'मर्जरका लागि पार्टनर खोज्दै छौँ'

A+ A A-

साढे दुई दशकदेखि बीमाक्षेत्रमा क्रियाशील दीपप्रकाश पाण्डे नेपाल बीमक संघका अध्यक्ष हुन् । अहिले उनी शिखर इन्स्योरेन्स कम्पनी लिमिटेडका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीईओ) को जिम्मेवारीमा छन् । शिखर इन्स्योरेन्सले कोभिड- १९ बीमाका लागि पुल व्यवस्थापनको जिम्मेवारी पनि लिएको छ । कोभिड- १९ ले सबै व्यवसायमा प्रभाव पारेजस्तै बीमा बजारमा पनि असर गरेको छ । कोभिड व्यवस्थापनमा बीमाको प्रभाव, अबको नीति र भावी चुनौती तथा अवसरका विषयमा सीईओ दीपप्रकाश पाण्डेसँग शिलापत्रका भागवत भट्टराईले गरेको कुराकानी:

भूकम्पपछि नेपालको इन्स्योरेन्स बजार एक तहको विस्तार भयो, कोरोना महामारीपछिको अवस्था कस्तो छ ?

अहिले पनि बीमाको अवस्था समग्रमा राम्रो छ । यो जहिले पनि फोर्स मार्केट नै भएको हो । जनतामा बीमा गर्नुपर्छ भनेर जनचेतना जागृत भएकाे छ । साथै, मानिसले बीमाप्रति विश्वास पनि गर्न थालेका छन् । तर, भुक्तानीमा केही समस्या भने अझै पनि नदेखिएको होइन ।

अहिले कोभिड- १९ बीमा नयाँ प्रयोगका रूपमा ल्याइएको छ र त्यसमा नेपाल सरकारको पनि लगानी छ ।सरकारी राजस्वबाट आएको पैसा समयमा लिन नसकेको अवस्था र एकै पटक असोज, कात्तिक र मंसिरकाे पहिलो साता त अत्यधिक माग भएपछि केही समस्या देखियो ।

भूकम्पको बेला पनि एक पटक कृषिको समस्या आयो, मानिस साह्रै तयारी अवस्थामा थिएनन् । तीन/चार महिना अलिक असहज भयो र पछि सहज भयाे । अहिले पनि त्यही वातावरण भएको छ ।

पछिल्लो डेढ महिनामा झण्डै १६ हजारको भुक्तानी भएको छ । भुक्तानीको गति पनि बढेको छ । आजकाे दिनसम्म काेराेना दाबी भुक्तानी मात्र १ सय ५० करोड रकमबराबरको भइसकेको अवस्था छ । कतिलाई भूकम्पपछि पनि बीमा दाबी गर्न सकिने हो कि होइन भन्ने लागेको थियो ।

तर, भुक्तानी भएपछि जनतामा 'बीमा'बाट परेको बेला सहयोग हुन्छ भन्ने विश्वास जागृत भएकाे छ । बीमाको आवश्यकता महसुस भएको बुझिन्छ । हामी यो क्षेत्रमा लागेकाहरूलाई दीर्घकालीन रूपमा बीमाको व्यापार व्यवसाय बढ्ने वातावरण भएको छ ।

महामारीको बीमा हुन्छ/हुँदैन भन्ने कुरा सैद्धान्तिक पाटो होला । तर, तपाईं यसो भन्दै गर्दा एक हप्तामा भुक्तानी गर्नैपर्ने कार्यविधि तर, चार महिनासम्म पनि बीमितले नपाउनुले बीमा कम्पनी नाफामा मात्रै केन्द्रित हुन्छन् भन्ने सोच स्वाभाविक हो नि, होइन र ?

