औद्योगिक हब बन्दै रुपन्देही

A+ A A-

कच्चा पदार्थ आयात र उत्पादन निर्यात सहज भएकाले रुपन्देही र आसपासमा ठूला घरानाका उद्योगमा लगानी बढ्दै गएको छ । रूपन्देहीमा मात्र ठूला उद्योग ३ सय २० भन्दा बढी छन् ।

जिल्लामा भैरहवा–परासी क्षेत्रमा ठूला उद्योग खुल्ने क्रम बढिरहेको छ । भैरहवा–लुम्बिनी क्षेत्रमा नयाँ उद्योग स्थापना गर्न सरकारले रोक लगाएपछि अहिले भैरहवा परासी क्षेत्रमा नयाँ उद्योग स्थापना हुने क्रम बढेको हो ।

लुम्बिनीसँग नजिकै रहेका उद्योगबाट निस्किने धुलोधुँवा तथा रसायनका कारण लुम्बिनीमा प्रदूषण बढ्दै गएपछि सरकारले त्यस क्षेत्रमा नयाँ उद्योग सञ्चालनमा रोक लगाएको छ ।

भैरहवा–बुटवल छेउछाउमा उद्योग खोल्न पर्याप्त जमिन नभएको र भैरहवा–लुम्बिनी क्षेत्रमा नयाँ उद्योग स्थापना गर्न नपाएपछि उद्योगीहरू उद्योग स्थापनाका लागि भैरहवा–परासी क्षेत्रमा केन्द्रित भएका हुन् ।

केही वर्षअघिसम्म हुलाकी सडकमार्गको रूपमा चिनिने भैरहवा–परासी खण्ड भैरहवा–परासी कोरिडोरको नामले चिनिन थालेको छ । यो क्षेत्रमा करोडदेखि अर्बौं लगानीका उद्योगहरू सञ्चालनमा छन् ।

भैरहवा–परासी क्षेत्रमा स्टिल, मैदा, चामल, कार्पेट, डनलप, ह्विस्की, बियर, सफ्ट ड्रिङ्क, चाउचाउ, जुत्ता–चप्पल, ग्यास, पेट्रोलियम पदार्थ, दाना, अटो, प्लास्टिक, सनमाइका, पाइप, एंगलपत्ती ब्लक, कङ्क्रिट, रेडिमिक्सलगायतका दर्जनौँ उद्योग सञ्चालनमा छन् । केही उद्योगहरू खुल्ने क्रममा छन् ।

आधा दर्जनभन्दा बढी ठूला उद्योगहरू सञ्चालन गरेको सिद्धार्थ ग्रुपले यो कोरिडोरमा चार अर्बभन्दा बढी लगानीमा श्री स्टिल्स् उद्योग सञ्चालनमा ल्याएको छ । भारतसँगको आयात-निर्यातका लागि सहज र नजिकको दूरी भएका कारण जिल्लामा उद्योगमा लगानी बढ्दै गएको रुपन्देही उद्योग संघका अध्यक्ष बाबुराम बोहोराले बताए ।

‘सञ्चालनको अन्तिम तयारीमा रहेको गौतमबुद्ध विमानस्थल, विशेष आर्थिक क्षेत्र, मुलुककै दोस्रो ठूलो भन्सार नाका, बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनीजस्ता कारणले पनि जिल्लामा उद्योगमा लगानी बढ्दो छ’, उनले भने ।

सरकारले हाल भैरहवा–लुम्बिनी क्षेत्रमा नयाँ उद्योग स्थापनामा रोक लगाए पनि यहाँ २५ भन्दा ठूला उद्योगहरू सञ्चालनमा छन् ।

२०५७ सालमा जगदम्बा सिमेन्ट स्थापना भएपछि उद्योग स्थापनाको लहर भैरहवा लुम्बिनी क्षेत्रमा चलेको थियो । यहाँ सबैभन्दा बढी सिमेन्ट उद्योग छन् ।

