्न युवाहरू हुंकारसहित सिंहदरबार गेटअगाडि पुगेका छन् । कृष्ण सेन इच्छुकको कविता लेखिएको टिर्सट लगाएर युवाहरू सामुहिक स्वरमा सिंहदरबार गेटअगाडिबाट भनिरहेका छन् –

‘हाम्रा स्वरहरूमा प्रतिबन्ध लगाउँदै
हाम्रा ओठहरूमा ताल्चा झुन्ड्याउँदै
तिमी भन्छौ– गाउन त गाऊ
तर यो गीत नगाऊ
हामी भने त्यही गीत गाइरहन्छौँ
हाम्रा विचारमा प्रतिबन्ध लाउँदै
हाम्रा हातहरूमा हत्कडी पहिर्‍याउँदै
तिमी भन्छौ– लेख्न त लेख
तर यो गीत नलेख
हामी भने त्यही गीत लेखिरहन्छौँ ।’

इच्छुकको यो कविता, अंशु खनाल, पवन ढुंगाना र सारस चरीले सामूहिक वाचन गरेका थिए । युवाहरूले लगाएको टिसर्टमा ‘हामी बोल्छौ, हामी लेख्छौ, ’ लेखिएको थियो ।

महिलालाई ‘दोस्रो दर्जाको’ ठान्ने सत्ताको ढोकाअगाडि उभिएर सपना सञ्जिवनीले अब महिलाहरू सीता, गान्धारी वा द्रौपदी नबन्ने उद्घोष गरिन् ।

‘अँह ! हम आब सीता नै बनबौ,
अति सहनशील आ कोमल माता जानकी नै बनबौ,
रे राम ! कान खोइल क सुइन,
तोहर पुरुषवादी अंहकारके बोझके चल्ते,
हम आब धरतीके भितर नै धसबौ ।
अँह ! हम आब सीता नै बनबौ,
सरस्वती नै बनबौ,
गान्धारी नै बनबौ,
आब, तु हमर कपार पर लाठी चलो या गोली छातिमे धंस्सो,
आब तोहर तानाशाहि सरकारके खिलाफ, अपन खूनसं इन्कलाब, इन्कलाब, इन्कलाब लिखबौ...’

मैथली भाषामा सञ्जिवनीले जसै कविता सुनाइन् । प्रतिगमन र महिला हिंसाको विरोधमा हजारौंको संख्यामा उत्रिएका युवाहरूले एकै स्वरमा भने –

‘इन्कलाब जिन्दावाद !
इन्कलाब जिन्दावाद !

५ पुसमा प्रधानमन्त्री केपी ओलीले प्रतिनिधिसभा विघटन गरेपछि युवाहरू, नागरिक समाज र स्रष्टाहरू आन्दोलनमा उत्रिएका छन् । शुक्रबार भृकुटिमण्डपबाट साहित्यकार, रंगकर्मीहरूको समूह हातमा साङ्लो बेरेर बसन्तपुर दरबारस्क्वायर पुग्यो । नागरिक अधिकार र लोकतन्त्रलाई सत्ताले साङ्लोमा बेरेको सांकेतिक जनाउ गर्न स्रष्टाहरूले त्यसरी विरोध गरेका थिए ।

बसन्तपुर दरबारस्क्वायरमा कवि श्रवण मुकारुङले प्रधानमन्त्री ओलीलाई ललकार्दै भने, ‘मलाई २६ सय १३ वटा उखान आउँछ । के मैले पनि उखान सुनाउनुपर्ने हो ?’

ओलीलाई उखानटुक्का सुनाउन प्रधानन्त्री नबनाएको जिकिर गर्दै मुकारुङले भने, ‘तीमिलाई त्यहाँ उखान सुनाउन, गीत गाउन पठाएको होइन ।’ मुकारुङको आक्रोश यतिमै रोकिएन, ‘तिमिलाई १२ सय १३ वटा उखान आउँछ । नेपाली संस्कृतिकै बदनाम हुनेगरी उखान सुनाउने ?’

