पचासवर्षे नक्कली सपनामा लागेको डढेलो

A+ A A-

कम्युनिस्टहरूले समाजवादको सपना देखेका हुन्छन् । नेपाली जनतालाई पनि समाजवादको सपना देखाइएको थियो । समाजवादको सपना देख्नु भनेको नयाँ दुनियाँ अगाडि ल्याउनु र त्यो दुनियाँ स्थापना गर्नका लागि निरन्तर संघर्ष गर्नु हो । संघर्ष गर्नुको अर्थ हरेक दिन सडकमा नाराजुलुस गर्नु, भाषणबाजी गर्नु, बन्द हड्ताल गर्नु मात्रै होइन । नयाँ समाज र नयाँ देश निर्माण गर्नु पनि हो । देशमा समाजवादको नाममा जुन खालका तमासाहरू भइरहेका थिए, ती सबै नक्कली थिए ।

नेकपाका नेताहरूले जनतालाई ढाँट्न सकिनेजति ढाँटिसकेका थिए । बोल्न सकिनेजति सबै झुटहरू बोलिसकेका थिए । आश्वासनहरू पनि सबै दिइसकेका थिए । ढाँट्न र झुट बोल्नका लागि यिनीहरूसँग कुनै पनि चीज बाँकी थिएन । जब यिनीहरूसँग सबै चीज सकिइसकेको थियो, यिनीहरू संसद् भत्काउन र पार्टी फोर्नतिर लागे ।

संसदको विघटन र पार्टीको फुटपछि आफ्ना ढाँट, छल र झुटहरू लुकाउनका लागि अहिले एकअर्कालाई गालीगलौज गर्दै ढाँट, छल र झुटको सहारा लिइरहेका छन् । सबैभन्दा ठूलो झुट त संसदको विघटन हो ।

सिद्धान्तको तिलाञ्जलि

संसद विघटनको सन्दर्भमा नेपालका कम्युनिस्टहरू दुई धारमा बाँडिएका छन् । एक, कम्युनिस्टकै नाममा असंवैधानिक तरिकाले संसद विघटन गरेको ओली पक्ष, त्यसको समर्थनमा रहेका नेपाल मजदुर किसान पार्टी, दुई, संसद विघटनका विरुद्धमा रहेको प्रचण्ड पक्ष, नेकपा मसाल, नेकपा (क्रान्तिकारी माओवादी), विप्लवलगायतका वाम घटकहरू ।

ओली र प्रचण्ड पक्षले कम्युनिस्ट दर्शन र सिद्धान्तका आधारभूत मूल्यमान्यतालाई उहिल्यै तिलाञ्जलि दिइसकेका हुन् । तैपनि तिनीहरू क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट पार्टी नभएर प्रगतिशील वामपन्थी शक्तिहरू हुन् । सरकार सञ्चालनका सन्दर्भमा ओली र प्रचण्डहरूले वामपन्थी चरित्र पनि प्रदर्शन गर्न सकेनन् । यो निकै दु:खदायी पक्ष हो ।

समाजमा रहेका सबैलाई राजनीतिक चेतना दिनु, प्रशिक्षण गर्नु, संगठित गर्नु, समाजवादप्रति प्रतिवद्ध बनाउनु र उन्नत समाज निर्माण गर्नु कम्युनिस्ट पार्टीको कर्तव्य हो । नेपालमा समाजवाद भनेको चुनावमा टिकट प्राप्त गर्नु, जनतालाई झुटा आश्वासन दिनु, गुण्डागर्दी र पैसा बाँडेर चुनाव जित्नु, सांसद र मन्त्री बन्नु तथा आफ्नो व्यक्तिगत जीवन विलासी बनाउनुजस्तै भएको छ । कम्युनिस्ट पार्टीको नामबाटै समाजवादको भ्रष्टीकरण गरिएको छ ।

