कृषिमा विदेशी लगानी भित्रिँदा जमिन कब्जा !

A+ A A-

सरकारले निश्चित सर्त तोकेर कृषिमा विदेशी लगानी भित्र्याउन कानुनी बाटो खुला गरेको छ । कृषिमा विदेशी लगानीकर्ता भित्र्याउन बाटाे खुला गरेसँगै कृषि पेसामा संलग्न व्यवसायी विस्थापित हुने कृषि व्यवसायीहरूले चिन्ता व्यक्त गर्न थालेका छन् ।

गत साता बसेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले विदेशी लगानी तथा प्रविधि हस्तान्तरण ऐन २०७५ अनुसूची संशोधनमार्फत ५० करोड रुपैयाँ स्थिर पुँजी लगानी गर्न मिल्ने र ७५ प्रतिशत उत्पादन लगानीकर्ताले निर्यात गर्न सक्ने आधारमा कृषिमा विदेशी लगानीका लागि कानुनी बाटो खुलाइदिएको हो ।

विदेशी लगानी भित्र्याउन कानुनी बाटो खुलाएकोमा कृषि व्यवसायीहरूले विरोधसमेत गरिरहेका छन् ।

डेरी उद्योग संघ, नेपाल डेरी एसोसिएसन, केन्द्रीय दुग्ध सहकारी संघ लिमिटेड र केन्द्रीय पशुपक्षीपालन सहकारीलगायत कृषिक्षेत्रमा लगानी गर्दै आएका व्यवसायीले कृषिमा विदेशी लगानी भित्र्याउन कानुनी मान्यता दिएको विरोध गरिरहेका छन् ।

खेतीसँग जमिन कब्जा

सरकारमा रहेका केही व्यक्तिले आर्थिक प्रलोभनमा परेर कृषिमा विदेशी लगानी भित्र्याउन कानुनी बाटो खोल्दा समग्र नेपालको कृषि क्षेत्रमा नै ठूलो प्रभाव पर्ने कृषिविज्ञहरूले बताउन थालेका छन् । कृषिमा विदेशी लगानी भित्रँदा खेतीसँग जमिन कब्जा हुने सम्भावना धेरै रहेको उनीहरूले बताएका छन् ।

हाल सानो–ठूलो कृषिमा आश्रित धेरै व्यवसाय नेपालमा सुरु भएका छन् । उत्पादन थोरै होला तर, कृषि व्यवसाय व्यवस्थित हुँदै गइरहेको अवस्थामा विदेशी लगानी आवश्यक नरहेको कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयका पूर्वसचिव राजेन्द्र भारी बताउँछन् । ‘कृषिमा विदेशी लगानी आवश्यक छ तर, कृषि उत्पादनमा होइन । नेपाली कृषि व्यवसायीले उत्पादन गरेको सामग्री व्यवस्थित र प्रशोधनका लागि मात्र विदेशी लगानी आवश्यक छ । जमिनसँग कृषिमा विदेशी लगानी आवश्यक छैन,’ उनले भने, ‘विश्वमा धेरै उदाहरण छन् । कृषिमा लगानी गर्न भित्रिएका विदेशी कम्पनीहरूले जमिन नै कब्जा गरेर किसानसँगै स्वदेशी कृषि व्यवसायीलाई विस्थापित गरेका छन् । कृषिमा विदेशी लगानी भित्रिन दिँदा ठूलो समस्या सिर्जना हुने मैले देखेको छु ।’

२ वर्षअघि साना तथा घरेलु उद्योग, कृषि तथा प्राथमिक उत्पादन, डेरी, मत्स्यपालन, मौरीपालन, पशुपालनमा विदेशी लगानी आवश्यक छैन भनेर रोकिएको उनको भनाइ छ ।

सरकारले कृषिमा विदेशी लगानी भित्र्याउने विषयलाई सामान्य रुपमा लिइरहेको छ । यो विषयमा धेरै अध्ययन र अनुसन्धान गर्नुपर्ने आवश्यक रहेको कृषि मन्त्रालयका पूर्वसचिव भारीको बुझाइ छ ।

सरकारले कृषिमा विदेशी लगानी भित्र्याउन कानुनी मान्यता दिए कृषिमा लगानी गर्न आउने विदेशी कम्पनीले कृषि मात्र होइन जमिन बब्जा गर्न नीति लिने उनको दाबी छ ।

विश्वमा अध्ययन र अनुसन्धान नगरी हचुवाका भरमा कृषिमा विदेशी लगानी भित्राएका धेरै देशले ठूलो समस्या भोग्नुपरेको छ । यतिसम्म विदेशी कम्पनीले कृषिका लागि खरिद गरेको जमिन अन्य देशका अरु नै व्यवसायीलाई बिक्री गरेर मात्र फर्किने गरेको उनको भनाइ छ ।

