नासाको निष्कर्षः २०२० सबैभन्दा तातो वर्ष

A+ A A-

यस कारण बढ्दै छ पृथ्वीको तापक्रम

अमेरिकी अन्तरिक्ष तथा वैज्ञानिक अनुसन्धान संस्था नासाको अध्ययनले सन् २०२० ले सबैभन्दा तातो वर्षको रेकर्ड कायम गरेको छ । यसअघि सन् २०१६ मा यो रेकर्ड कायम भएको थियो । यद्यपि २०१६ को तुलनामा २०२० को तापक्रमका बीचमा झिनो मात्र अन्तर छ ।

वैज्ञानिकहरू भन्छन्, 'पछिल्ला सात वर्ष इतिहासकै सबैभन्दा ताता वर्ष भएका छन् । आद्योगिकीकरणको २ सय ५० वर्षयता पृथ्वीको तापक्रम करिब १.५ डिग्री सेल्सियसले बढेको छ ।

सन् १९६९ यता समुद्रको सबैभन्दा माथिल्लो सतहको १ सय मिटरको पानी ० दशमलव ६ डिग्री सेल्सियसले बढेको छ । पछिल्लो शताब्दीमा समुद्रको सतह २० सेन्टिमिटरले बढ्यो र पछिल्ला दुई दशकमा समुद्रको सतह पछिल्लो एक शताब्दीमा भन्दा झण्डै दोब्बरले बढेको छ । र, समुद्रको सतह हरेक वर्ष बढिरहेको छ ।

हिमालबाट हिउँ पग्लिरहेको छ । हाम्रा हिमालहरू पनि काला देखिन थालेका छन् । विश्वलाई ध्यानाकर्षण गर्ने प्रयासस्वरुप सन् २००९ मा हाम्रो मन्त्रिपरिषदको बैठक सगरमाथाको फेद कालापत्थरमा बसेको थियो ।

तापक्रम वृद्धिका कारण विश्वले विभिन्न खालका विपत्तिहरूको सामना गर्न थालेको छ । गत वर्ष अस्ट्रेलिया, साइबेरिया र अमेरिकाका जंगलमा लागेको डढेलोको धुवाँ पृथ्वीको हरेक कुनाको आकासमा पुगेको अनुमान गरिएको छ ।

समद्री आँधी झन् शक्तिशाली र विनाशकारी बनिरहेका छन् । कतै बढी पानी त कतै कम पानी परिरहेको हामीहरूले देखिरहेका छौं । हाम्रै देशमा पछिल्ला वर्षहरूमा कतै कम पानी परेको त कतै लगातार भारी वर्षा भएर ठूला-ठूला बाढीपहिरो गएको सुन्यौँ, देख्यौँ ।

अध्ययनअनुसार, हरेक दशकमा १३ दशमलव १ प्रतिशतको दरले आर्कटिक महासागरको हिउँ पग्लिरहेको छ र सन् २०५० सम्ममा आर्कटिक क्षेत्र हिउँविहीन बन्ने अनुमानमा गरिँदै छ । यसले महासागरको सतह बढाउनेछ । त्यहाँको पानीको तापक्रम थप बढ्नेछ र जलीय जीवहरूलाई समेत गम्भीर क्षति पुर्‍याउनेछ ।

आर्कटिक महासागरको हिउँको टुक्रामा बस्न खोज्दै एक समुद्री चरा । (इमेज स्रोत : टाइमडटकम)

कारण के हो ?

पृथ्वी तात्नुका मुख्य कारण मानवीय क्रियाकलापबाट उत्सर्जन हुने कार्बनडाइअक्साइड, मिथेन, पानीको वाष्प र नाइट्रसअक्साइडजस्ता ग्यासहरू हुन् । यिनीहरूलाई हरितगृह ग्यास भनिन्छ । वायुमण्डलमा यी ग्याहरूको मात्रा ठिक्क हुँदा पृथ्वीका जीवलाई फाइदाजनक हुन्छ । किनकि यिनीहरूले पृथ्वीको तापक्रम ठिक्क बनाउन सहयोग गर्छन् ।

तर, यी ग्यासहरूको मात्रा सामान्यभन्दा बढी भयो भने यिनीहरूले वायुमण्डलमा ‘ब्ल्यांकेट’को काम गर्छन् र सूर्यको सबै तापलाई वायुमण्डलभन्दा बाहिर जानबाट रोक्छन् । जसका कारण पृथ्वीको तापक्रम बढ्न थाल्छ । यसैलाई चलनचल्तीको भाषामा ‘ग्लोबल वार्मिङ’ भनिन्छ ।

औद्योगिक क्रान्तिका २ सय ५० वर्षयता कार्बनडाइअक्साइडको मात्रा ५० प्रतिशतले बढेको छ । मिथेनको मात्रा दोब्बर बढी भएको छ ।

पृथ्वीमा पाइने कोइला, डिजेल, पेट्रोल, प्राकृतिक ग्यास लाखौँ वर्षअगाडिदेखि जीवहरूको अवशेषबाट बनेका हुन् । यी पदार्थ आजको विश्वमा गाडी तथा उद्योगहरूमा इन्धनका मख्य स्राेत बनेका छन् । यसैले यिनीहरूलाई जीवावशेष इन्धन भनिएको हो । कार्बनडाइअक्साइड मूलतः जीवावशेष इन्धन बाल्दा उत्पादन हुन्छ । यसमाथि कार्बनडाइअक्साइड ग्यास सोस्ने बिरुवाको फडानी बढिरहेको छ ।

मिथेन कुहिने पदार्थबाट निस्कन्छ । नाइट्रसअक्साइड जीवावशेष इन्धन बाल्दा, नाइट्रिक अम्ल बनाउँदा, प्राङ्गारिक र रासायनिक मल बनाउँदा निस्कन्छ । यसर्थ हरित ग्यास बढ्नुको मूल कारण मानिसका क्रियाकलाप नै हुन् ।

पृथ्वीको तापक्रम वृद्धिले हाम्रा हिमालहरूलाई संकटमा धकेलेको छ । जलवायु परिवर्तनका कारण हजारौँ जीवजन्तु लोप भइसकेका छन् । हिमालमा पाइने स्याउ तराईमा फल्न थालेका छन् । लालीगुराँस असमयमै फुल्न थालेको छ । जाडो महिना पनि उतिसाराे ठण्डी खालका छैनन् ।

पृथ्वीको तापक्रम नियन्त्रण नगरे यसले हामी मानवजातिलाई समेत संकटमा पुर्‍याउनेछ । पृथ्वीको तापक्रम बढ्नुमा औद्योगिक राष्ट्रहरू बढी जिम्मेवार छन् । यसर्थ जीवावशेष इन्धनको सट्टा नवीकरणीय ऊर्जाको उत्पादन र प्रयोग बढ्न आवश्यक छ । सन् २०१५ मा १९६ वटा देशले गरेको पेरिस सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेका छन् । जसमा पृथ्वीको तापक्रम पूर्वऔद्योगिकीकरणको समयमा भन्दा २ डिग्री सेल्सियसमा सीमित राख्ने लक्ष्य थियो । राष्ट्रहरूले त्यहीअनुसार काम गर्न सके भने मात्र मानवजातिका लागि देखापरेको यो विपत्ति टर्न सक्नेछ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, माघ ६, २०७७ १७:४०