पर्यटनमा सन् २०२० : तामझामसित अभियान, नसोचेको नोक्सान

A+ A A-

सन् २०२० सुरु हुँदा बखत खासगरी पर्यटन क्षेत्र निकै उत्साहित थियो । ६ महिनाको पूर्वतयारीपश्चात सरकारले तामझामका साथ २०२० लाई भ्रमण वर्ष घोषणा गरेको थियो । यस वर्ष २० लाख पर्यटक भित्र्याउने सरकारी लक्ष्य थियो । तर, डिसेम्बर २०१९ मा पहिलो पटक चीनमा देखिएको कोभिड–१९ अन्य देशतिर समेत फैलिन थाल्यो । कोभिडको तीव्र प्रसार देखेर युरोपेली मुलुकहरू नै त्राहिमाम् बन्दै थिए ।

पर्यटनलाई समुन्नतिको महत्त्वपूर्ण आधार मानेको नेपाल सरकार भने कुनै हालतमा २० लाख पर्यटक भित्र्याउने ध्याउन्नमा थियो । त्यसैले त, अरु देश कोरोनाले त्रसिद् भइसकेको अवस्थामा समेत तत्कालीन पर्यटनमन्त्री योगेश भट्टराई भन्दै थिए, ‘नेपाल कोरोनामुक्त देश हो, बिदा मनाउन आउनुहोस् ।’

तर, उनले भनेर कहाँ हुन्थ्यो र ! कोरोनाले नेपाल भित्रिन तीन महिना पनि लाएन । माघ पहिलो साता नेपालमा पहिलो संक्रमित भेटिए ।

यस बेलासम्म सरकारले ‘भ्रमण वर्ष २०२०’ स्थगित गरिसकेको थियो । सरकारलाई त्यति ठूलो अभियान नै स्थगित गर्नुपर्ने स्थिति मा पुर्‍याएको कोरोनाले यहाँको आन्तरिक पर्यटनको स्थायित्वलाई बाँकी राख्ने कुरै भएन ।

सन् २०२० मा पर्यटकको संख्या दुई गुणा बढाउने लक्ष्य नेपालको थियाे । तर, काेभिडका कारण यस वर्ष अघिल्लो वर्षको तुलनामा पर्यटक आगमन ८० प्रतिशतले घट्याे । सरकारी लक्ष्यको तुलनामा १२ प्रतिशत मात्रै पर्यटकले नेपाल घुमे ।

अध्यागमन विभागको तथ्यांकअनुसार २० लाखकाे लक्ष्य राखिएकाेमा सन् २०२० मा करिब २ लाख ५० हजार पर्यटक मात्र नेपाल आए । पर्यटकको संख्यामा आएको गिरावटले निजी क्षेत्र र सरकारको राजस्वमासमेत असर पारेकाे छ । व्यवसायीहरू अझै पनि सरकारले उपयुक्त नीति नलिएमा व्यवसायबाट पलायन हुनुपर्ने चिन्ता जनाउँदै आएका छन् ।

सन् २०२० पर्यटन व्यवसायका लागि बिर्सन लायक वर्ष रह्याे । गृहयुद्धताका झेल्नुपरेका भन्दा जटिल समस्या यस वर्ष पर्यटन क्षेत्रले झेल्नुपर्‍याे । होटल व्यवसायीहरूको छाता संगठन होटल एसाेसिएसन अफ नेपाल (हान) का उपाध्यक्ष विनायक शाह भन्छन्, 'कहिल्यै कल्पना नै नगरेका समस्या र संकट २०२० मा झेल्नुपर्‍याे ।'

द्वन्द्वकालमा होटल ब्लुस्टारलगायत ३/४ वटा होटल बन्द भएका थिए । कोरोनाका कारण देशकै पुरानो फाइभस्टार होटल बन्द भएको अवस्था छ । सरकारले उपयुक्त नीति ल्याउन नसके अन्य होटल पनि बन्द नहाेलान् भन्न नसकिने बताउँछन् पर्यटन व्यवसायीहरू ।

सरकारले २०२० मा २० लाख पर्यटक भित्र्याउने उद्घाेष गरेपछि निजी क्षेत्रले करिब २५ लाख पर्यटकका लागि बसाेबासकाे राम्राे बन्दाेबस्न मिलाउने गरी क्षमता विस्तार गरेका शाह बताउँछन् । 'सरकारले पर्यटन वर्ष घाेषणा गरेसँगै हामीले लगानी बढाएका थियाैँ । तर, काेराेनाले सब चाैपट पारिदियाे', उनी भन्छन् ।