चिनियाँ कम्युनिस्ट नेता माओत्सेतुङले मुख्य रूपमा तीन कुरालाई जोड दिएका छन्: एक वर्गसंघर्ष, दुई- उत्पादन संघर्ष र तीन वैज्ञानिक प्रयोग । नेपालमा वर्गसंघर्षका ठूलठूला कुरा हुन्छन् । वर्गसंघर्षसँगसँगै जोडिएका उत्पादन संघर्ष र वैज्ञानिक प्रयोगको उल्लेख कहीँ कतै हुँदैन । उत्पादन संघर्ष र वैज्ञानिक प्रयोगको सन्दर्भमा राजनीतिक दरिद्रता प्रदर्शन हुने गरेको छ । परिणाम यो भएको छ कि समाजवाद झुटको खेतीको रूपमा परिणत भएको छ ।

तत्कालीन एमाले र माओवादीले २०६३ सालको आन्दोलनको सफलतासँगै सम्पूर्ण राजनीतिक क्रान्ति पूरा भएको घोषणा गरेका थिए । वर्गसंघर्षलाई तिलाञ्जलि दिएर राजनीतिक क्रान्ति पूरा भएको घोषणा गर्नु सैद्धान्तिक टाटपल्टाइ थियो । कम्युनिस्टहरूले वर्ग रहेसम्म वर्गसंघर्ष जारी रहने सैद्धान्तिक मान्यता राख्छन् । सैद्धान्तिक रूपमा पतन भएपछि उनीहरूले अहिले गरेको सडक संघर्षमा वर्गसंघर्षको कुनै गन्धसमेत छैन ।

समाजवादी सपनाको सुरुआत

सोभियत कम्युनिस्ट पार्टीका नेता लेनिनले आफ्नो एउटा लेखमा सम्पूर्ण पार्टीपंक्तिलाई सपना देख्न भनेका छन् । लेनिनले भनेको सपना समाजवादी निर्माणको सपना हो । लेनिनभन्दा पहिल्यै कार्ल मार्क्सले समाजवादको सपना देखेका थिए । कार्ल मार्क्स र फ्रेडरिख एंगेल्सले देखेको समाजवादको सपना सोभियत संघमा लेनिनको नेतृत्वमा पूरा भएको थियो । पुँजीवादीहरूले समेत रुसको समाजवादी क्रान्तिको धेरै आलोचना गर्ने गर्दैनन् ।

लेनिन त्यस्ता व्यक्ति हुन्, जसको नेतृत्वमा मानव समाजको इतिहासमा पहिलो समाजवादी व्यवस्थाको स्थापना भयो । आफ्नै नेतृत्वमा स्थापना गरिएको समाजवादलाई हुर्काउन नपाई दीर्घरोगका कारण लेनिनले मृत्युवरण गरे । त्यसैले लेनिनले देखेको सपना उनी आँफैले पूरा गर्न पाएनन् ।

लेनिनपछि नेतृत्वमा आएका स्टालिनले समाजवादको निर्माणमा धेरै ठूलो योगदान गरे । कतिपय कमजोरीका कारण स्टालिनको आजसम्म पनि आलोचना गर्ने गरिन्छ । तर, हिटलर र मुसोलिनीको नेतृत्वमा खडा भएको धुरी पक्षलाई समाप्त पारेर दोस्रो विश्वयुद्धमा जीत हासिल गरे । सोभियत संघका स्टालिन, बेलायतका चर्चिल र अमेरिकाका रुजवेल्ट दोस्रो विश्वयुद्धका नायक सावित भए । रुसमा स्टालिनले तीन दशकभन्दा लामो समयसम्म सोभियत समाजवादको नेतृत्व गरेका थिए ।

समाजवादको पचास वर्षे नक्कली सपना

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी एकीकरण घोषणासभामा आगामी ५० वर्षसम्म सत्ता सञ्चालन गर्ने र समाजवाद स्थापना गर्ने उद्घोष गरिएको थियो । त्यतिबेला नेपाली कांग्रेस समाप्त हुने बताइएको थियो । यथार्थमा सरकार सञ्चालन गरेको तीन वर्ष नपुग्दै पुष्पकमल दाहाल र केपी शर्मा ओली संसद विघटन र आफ्नो पार्टी विभाजन गरेर नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवासँग सत्ता साझेदारीका लागि याचना गरिरहेका छन् ।

