मिथेन ग्यास उत्पादनको लक्ष्यसहित सैनामैनामा फोहोर प्रशोधन केन्द्र

A+ A A-

विकसित शहरमा फोहोर व्यवस्थापन चुनौतीपूर्ण भइरहेका बेला दीर्घकालीन समधानसहित रुपन्देहीको सैनामैनामा फोहोर प्रशोधन केन्द्र निर्माणको काम सुरु भएको छ ।

सैनामैना नगरपालिका–१० खोरमोरमा फोहोर प्रशोधन केन्द्र निर्माणको काम सुरु भएको हो । प्रशोधन केन्द्र निर्माणपछि फोहोरको उचित व्यवस्थापनका साथै आर्थिक उपार्जनसमेत हुनेगरी काम थालिएको छ ।

जिल्लाका सबै स्थानीय तहसँगै कपिलवस्तुको बाणगंगा नगरपालिकाकोसमेत फाेहाेर ल्याएर केन्द्रमा फोहोर प्रशोधन गरिनेछ । राष्ट्रिय प्राथमिकताको योजना रहेको प्रशोधन केन्द्रका लागि सवा १० करोड विशेष अनुदान संघीय सरकारले उपलब्ध गराएको छ ।

गत वर्ष १ करोडको तारजाली राख्ने काम भएको छ भने यसवर्ष पनि तारजाली थप गर्ने काम डेढ करोडको लागतमा भइरहेको सैनामैना नगरपालिकाले जनाएको छ ।

सैनामैना १०, खोरमोर खोला क्षेत्रमा बन्ने प्रशोधन केन्द्रबाट प्लाष्टिक दाना, कम्पोस्ट मल र मिथेन ग्याँस उत्पादन गरिने सैनामैना नगरपालिकाका नगरप्रमुख चित्रबहादुर कार्कीले बताए ।

पूर्वपश्चिम राजमार्गबाट ५ किलोमिटर उत्तर नदी क्षेत्रमा निर्माण भइरहेको फोहोर प्रशोधन केन्द्र बस्तीबाट टाढा भएकाले पनि सो क्षेत्र विवादरहित हुने उनको भनाइ छ ।

‘रुपन्देहीका सबै पालिकासहित कपिलवस्तुको गोरसिंगेसँगै पश्चिम क्षेत्रसमेत समेटिनेछ । यो योजना राष्ट्रिय प्राथमिकताको योजना हो’, उनले भने, ‘फोहोर व्यवस्थापन चुनौतीपूर्ण थियो । अब धेरै सहज हुनेछ । यो आयोजना सम्पन्नपछि स्थानीय तहहरूले अघि सारेका स्वच्छन्दा, हरियाली कायम गर्ने योजनामा पनि यो कोशेढुंगा सावित हुनेछ ।’

प्रशोधन केन्द्रमा फोहोर ल्याउने पालिकाले ढुवानीबाहेक अतिरिक्त मूल्यसमेत तिर्न नपर्ने बताइएको छ । सोही स्थानमा अहिले तारजाली लगाउने काम भइरहेको छ ।

त्यस्तै, प्रारम्भिक वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकनको काम अन्तिम चरणमा रहेको र त्यसपछि जग्गा प्राप्तिको प्रक्रिया अगाडि बढाइने सैनामैना नगरपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत टेकराज पन्थीले जानकारी दिए ।

प्रशोधन केन्द्र निर्माणका लागि सैनामैना नगरपालिकाका प्रमुख चित्रबहादुर कार्की संयोजक, बुटवल उपमहानगरका उपप्रमुख गोमा आचार्य सहसंयोजक रहने गरी अनुगमन, निरीक्षण समिति गठन गरिएको छ ।

रुपन्देहीका अन्य स्थानीय तहहरूमा समेत फोहोरमैला व्यवस्थापन लथालिङ्ग भएकाले सैनामैनामा फोहोर प्रशोधन केन्द्र निर्माणपछि दीर्घकालीन रूपमै समस्याको समधान हुने अपेक्षा गरिएको छ ।

होला त दीर्घकालीन समाधान ?

हाल बुटवल उपमहानगरपालिकाले नगरभित्र संकलित फोहोर उपमहानगरपालिका– ११ को बुद्धनगरमा डम्पिङ गर्दै आएको छ ।

फोहोर फाल्ने र पुर्ने क्रम भइरहेपनि त्यसको प्रत्यक्ष प्रभावमा त्यहाँका स्थानीय जनतामा परेको छ । ६ वर्षअघिसम्म दैनिक ३० देखि ३२ टन मात्र फोहोर उत्पादन हुने बुटवलमा अहिले दैनिक ५३ टन फोहोर उत्पादन हुन्छ । यो क्रम दैनिक थपिँदै छ ।

उत्पादित फोहोर घर–घरबाटै अलग–अलग छुट्याएर राख्ने नगर्दा कुहिने र पुनः प्रयोग गर्न मिल्ने प्लास्टिक, कागज, टिन र फलामजन्य फोहोरसमेत एकै स्थानमा डम्पिङ हुने गरेको छ ।

नदी र खोला किनारमा फाेहाेर फाल्नु कानुनविपरीत भए पनि स्थानीय सरकारको रूपमा रहेको बुटवल उपमहानगरले त्यसको उल्लंघन गरी रहेको छ ।