देशका क्लिङ्कर आयात गरी सिमेन्ट उत्पादन गर्ने ३६ उद्योगमध्ये लुम्बिनी प्रदेशमा मात्र २१ उद्योग छन्, जसमध्ये रुपन्देहीमा मात्र ११ वटा उद्योग छन् ।

त्यसैगरी, स्टिल, प्लाइउड, चाउचाउ, पेपर, फ्लावरलगायतका ठूला उद्योग पनि भैरहवा लुम्बिनीमा छन् । त्यहाँ स्थापित उद्योगमा खर्बौ लगानी भइसकेको छ ।

यहाँ स्थापित प्रतिउद्योगले २ अर्बदेखि ८ अर्बसम्म लगानी गरेका छन् । पछिल्लो समय स्थापना भएको अर्घाखाँची सिमेन्टले मात्र हालसम्म ८ अर्बमाथि लगानी गरेकाे छ । त्यसैगरी, अम्बे र गोयन्का स्टिल्सले ५/५ अर्बभन्दा माथि लगानी गरेका छन् ।

नेपाल अम्बुजा सिमेन्ट प्रा.लिका निर्देशक हेमन्त अग्रवाल भैरहवा–लुम्बिनी क्षेत्रमा उद्योग विस्तारका लागि लुम्बिनी विकास कोषले रोक लगाएपछि अहिले भैरहवा–परासी क्षेत्रमा उद्योगहरू खोल्ने क्रम चलिरहेको बताए ।

उद्योग विस्तारका लागि समेत जग्गा उपलब्ध नभएपछि भैरहवा परासी क्षेत्रमै उद्योगहरूले शाखा उद्योग सञ्चालन गर्नुपरेको उनले बताए ।

‘सरकारले अझै उद्योगीलाई प्रोत्साहन हुने कार्यक्रम ल्याउन जरुरी छ । यसो हुँदा विदेश लगानीकर्तालाई समेत आकर्षित गर्न सकिन्छ’, उनले भने ।

उनले कच्चा पदार्थ आयात र तयारी वस्तु निर्यातका लागि बेलहिया भन्सार रहेकाले पनि उद्योगीहरू रुपन्देहीमा लगानी गर्न तयार भएको बताए ।

‘भैरहवा बुटवल क्षेत्रमा जमिन छैन । भैरहवा परासी क्षेत्रमा बजार अझै बसिनसकेकाले उद्योग स्थापनाका लागि सहज छ । बस्ती र शहर नभएकाेमा उद्योग स्थापना सहज हुने भएकाले पनि उद्योगीहरू भैरहवा–परासी खण्डमा केन्द्रित भएका हुन्’, उनले भने ।

हाल बुटवलको मोतिपुरमा प्रादेशिकस्तरको औद्योगिक क्षेत्र निर्माणका क्रममा रहेको र भैरहवामा विशेष आर्थिक क्षेत्र सेजमा उद्योग सञ्चालनमा आएपछि देशकै प्रमुख औद्योगिक क्षेत्रको रूपमा यो क्षेत्र स्थापित हुने उद्योगीहरू बताउँछन् ।

नेपाल उद्योग परिसंघका लुम्बिनी प्रदेशका संयोजक एजाज आलमले नाकाबन्दीको समयमा देशका अरू नाका बन्द हुँदासमेत रुपन्देहीको बेलहिया नाका पुनः सञ्चालन भएकोले यो क्षेत्र उद्योग सञ्चालनका लागि सुरक्षित भएको बताए ।

‘द्वन्द्वकालीन अवस्थामा समेत यहाँ उद्योगहरू निर्वाध सञ्चालनमा आईरहे । राजनीतिक परिर्वतनका आन्दोलनमा समेत उद्योगहरू सञ्चालन गर्ने वातावरण बनेकाले पनि उद्योगीहरूको आकर्षण रुपन्देही बन्यो’, उनले भने ।