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीका नेताहरूले समाजवाद बनाउने सपना देखेका थिए भन्ने कुनै पनि आधार छैनन् । जुनसुकै अवस्थामा सरकारमा रहनुपर्छ भन्ने व्यवहार प्रदर्शन गर्ने नेताहरू हुन् भन्नका लागि दर्जनौँ आधारहरू छन् । एमालेका नेताहरू फुटेको राप्रपाका नेता लोकेन्द्रबहादुर चन्दलाई प्रधानमन्त्रीमा काँध हालेर पनि सरकारमा रहने मनोदशाबाट ग्रस्त बनेका थिए । राजा ज्ञानेन्द्रले सत्ता हत्याएपछि प्रतिगमन आधा सच्चिएको भन्दै राजाकै सरकारमा सामेल हुन पुगे ।

प्रचण्डले एमालेसँग गरिएको गठबन्धन तोडेर रातारात देउवासँग गठबन्धन गरेर प्रधानमन्त्री बनेको कुरा पुरानो भएको छैन । यथार्थमा यिनीहरू समाजवादको आवरणमा सत्ताका भोका र हद दर्जाका पदलोलुप हुन् । हरेक राजनीतिक घटनाक्रमले यिनीहरूलाई त्यही देखाउँछ । सरकारमा पुग्नका लागि यिनीहरूले देश र जनतालाई दाउमा राखेर आफू अनुकूल राजनीतिक दुर्घटना गराउन पनि सिपालु भइसकेका छन् ।

सत्तालिप्साको त्यो हद पार गरेका नेताहरूले झण्डै दुईतिहाइको सरकार सञ्चालनको तीन वर्षसम्म समाजवाद निर्माणको एउटा पनि कार्यक्रम सञ्चालन गरेका छैनन् । किसान र मजदुरलाई लक्षित गरेर पर्याप्त सरकारी लगानी गरिएको छैन । शिक्षा र स्वास्थ्यलाई माफियाकरण गरिएको छ । राष्ट्रिय उद्योगधन्दा र पुँजीको विकासमा सरकार असफल भएको छ । जनताको आधारभूत आवश्यकताको रूपमा रहेको स्वास्थ्य क्षेत्र जसरी माफियाकरण गरिएको छ, सरकारले गरेको सबैभन्दा ठूलो अपराध हो ।

पुष्पकमल दाहाल, केपी शर्मा ओली, माधवकुमार नेपाल, झलनाथ खनाल आदि नेताहरूले प्रधानमन्त्री बन्ने सपना देखेका थिए । उनीहरू प्रधानमन्त्री बने पनि । प्रधानमन्त्री बन्ने सपना देख्नु र समाजवाद स्थापना गर्ने सपना देख्नु आकाश जमिनको फरक हो । यदि तिनीहरूले समाजवाद स्थापना गर्ने सपना देखेका थिए भने पनि तिनीहरूले देखेको सपनामाथि आँफै ढडेलो लगाएका छन् ।

उनीहरूले जनतालाई समाजवादको सपना देखाइरहेका छन् । वास्तविकतामा उनीहरू जुनसुकै अवस्थामा प्रधानमन्त्री बन्ने सपना देखिरहेका छन् । जनतालाई ढाँटेर, छलेर, झुट बोलेर प्राप्त गरेका पदहरूले समाजवाद स्थापना गर्न सक्दैनन् । त्यसैले जनतालाई यिनीहरूका सत्तालिप्साका प्रमाणहरू बुझाउँदै जानुपर्दछ ।

घमण्डको बेलुन फुटेपछि...

नेपालका कम्युनिस्टहरूका घमण्डका बेलुनहरू धेरै पटक फुटेका छन् । नेकपा (एमाले) ले २०५१ सालको मध्यावधि निर्वाचनपछि नौ महिना अल्पमतका सरकार सञ्चालन गरेको थियो । त्यो सरकारले लोकप्रियता हासिल गरेको पनि थियो । तर, त्यो लोकप्रियता लामो समय कायम राख्न सकेन । एमालेको विभाजनसँगै घमण्डको पहिलो बेलुन २०५६ सालमा फुटेको थियो । फुटेको बेलुन टाल्न प्रयत्न गरिए पनि टालिएन ।