बुटवल उपमहानगरपालिकाका नगरप्रमुख शिवराज सुवेदीले सैनामैनामा प्रशोधन केन्द्रका लागि गत वर्ष नै सम्झौता भएको र अब फोहोरको दीर्घकालीन व्यवस्थापन हुने बताए ।

बुटवल उपमहानगरपालिकाले पहिलो पटक २०५२ सालदेखि संस्थागत रूपमा फोहोर व्यवस्थापन गर्न सुरू गरेको थियो । त्यो बेला उपमहानगरपालिकाले मैनाबगरमा फोहोर व्यवस्थापन गरेको थियो ।

३ वर्षसम्म थुपारिएको फोहोरले पछि मैनाबगरको दक्षिण क्षेत्रमा जग्गा उकासियो । पछि २०५६ सालमा मैनाबगरमा अटो भिलेज बनाउने योजना ल्याएपछि उपमहानगरपालिकाले खोलाको पूर्वतर्फ फोहोर थुपार्न थालेको थियो । अहिले दुई दशक भइसकेको छ ।

सुरुवाती समयमा उपमहानगरपालिकाले खयरघारी, पवित्रनगर, सुन्दरनगरमा फोहोर थुपारेको थियो । अहिले त्यो क्षेत्रमा सुकुम्बासी बस्ती रहेको छ । पुरानो बसपार्क पछाडि खयरघारीदेखि थुपार्दै गएको फोहोर अहिले लुम्बिनी वाणिज्य क्याम्पसपछाडिको हात्तीसुँढसम्म पुगेको छ । वैकल्पिक व्यवस्था नहुँदा बाध्यताले तिनाउ नदीमा फोहोर फाल्नुपरेको बुटवल–११ का वडाध्यक्ष रामचन्द्र क्षत्रीले बताए ।

ल्यान्डफिल्ड साइटको आयोजना फर्कियो

अस्थायी रूपमा बस्तीनजिकै र तिनाउको किनारमा फोहोर थुपार्दा वातावरणमा प्रत्यक्ष असर पर्न थालेपछि बुटवल उपमहानगरपालिकाले ल्यान्डफिल्ड साइटको आयोजना अगाडि सार्‍यो । विश्व विकास बैठकले ऋण लगानी गरेर ल्यान्डफिल्ड साइट निर्माण गरिने भनिए पनि स्थानीयको अवरोधले सो आयोजना फर्कियो ।

२८ करोडको यो आयोजनाका लागि उपमहानगरपालिकाले जेडआईईसी पप्पु जेभीसँग २५ करोड ६२ लाख ५३ हजार ५ सय ८४ रुपैयाँमा ठेक्का सम्झौता गरी सञ्चालन खर्चसमेत बुझाइसकेको थियो ।

सुरुमा जितेश्वरी वनमा योजना निर्माण गरिएको भए पनि स्थानीयले विरोध गरे । त्यसपछि देविनगरमा योजना निर्माण गर्ने भनियो, पछि त्यहाँ पनि विरोध भएपछि देवदह नगरपालिकासँग सिमाना जोडिएको शिवनगर सामुदायिक वन क्षेत्रमा ४ सय ८४ हेक्टर क्षेत्रफलमा फाेहाेर प्रशोधन केन्द्र बनाउने गरी योजना तयार भयो ।

दुईवटा नगरपालिकाबीच समन्वयको कमी र अस्तित्वको लडाइँका कारण सफल हुन सकेन । त्यस्तै रुपन्देहीको सिद्धार्थ नगरपालिकामा ल्याडफिल साइट बनाउन ३५ करोडको परियोजना आएको थियो ।

ओमसतीय क्षेत्रमा ल्याडफिल्ड साइट बनाउन प्रक्रिया अगाडि बढाएका बेला स्थानीय बासिन्दाले विरोध गरेपछि सो परियोजना फिर्ता भएको थियो ।

फोहोर व्यवस्थापनमा तिलोत्तमा एक कदम अघि

रुपन्देहीका १६ वटा स्थानीय तहहरूमध्ये फोहोरमैला व्यवस्थापनमा तिलोत्तमा नगरपालिकाले नमुना काम गरिरहेको छ । तिलोत्तमा नगरपालिकामा गठित जनसहभागिता वास तथा स्वास्थ्य संस्थाले नगरपालिकाको वडा नं. ८ स्थित सुखौरा वन क्षेत्रमा रहेको फोहोर प्रशोधन केन्द्र स्थापना गरेको छ ।

त्यहाँ फोहोर प्रशोधन केन्द्रमा प्लाष्टिकजन्य, सिसा र कपडालाई प्रशोधन गर्ने गरिन्छ । तिलोत्तमा नगरपालिकाका ७, ८, ९ र १६ वडाबाट फोहोर ल्याउने र ल्याइएको फोहोरलाई छुटाएर प्लाष्टिक, सिसा र कपडाका छुट्टा छुटटै पोका प्रशोधन केन्द्रमा बनाइन्छ ।

अहिले प्रशोधन केन्द्रमा १३ जनाले दैनिक काम गर्दै आइरहेका छन् । प्रशोधन केन्द्रमा अहिलेसम्म ३० लाख लगानी भइसकेको छ ।

तिलोत्तमा नगरपालिकाका नगरप्रमुख वासुदेव घिमिरेले दीर्घकालीन योजना अनुसार नै प्रशोधन केन्द्र निजीक्षेत्रबाट स्थापित भएको र त्यसलाई दिगो बनाउन नगरपालिकाले भूमिका खेल्ने बताए ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, पुस २०, २०७७ १८:०३