उनले जिल्लामा २०३२ सालमा बुटवल औद्योगिक क्षेत्रको स्थापनासँगै मझौला उद्योगहरू स्थापना गर्ने क्रम बढे पनि ०५७ सालदेखि ठूला उद्योगहरू स्थापना गर्न सुरू भएको बताए ।

उद्योग पर्यटन वन तथा वातवरण मन्त्रालय लुम्बिनी प्रदेशका सूचना अधिकारी मोहनप्रसाद पाण्डेका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७६/७७ मा मात्र जिल्लामा साना, मझौला तथा ठूला गरी १ हजार ३ सय ५ वटा उद्योग खुलेका छन् । जसबाट २ हजार २१ उद्यमी र ४ हजार ३ सय ३० जनाले रोजगारी पाएका छन् ।

त्यस्तै एक वर्षको अवधिमा यी उद्योगबाट १ करोड ८४ लाख रुपैया राजस्व संकलन भएको उनले जानाकारी दिए ।

घरेलु उद्योगमा पनि लगानी बढ्दो

रुपन्देहीमा ठूला मात्र नभई साना तथा मझौला उद्योगहरूमा पनि लगानी बढेको छ । घरेलु तथा साना उद्योग कार्यालय रुपन्देहीका अनुसार जिल्लामा ६ हजार ६ सय ६७ उत्पादनमूलक, ४ हजार २ सय २६ सेवा मूलक, २ हजार ३ सय १४ पर्यटन जन्य, १ हजार ८ सय ४ कृषि तथा वनजन्य र सूचना तथा संचार उद्योग एउटा संचालनमा छन् ।

घरेलु तथा साना उद्योग कार्यालय रुपन्देही प्रमुख लक्ष्मण लम्सालका अनुसार यी उद्योगमा झण्डै ३० अर्बभन्दा बढी लगानी छ । उनका अनुसार पछिल्लो डेढ वर्षमा मात्रै १ हजार ९ सय ४८ उद्योग नयाँ खुलेका छन् ।

थोरै लगानीमा संचालन गर्न सकिने र ऊर्जा खपत तथा कामदार सहजै पाइने भएपछि घरेलु तथा साना उद्योगहहरूमा लगानीकर्ताहरू आकर्षित भएको उनको भनाइ छ ।

जिल्लामा पछिल्ला वर्षहरूमा खाद्यान्न, काठजन्य, ग्रिल, स्टिल, आल्मुनियम, कृषिजन्य, पर्यटकजन्य उद्योगहरू बढी खुल्ने गरेका छन् । यससँगै हस्तकला, सिलाइ, कटाइ, ब्युटिपार्लरजस्ता कम लगानीमा सञ्चालन गर्न सकिने उद्योगहरू पनि बढी मात्रामा खुलेको उनले बताए ।

जिल्लामा संचालित घरेलु तथा साना उद्योगहरूमा मात्रै ३२ हजारले ३ सय १० जनाले रोजगारी पाएको सरकारी आँकडाले देखाउँछ । यीमध्ये २४ हजार ९ सय १९ पुरुष छन् भने ७ हजार ३ सय ९१ महिला छन् ।

लुम्बिनी प्रदेशका योजना आयोगका उपाध्यक्ष डा. ईश्वर गौतमले अरु प्रदेशमा भन्दा लुम्बिनी प्रदेश र त्यसमा पनि रुपन्देहीमा उद्योगहरूको बढी सुरक्षा भएका कारणले उद्योगीको आकर्षण जिल्लामा बढेको उनले बताए । त्योबाहेक नेपाल राष्ट्र बैंकले लिएको नीतिका कारणले पनि पछिल्लो समय उद्योग क्षेत्रमा लगानी बढेको उनको भनाइ थियो ।

‘कुनै समय घर, घडेरीमा मात्र लगानी गर्ने प्रचलन थियो र तर अहिले घर जग्गामा भएको लगानीसमेत उद्योग क्षेत्रमा गएका कारणले पनि उद्योगमा लगानी बढेको देखिन्छ,’ उनले भने ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, पुस २१, २०७७ ०६:५५