कोरोना महामारी ठूलाे घाटा हवाइ क्षेत्रले बेहाेर्‍याे । संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन प्राधिकरणका अनुसार सन् २०२० मा अन्तर्राष्ट्रिय उडान २०१९ को तुलनामा ७७ प्रतिशतले र आन्तरिक उडान ५६ प्रतिशत घटेको छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय उडानतर्फ २०१९ मा ४१ लाख ३८ हजार यात्रुको अवागमन भएको थियाे । तर, २०२० मा जम्मा १० लाख ३१ हजार यात्रुको मात्रै अवागमन भयाे । त्यस्तै, आन्तरिक उडानमा यात्रुको आवगमन २०१९ मा ३१ लाख ८८ हजार भएकोमा २०२० मा साढे १० लाख मात्रै देखिएको छ । लामो समय एयरलाइन्स बन्द हुँदा एयरलाइन्सको ठूलै आम्दानी गुम्यो ।

प्राधिकरणका अनुसार १७ अर्ब बढीको आम्दानी उड्डयन क्षेत्रमा गुमेको छ । उड्डयन क्षेत्रको आम्दानी गुम्दा नियामक निकायले लिने राजस्व तथा दस्तुरमा पनि ८० प्रतिशतले कमी आएको छ । विभागका अनुसार सन् २०२० मा ५ अर्ब ६९ करोड रूपैयाँ मात्रै आम्दानी गरेको छ ।

वायुसेवा सञ्चालक संघका प्रवक्ता तथा हेली एभरेष्टका सञ्चालक योगराज कँडेल उड्डयन व्यवसायी उठ्न अब निकै नै मिहेनत र सहुलियत आवश्‍यक पर्ने बताउँछन् । उड्डयन क्षेत्रमा २०२० निजी क्षेत्रलाई लगानी खुला गरेको वर्ष थियाे । तर, यही वर्ष सन् १९९३ पछिको सबैभन्दा चुनौतीपूर्ण वर्षका रूपमा रह्याे । 'नेपालको उड्ययन क्षेत्रमा सन् १९९३ पछि कुनै पनि वर्षमा यति धेरै अप्ठेरो परेको थिएन । अब उड्डयन क्षेत्र सञ्चालनका लागि मङ्कि टर्न (१८० डिग्रीको टर्न) आवश्यक छ', कँडेल भन्छन् ।

उनले अहिलेको अवस्थामा उड्ययन व्यवसायीहरू आफ्नो शेयर बिक्रीमा लागेका बताए । '१/२ वटाबाहेक सबै एयरलाइन्स अहिले समस्यामा छन्' , कँडेल अगाडि थप्छन्, 'मेरै एयरलाइन्सको कुरा गर्नुहुन्छ भने अहिले जो आए पनि सेयर बिक्री गर्न तयार छु ।'

व्यवसायीले जेजस्ताे गुनासाे गरे पनि पूर्वपर्यटनमन्त्री योगेश भट्टराई २०२० पर्यटन पूर्वधारको जग बसाउन सहयोगी भएको बताउँछन् । 'सबैलाई थाहा छ, २०२० मा लक्ष्य हासिल गर्न सक्ने अवस्था भएन । हामीले लक्ष्य राखेको २० लाख मात्र होइन, जनावरीको स्पिडअनुसारको काम भएकाे र अवरोध सिर्जना नभएको भए २५ लाख पर्यटन नेपाल आउँथे । कोरोनाका कारण सम्भव भएन । तर, पर्यटन पूर्वधार भने बनेकाे छ', भट्टराईकाे दाबी छ ।

देश दर्शन अभियान सुरु गरिएको अवस्थामा त्यसलाई सफल बनाउन आवश्‍यक तयारी गर्नुपर्ने उनी बताउँछन् । साथै पर्यटन पूर्वधार विस्तार हुने क्रम बढेकै अवस्थामा पर्यटन दशकका कार्यक्रम अघि बढाउनुपर्ने उनकाे सुझाव छ ।

उनका अनुसार नेपालगञ्ज, झापा र भैरहवामा फाइभ स्टार होटल थपिएका छन् । सरकारी तर्फबाट पनि त्रिभुवन विमानस्थलको विस्तार तथा स्तोरउन्नतिका साथै पोखरा र भैरहवा क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल निर्माणलगायत काम सन् २०२० का उपलब्धि नै हुन् ।

अन्य असर भुल्ने हाे भने २०२० ले नेपाललाई 'हेल्थ टुरिस्ट' तान्न बाटाे देखाएकाे पर्यटन व्यवसायी विनायक शाह बताउँछन् । 'नेपालमा हेल्थ पर्यटकको पनि सम्भावना छ भनेर चिनाउन सकिने अवसर आएको छ, यसैको उदाहरण हो, बहराइन र कतारका युराजहरूको आवगमन' शाह भन्छन् ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, पुस १७, २०७७ १६:१२