भारतमा पनि कृषिमा लगानी गर्न भित्रिएका विदेशी कम्पनीले स्वदेशी उत्पादनसँगै त्यहाँका कृषि व्यवसायी पीडित भइरहेको र भारतमा भइरहेको कृषि आन्दोलनको मुख्य कारण पनि यही नै भएको उनले जानकारी दिए ।

विदेशी लगानी भित्रिए नेपाली व्यवसायी विस्थापित

सरकारले कृषिमा विदेशी लगानी भित्र्याउन कानुनी बाटो खोल्दा नेपालामा कृषि व्यवसाय गरिरहेका व्यवसायीहरूले विस्थापित उनीहरू चिन्तित भइरहेका छन् । कृषिमा विदेशी लगानी भित्रिएको केही महिनामा नेपाली कृषि उद्योग बन्द हुने अवस्था आउने व्यवसायीले बताइरहेका छन् ।

सरकारले स्वदेशी व्यवसायी विस्थापित गर्न कृषिमा विदेशी लगानीकर्ता भित्र्याउनका लागि कानुनी बाटो खुलाएको नेपाल डेरी एसोसिएसनका महासचिव प्रल्हाद दहालको दाबी छ ।

सरकारले संसद् विघटन भएको मौका छोपेर कृषिमा विदेशी लगानी भित्र्याउने अनुसूचि संशोधन गरेको एसोसिएसनका महासचिव दाहालले बताए । ‘विगतमा अन्य क्षेत्रमा विदेशी लगानी आउँदा स्वदेश धेरै व्यवसायी विस्थापित भएका छन् । उनीहरू विदेशी लगानीका कारण अन्य व्यवसाय गर्न बाध्य भए ।

कृषिमा पनि सरकारले ल्याएको कानुनका आधारमा विदेशी लगानी भित्रिए हाल, कृषि पेसामा संलग्न व्यवसायीको हालत त्यही हुन्छ,’ उनले भने, ‘सरकारले हाल संशोधन गरेको अनुसूची तत्काल रोक्नुपर्छ । नत्र यसले नेपालको कृषि क्षेत्रमा ठूलो दुर्घटना निम्त्याउँछ । कृषि व्यवसायमा लगानीसमेत घट्छ । नेपालमा कृषिमा लगानी गर्न व्यवसायीको कमी छैन । विदेशी लगानीका लागि बनाएको कानुन खारेज गर्नुपर्छ ।’

नेपालमा छिमेकी भारत र चीनका कृषि व्यवसायीले लगानी गर्ने इच्छा देखाउँदै आएको उनको भनाइ छ ।

यस्तै, सरकारले कृषिमा विदेशी लगानी भित्र्याउन कानुनी बाटो खोलेर फस्टाउन लागेको नेपालको कृषि व्यवसायलाई अस्तव्यस्त बनाउन खाजेको नेपाल मत्स्यपालन व्यवसायी संघका अध्यक्ष अम्बिकाप्रसाद अधिकारीले आरोप लगाएका छन् ।

नेपाल कृषिका कतिपय क्षेत्रमा अत्मनिर्भर भइरहेको छ । विदेशी लगानी भित्रियो भने कृषिका स्वदेशी व्यवसायी घट्ने संघका अध्यक्ष अधिकारीले बताए । ‘नेपालमा मासु र मत्स्यपालनमा निर्भर छ । हाल उत्पादन भएको कुखुरा, अण्डा र लोकल कुखुराको मासु निर्यात गर्न अवस्थामा नेपाल पुगेको छ । निर्यातका लागि सरकारले विदेशी बजारमा भित्र्याउन वातावरण निर्माण गर्नुपर्छ,’ उनले भने ।

नेपाल नै कृषिमा निर्भर भइरहेका कारण विदेशी लगानी आवश्यक नरहेको उनको भनाइ छ ।पशुपन्छीपालन, मौरीपालन, फलफूल, तरकारी, तेलहन, दलहन, दुग्ध व्यवसायमा विदेशी लगानी भित्र्याउन सरकारले कानुनी बाटो खुलाइदिएको छ ।

विदेशी लगानी भित्रिए कृषि क्षेत्रमा स्वदेशी उद्योगीले गरेको ८५ अर्ब लगानी जोखिममा पर्ने व्यवसायीको चिन्ता छ । डेरी उद्योगमा ३० अर्ब, दाना तथा कुखुरामा ४० अर्ब, माछापालनमा ११ अर्ब र माहुरीपालनमा ४ अर्ब लगानी रहेको व्यवसायीले जानकारी दिएका छन् ।

हाल, नेपालमा ३० प्रतिशत कृषि व्यवसाय रहेको उनीहरूको दाबी छ । साथै, पछिल्लो समय ग्रामीण क्षेत्रमा धेरै नेपाली कृषिमा व्यवसाय गर्न थालेका छन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, पुस २३, २०७७ ०८:४४