'१८ वर्ष कतारमा लुटिएँ, जवानी सकिएपछि रित्तै फर्किएँ'

A+ A A-

धनकुटाकी आइतमाया राई (नाम परिवर्तन) १८ वर्षअघि वैदेशिक रोजगारीका लागि कतार पुगेकी थिइन् । राईले १८ वर्षसम्म कतारीको घरमा कैदीसरह काम गरेर जीवन बिताइन् ।

२९ वर्षको उमेरमा रोजगारीका लागि कतार पुगेकी राई ४७ वर्ष पुगेपछि स्वदेश फर्किइन् । १८ वर्षअगाडि धरानका रोहित लिम्बूले इजरायल भनेर रोजगारीका लागि कतार पुर्‍याएको आइतमाया बताउँछिन् ।

'जीवन त कतारको मरुभूमिमा बिताएर स्वदेश फर्किएँ । १८ वर्ष धेरै दुःख पीडा भोगेर नेपाल आएँ', राईले भनिन् ।

‘कतार रोजगारीमा जानुअघि माओवादी युद्धमा होमिएकी थिएँ । युद्धका क्रममा खोटाङमा एक जना मान्छे मार्नुपर्‍यो । त्यो मान्छे मारेपछि आर्मी र प्रहरीको खोजीकाे सूचीमा परेँ । त्यसपछि भागेर रोजगारीका लागि भारतहुँदै इजरायल हिँडेकी थिएँ, कतार पुगेँ’, उनले भनिन, ‘कतारीले ८ वर्ष त घर बाहिर निस्कनसम्म दिएन । सुरुसुरुमा घरमा काम गरेँ । पछि साहुले मरुभूमिमा रहेको बाख्राभेडा फार्ममा काम गर्न लग्यो । १० वर्ष मरुभूमिमा बालुवाभित्र बाख्राभेडा गोठमा काम गरेर बिताएँ ।’

१० वर्ष भारतीय मूलका मान्छे मात्र कहिलेकाहीँ भेडाबाख्राको मासु किन्न आएको देख्ने गरेको उनको भनाइ छ । यो समय परिवारसँग ६ महिनामा एक पटक फोनमा सम्पर्क हुने गरेको राईले सुनाइन् ।

१८ वर्षअघि कतार जाँदा ७० हजार रुपैयाँ म्यानपावरमा काम गर्दै आएका भिनाजु पर्ने एजेन्टलाई तिरेको राईलाई याद छ । कतारमा घरेलु रोजगारीमा गएका विदेशी महिला कामदारको जीवन कष्टकर र शारीरिक शोषणमा परे पनि काम गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको उनको भनाइ छ ।

घरेलु रोजगारीका लागि कतारी नागरिकले भारतीय र नेपाली महिलालाई खरिद गरेर मनलाग्दी गर्दै राख्ने गरेको राईले अनुभव सुनाउँछिन् ।

‘१० वर्षको अवधिमा दुई जना पुरुषको मरुभूमिमा अनुहार मात्र देखेँ । यतिसम्म अहिले त धेरै मान्छे देख्दा अनौठो लाग्छ । १८ वर्ष कतारीले यौनदास नै बनाएर अन्त्यमा बुढेसकालले छोएपछि नेपाल पठायो । अहिले परिवारले पनि राम्रोसँग चिन्दैनन्,’ उनले भनिन, ‘जवानी हुँदा कतारीले यौनदास बनाएर राख्यो । अब बुढेसकालमा नेपाल फर्किएँ । सबै आफन्त पनि बिरानो भइसकेछन् । अब गाउँभन्दा पनि सहरको एउटा कुनामा सानो पसल खोलेर बस्छु ।’

श्रीमान्‌ले म विदेशमा धेरै वर्ष बसेका कारण अर्की श्रीमती विवाह गरेपछि एक्लो भएको उनको भनाइ छ ।