बसन्तपुर दरबारस्क्वायरमा कृष्णसेन इच्छुकका कविता, ब्रबिम शेर्मा र प्रकाश गन्धर्वको गीत सुनिसकेपछि प्रतिगमन र बलात्कारको प्रतिकात्मक विरोध गर्दै शव यात्रा निकालियो ।

बसन्तपुर, नयाँसडक, रत्नपार्क हुँदै सिंहदरबार गेटअगाडि आएर शव यात्रा रोकियो । यो प्रतिगमनको शवयात्रा थियो । बलात्कारपछि मारिएका मैना सुनवारदेखि निर्मला पन्त हुँदै भागरथी भट्टको सम्झनामा युवाहरूले सिंहदरबार गेटअगाडि एक मिनेट मौन धारण गरे ।

मौनधारणपछि लगत्तै अभियन्ता रजनी मिलाले नागरिकको रक्षा गर्न नसक्ने, जननिर्वाचित संसदको हत्या गर्ने प्रधानमन्त्री र राष्ट्रपतिको राजीनामा नै माग गरिन् ।

निकै आक्रोशित सुनिएकी मिलाले भनिन्, ‘महिला नै राष्ट्रपति भए पनि हामीलाई कुनै गर्व छैन । महिलामाथि दिनहुँ बलात्कार र हिंसा हुँदा पनि नबोल्ने राष्ट्रपति हामीलाई चाहिएन । राजीनमा देउ !’ बोल्दाबोल्दै भक्कानिएर मिलाको गला अबरुद्ध भएपछ मानव अधिकारकर्मी मोहना अन्सारीले थुमथुम्याउनु परेको थियो ।

महिला हिंसाविरुद्ध लामो समयदेखि अभियान चलाइरहेकी हिमा विष्टले निर्मला पन्त, सम्झना बिक, भागरथी भट्ट लगायतको बलात्कारपछि भएको हत्यामा सत्तासिनहरू नै दोषी रहेको बताइन् ।

‘निर्मला पनि हामी नै हौं । सम्झना पनि हामी नै हौं । भागरथी पनि हामी नै हौ,’ उनले अगाडि भनिन्, ‘पटक–पटक हाम्रो बलात्कार हुन्छ तर, सुन्ने कोही हुँदैन ।’

आफ्नो भाषामा केन्द्रित नहुन आग्रह गर्दै उनले सत्तासिनदेखि राजनीतिक दललाई ललकारीन्, ‘याद राख्नुहोस, विचार गर्नुहोस, भोलि चुनाव हुन्छ त्यतिखेर ‘माई भजाइना विल भोट यु आउट’ ।’

सडकमा शान्त भएर उभिएका युवा, युवतीहरूले विष्टको भनाइमा सही थप्दै सिठी बजाए । ताली बजाए । र, कोरसमा गाए, ‘माई भजाइना विल भोट यु आउट’ ।’

महिलाले बोलेपछि ‘ट्याउँट्याउँ’ गरेको भन्ने सत्तालाई चुनौती दिँदै लेखक अर्चना थापाले भनिन्, ‘हामी यसरी नै ट्याउँट्याउँ गरिरहन्छौ । यसरी बोलिरहन्छौ । लोकतन्त्र र न्यायका लागि हामी सदा बोल्छौँ ।’

आफूहरू ट्याउँट्याउँकै अर्थ बुझाउन आन्दोलनमा उत्रिएको बताउँदै उनले भनिन्, 'हामी त्यही ट्याउँ–ट्याउँको अर्थ नै बुझाउन चाहन्छौं । यो आवाज निभ्न नदिउँ ।’

महिला मार्च नाम दिइएको विरोध सभामा शिल्पी थिएटरका कलाकारले आफ्नो नाट्य प्रस्तुतीमा राष्ट्रपतिले संविधान कुल्चिएको देखाउँदै, ‘सडकको आवाज सुन’ भन्दै सत्तासीनलाई सुझाए ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, फागुन १, २०७७ ०६:५०