संविधानसभाको पहिलो निर्वाचनमा माओवादीले ठूलो पार्टीको रूपमा सरकार चलायो । चुनाव जितेपछि प्रचण्डले बाँकी दुनियाँमा कोही पनि देख्न सकेका थिएनन् । चुनाव हारेका दलहरूलाई अपमान गरेरै उनले आफ्नो समय खेर फालेका थिए । रुक्मांगद कटवाल प्रकरणपछि माओवादी घमण्डको बेलुन पनि फुट्यो । घमण्डको बेलुन मात्रै होइन, दोस्रो संविधानसभाको चुनावमा माओवादी पार्टी नै फुटेको थियो ।

संविधान घोषणा भएपछि २०७४ सालको निर्वाचनमा नेकपा (एमाले) र नेकपा (माओवादी केन्द्र) को पार्टी एकतामार्फत बलियो कम्युनिस्ट सरकार बनाउने योजना अगाडि ल्याइएको थियो । ठूलो पार्टी बन्ने स्वार्थको बेलुन जति तन्काउँदै लगियो, फुट्ने सम्भावना पनि उत्तिकै बढेर गयो । संसद् विघटन र पार्टी विभाजनसँगै घमण्डको नयाँ संस्करण पनि फुट्यो । अन्ततः ५० वर्ष कम्युनिस्ट शासन चलाउने घोषणा गरिएको बेलुन पनि फुट्यो ।

पार्टीभित्र सहमति गर्ने तर कार्यान्वयन नगर्ने, जनताका समस्याहरूका बारेमा कुनै छलफल नगर्ने, पदका लागि बारम्बार झगडा गरिरहने जुन नाटकीय घटनाहरू थिए, त्यो दुईतिहाइको घमण्डका सक्कली स्वरूपहरू थिए । यिनीहरूका बहस, छलफल र झगडामा जनतालाई कहीँकतै केन्द्रमा राखिएका थिएनन् ।

आफ्नै भविष्यमाथि डढेलो

केपी शर्मा ओली र पुष्पकमल दाहाललाई प्राप्त गर्न बाँकी केही पनि थिएन । यिनीहरू दुवै जना दुई/दुई पटक प्रधानमन्त्री भइसकेका थिए । दाहाल विगत तीस वर्षदेखि पार्टी प्रमुखको रूपमा रहेका छन् भने ओली पनि झण्डै छ वर्षदेखि पार्टी प्रमुख छन् । उनीहरूले प्राप्त गरेको सत्ता, शक्ति, पद, प्रतिष्ठा देश र जनताका लागि समर्पित गर्न सक्थे । तर, तिनीहरूभित्र रहेको घमण्ड, सत्तालिप्सा र पदलोलुपताले आफैँले अगुवाइ गरेको आन्दोलनमाथि डढेलो लगाइदिने काम गरे ।

केपी ओलीको संसद् विघटन एउटा खराब पक्ष हो । संसद् विघटनभन्दा धेरै खराब पक्षहरू तिनीहरूले पचाइसकेका थिए । ती खराब पक्षहरूबाट आफूलाई सुधार्नतिर लागेनन् । यसको कारण तिनीहरूले राम्रोसँग सरकार सञ्चालन गर्न सकेनन् । जनताको चाहना पूरा गर्न सकेनन् ।

जनताको चाहना पूरा गर्न नसकेपछि यिनीहरूभित्र भयंकर छटपटी पैदा हुन गयो । उनीहरूको छटपटी पद प्राप्तिमा केन्द्रित हुन पुग्यो । अन्ततः नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी विघटन भयो । पार्टीको विघटन अत्यन्तै दर्दनाक विघटन हो ।

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको विघटनसँगसँगै यिनीहरूले देखाएको ५० वर्ष कम्युनिस्ट सरकार चलाउने सपनामाथि ठूलो डढेलो लागेको छ । त्यो डढेलोले यिनीहरूलाई कति खरानी पारेको छ भन्ने कुरा आगामी दिनहरूमा देखिँदै जानेछ । यिनीहरूले आफ्नै घरमाथि लगाएको डढेलो अझै निभेको छैन । यिनीहरूले संसद र पार्टीमाथि मात्रै डडेलो लगाएका छैनन् कि जनताको भविष्यमाथि समेत डढेलो लगाउने काम गरेका छन् । यिनीहरूलाई सजाय दिनु, संविधानको रक्षा गर्नु र जनताका अधिकारलाई सुरक्षित गर्नु आजको न्यूनतम आवश्यकता हो ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, माघ १४, २०७७ १२:१०