दूतावास र पत्रकारलाई नेपाल फर्कन गुहार मागे

कतार पुगेको ३ वर्षदेखि स्वदेश फर्कन धेरैसँग हारगुहार मागे पनि कसैले सहयोग नगरेको राईको गुनासो छ । कतारमा समस्यामा परेपछि स्वदेश फर्किन नेपालीको जस्तो अनुहार भएका सबैलाई गुहार मागे । तर, कसैले वास्ता गरेन । कागजात नभएका कारण प्रहरीले समाउँछ भन्ने डर, लुकीछिपी बजार आएका बेला नेपालीहरूसँग उद्धारका लागि सहयोग माग्ने गरेको राईले बताइन् ।

१० वर्ष त कतारको बजारसम्म समेत देखिन् । त्यो समय साहुसँग मरुभूमिबाट बाहिर आउन नपाएको उनले बताइन् ।

‘कतारस्थित नेपाली दूतावासमा कति पटक फोन गरेँ । दूतावासको फोन कहिल्यै उठ्दैन थियो । उठाए पनि दूतावासको उत्तर ढोकामा आएर निवेदन दिनूू भनेर कर्मचारीले फोन राख्छन् । दूतावासले समस्या के हो भनेर कहिल्यै बुझ्दैन थियो’, उनले भनिन्, ‘समस्यामा परेको नेपाली कामदारका विषयमा दूतावास गम्भीर नहुँदा धेरै नेपाली विदेशमा अलपत्र र दुःख पाएका छन् । सानो समस्या पनि दूतावासले वास्ता गर्दैन । मर्न मात्र बाँकी छ । स्वदेश फर्काउन सहयोग गर्नुहोस् भन्दासमेत कहाँ समस्यामा परेको हो भनेर दूतावासले सोध्दैन ।’

कतारमा बसेर पत्रकारिता गर्दै आएका एक जना पत्रकारलाई उद्धारका लागि धेरै पटक गुहार मागेको राई बताउँछिन् । ती पत्रकारलाई मैले कतार आएको ५ वर्षदेखि स्वदेश फर्काउन सहयोग मागेँ तर उनले बेवास्ता गरेको उनी सुनाउँछिन् ।

कतार पुगेपछि साथमा राहदानी नभएका कारण घर फर्कन पाएको छैन भनेर सुनाउँदा तपाईंजस्ता धेरै नेपाली महिलाहरू कतारमा अलपत्र छन् भन्दै उनी तर्किएको राईले सुनाइन् ।

मैले गुहार मागेको पत्रकारसमेत घरेलु महिला कामदार रोजगारीमा लैजाने म्यानपावर र एजेन्टका सहयोगी भएर काम गर्ने गरेको थाहा पाएको राईले बताइन् ।

‘ती पत्रकार त कतारमा घरेलु महिला कामदार ओसार्न म्यानपावर र एजेन्टका सहयोगी रहेछन् । कहाँबाट आफ्ना देशका चेलीबेटी उद्धार गर्न सहयोग गर्छन्’, उनले भनिन्, ‘मैले सहयोग मागेका पत्रकारले घरेलु महिला कामदारले समस्यामा परेपछि दूतावासमा गरेको उजुरी दिने व्यक्तिका बारेमा एजेन्ट र म्यानपावरसम्म पुर्‍याउने काम गर्दा रहेछन् । विदेशले धेरै घरपरिवारमा खुसी ल्याएको छ । तर, मेरो जीवनमा पीडा दियो र उमेर सकियो ।’

समाजले मात्र होइन, सरकारले समेत वैदेशिक रोजगारीबाट फर्किएका महिला कामदारलाई तिरस्कार गर्ने गरेको उनको आरोप छ । 'म कतारमा १८ वर्ष लुटिएँँ, यो मेरो रहर होइन, बाध्यता थियो', उनले भनिन् । श्रम मात्र होइन, शारीरिक शोषणमा परेर फर्किएका महिला कामदारलाई सरकारले समाजमा पुनःस्थापन गर्ने सहयोग नगर्ने गरेको राई गुनासो गर्छिन् ।

वैदेशिक रोजगारीबाट फर्किएका महिला कामदारलाई समाजले असमान व्यवहार र विदेशमा इज्जत सकेर आएका भनेर घृणाको भावमा हेर्ने गरेको राईको भनाइ छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, पुस २८, २०७७ ०८:१५