असफलतालाई सफलतामा कसरी बदल्ने ? आउनोस्, एकफेर एडिसनलाई पढौँ

थाेमास एल्वा एडिसन । स्राेतः पिन्टरेस्ट

A+ A A-

‘मैले मेरो जीवनमा कहिल्यै काम गरिनँ, यो सबै ठट्टा थियो’, महान् वैज्ञानिक थोमस एल्वा एडिसनसँग जीवनप्रति आफ्नै दृष्टिकोण र कला थियो ।

एडिसनको नाममा १ हजार ९३ वटा वैज्ञानिक आविष्कार दर्ता भएका छन् । एकै व्यक्तिले यति धेरै आविष्कार गर्न सक्नु असाधारण क्षमता हो । त्यसमाथि जीवनमा जम्मा तीन महिना मात्र स्कुल पढ्न पाएका वैज्ञानिकले महान् आविष्कारका लागि स्कुल कलेज पढ्नैपर्छ भन्ने मान्यतालाई भत्काइदिए ।

यसैले पछिसम्म उनले भन्दैरहे, ‘मैले जीवनमा कहिले स्कूल पढिनँ, मैले सिंगो लाइब्रेरी पढेँ ।’

१० वर्षको उमेरमै उनले विज्ञानका ठेलीहरू पढिसकेका थिए ।

फोनोग्राफ, ग्रामोफोन, ब्याट्री, इलेक्ट्रिक बल्बजस्ता महत्त्वपूर्ण आविष्कारका जननी एडिसन एउटा गरिब परिवारबाट उठेका वैज्ञानिक हुन् । सन् १८४७ मा जन्मेका एडिसनले आफ्ना आविष्कारमार्फत संसारमा प्रभाव छाडे । सानो छँदा रेल्वे स्टेसनमा पत्रिका, तरकारी बेच्दै हिँडेका एडिसनले रेलको एउटा डिब्बामा वैज्ञानिक परीक्षण सुरु गरिसकेका थिए ।

भनिन्छ, एक पटक रेलको डिब्बामा आगो लागेपछि रेलको कन्डक्टरले एडिसनलमाई कञ्चटमा प्रहार गरेर उनको एउटा कान करिब सुन्न नसक्ने बनाइदियो । यसपछि एडिसनले आफ्नो घरमै एउटा प्रयोगशाला बनाएर त्यहीँ प्रयोग र परीक्षण थाले । उनी आप्नो काममा यति डुब्थे, भोक, प्यास र निद्रासमेत बिर्सिदिन्थे ।

दिनको १८/२० घण्टा काममा खट्थे । उनले पछि यत्तिकै भनेका हैनन्, ‘मेरो सफलताको रहस्यमध्ये एउटा यो पनि हो, मेरो ल्याबमा कहिल्यै घडी हुँदैन ।’

घडी हेरिरहँदा मान्छे व्यावहारिक काममा फस्छ । गर्दै गरेको काम बीचमै छोडेर हिँड्नुपर्छ । एडिसनलाई बाहिरी संसारसँग मतलब थिएन । बस् ! नयाँ चीज पत्ता लगाउनमा हुटहुटी थियो । संसार झकझक्याउने व्यक्ति घडी हेरेर काम गर्दैन । काम सकेर घडी हेर्छ ।

एकपटक श्रीमतीले एडिसनलाई भनिन्, ‘श्रीमान्, तपाईं रातदिन नभनी काम गर्नुहुन्छ । मेरो अनुरोध छ, आज यस्तो ठाउँमा जानुस्, जहाँ जाँदा तपाईंलाई सबैभन्दा आनन्दको अनुभूति हुन्छ । एडिसनले श्रीमतीको अनुराेधलाई स्वीकार्दै भन्छन्, ‘हस् ! म आज मलाई सबैभन्दा आनन्द दिने ठाउँ जान्छु ।’ उनी खुरुखुरु आफ्नो प्रयोगशालाभित्र पस्छन् । एडिसनका लागि सबैभन्दा आनन्द दिने ठाउँ स्वयम् उनकै प्रयोगशाला थियो ।

एडिसनले पत्ता लगाएको एउटा महत्त्वपूर्ण आविष्कार, बिजलीको चिम पनि हो । यो आविष्कार गर्दा उनले हजारौँ पटक प्रयत्न गर्नुपरेको थियो । अर्थात्, हजारौँवटा असफलता झेलेका थिए । व्यक्तिलाई कुनै कामको असफलताबाट नभाग्न एडिसनको उदाहरण दिने गरिन्छ ।

मान्छे नयाँ काम गर्दा एकै पटक असफल हुँदा छटपटिन थाल्छ । पटकपटकका असफलता उसले झेल्ने आँट गर्दैन । तर, एडिसन असफलतासँग विचलित हुँदैनथे ।

त्यसैले एक प्रसङ्गमा उनले भनेका थिए, 'म असफल भएको थिइनँ, मैले त हजारवटा यस्ता बाटाहरू खोज्दै थिएँ, जहाँबाट हिँड्दा बत्ती बल्दैन । हरेक प्रयत्नमा यो बाटोबाट जाँदा बत्ती बल्दो रहेनछ भन्ने थाहा पाउँथे, यसकारण म हरेक प्रयत्नमा सफल थिएँ ।’

एडिसन सकारात्मक रूपले सोच्ने बानीले उनलाई यो हदसम्मको सफलता प्राप्त गरायो । एकपटक उनको प्रयोगशालामा आगो लाग्यो । तर, उनी दुःखी भएनन् । एडिसनले उल्टै ईश्वरलाई धन्यवाद दिँदै भने, ‘मैले मेरो ल्याबमा प्रशस्त गल्तीहरू गरेको थिएँ, त्यसैले आगो लाग्यो, अब म कमजोरीरहित अर्को ल्याब बनाउँछु ।’

पहिलो विश्व युद्ध चल्दै थियो । अमेरिकी सरकारले सैनिकका लागि शक्तिशाली हतियार उत्पादन गर्न अनुसन्धान गर्न आग्रह गर्‍याे । तर, युद्ध र हिंसाका पक्षमा आफूले काम नगर्ने भन्दै सरकारको आग्रह उनले अस्वीकार गरिदिए । शान्तिको पक्षमा बोल्ने एडिसनको स्वभावले उनको वैज्ञानिक आविष्कार थप सम्मानित बने । उनको जीवनले धेरैलाई प्रेरित गरेको छ । उनी भन्थे, ‘मलाई गौरव यसकारण छ, मैले कहिल्यै मान्छे मार्ने हतियार उत्पादन गरिनँ ।’

एडिसनको प्रयोगशाला