यो योजना बीमाले नाफा गर्छु भनेर ल्याएकै होइन । त्यो बेलाको परिवेश सम्झनुपर्छ । कोरोना आएपछि मानिसमा त्रास बढेको थियो । सरकारले नै स्वाब टेस्ट गर्छ, सरकारी अस्पतलामा लगेर उपचार गराउँछ भन्ने थियो । यस्तो अवस्थामा यो योजना परिवारमा केन्द्रित थियो । परिवारमा टाढाबाट आएर बस्नुपर्‍यो, बिरामी कमजोर हुने भएका कारणले तागतिलो खाना दिनुपर्‍यो, अतिरिक्त खर्च लाग्छ भनेर यो बीमा ल्याइएको हो । तर, पछि यो कर्पोरेट सेक्टरमा पपुलर भयो, सरकारले पनि महसुस गर्‍यो ।

यसबाट प्रोफिट गर्छु भन्ने इन्स्योरेन्सकाे ध्येय नै होइन । यो त जनचेतना पनि हुन्छ, सर्वसाधारण जनतालाई काेराेना लागिहालेमा राहत पनि मिल्छ भनेर यस्ताे पाेलिसी ल्याइएकाे हाे । यसबाट नाफा भएको वा बचत भएको पैसा कि अस्पताललाई स्वास्थ्य सामग्री किन्न दिने, होइन भने छुट्टै कोष बनाएर यस्तै महामारी आयो भने प्रयोग गर्ने भनेर बीमा समितिले पटक-पटक भनिरहेको छ ।

तपाईं सीईओ रहेको शिखर इन्स्योरेन्स काेराेना बीमाकाे पुल व्यवस्थापनको भूमिकामा छ । अबको चुनौती कस्तो देख्नुभएको छ ?

अब धेरै चुनौती म देख्दिनँ, भुक्तानीका हिसाबले समस्या होलाजस्तो लाग्दैन । किनभने ३ सय ५० करोडको कोष खडा गरिएको छ । इन्स्योरेन्स कम्पनीको पहिलो १ सय करोड, त्यसपछिको १ सय करोड नेपाल पुनर्बीमा कम्पनी । सञ्चय कोषबाट १ सय करोड र ५० करोड बीमा संस्थानबाट छ । त्यति दाबी आउँदा पनि त्योबाहेक सरकारले तिर्ने भनेपछि त्यतातिर समस्या देख्दिनँ ।

समस्या के छ त ?

यसमा केही समस्या दोहोरोपनको हो । एउटै व्यक्तिले तीन/चारवटा कम्पनीबाट बीमा गराएको हुन सक्छ । यो ट्याकल गर्दा समस्या भएको हो । अर्को विषयमा भने प्रमाण नपुग्नु, कोभिड भएपछि बीमा गर्ने यी सबैले गर्दा क्रसचेक गर्न धेरै समय लागेको हो ।

थोरै संख्या भएको भए समस्या हुँदैनथ्यो होला । झण्डै ४०/५० हजारको आयो । त्यसलाई भेरिफाइ गर्न समस्या भएको हो । जस्तै, एउटै नाम दीप लेख्दा (डीआईपी पनि त्यही हुन्छ, डीईईपी पनि त्यही हुन्छ ) त्यसले भेरिफाई गर्न गाह्रो हुँदोरहेछ । अर्को कोभिड टेस्ट गर्दा उसले अरू मानिसको नामबाट पनि टेस्ट गरेको समस्या देखियो ।

हामीले बारम्बार नेपाल सरकारको फोटो पहिचानबाट नै स्वाब संकलन गर्ने वातावरण मिलाउनुपर्‍यो भनेका थियौँ । यी सबै चीज भइदिए खासै प्रभाव पर्दैन ।

शिखर इन्स्योरेन्सले १६ वर्ष पूरा गरेर १७औँ वर्षमा कारोबार गर्दै छ, योबीचका उतार-चढाव कस्तो पाउनुभयो ?

शिखर इन्स्योरेन्स निर्जीवन बीमाक्षेत्रमै अग्रणी संस्था हो । यो इन्स्योरेन्सले बजारको १३ प्रतिशतभन्दा बढी हिस्सा अगटेको छ । हाम्रो इन्स्योरेन्स मुख्य चार उद्देश्यबाट अघि बढेको छ । एउटा क्यापिटल बढाएर रि-टेन्सन हो । पहिले पुनर्बीमामा इन्स्योरेन्स कम्पनीहरू निर्भर हुन्थे । आजको दिनमा हामी नेपालभित्र ७० प्रतिशतसम्म रि-टेन्सन राख्ने क्षमता राख्छौँ । यो तथ्यांकले पुनर्बीमामार्फत बाहिरिने रकम रोकेका छौँ । ‘फरेन एक्सचेन्ज’ जानु हुँदैन भन्ने उद्देश्‍य पूर्ति भएको छ ।

जनशक्तिको अभाव थियो । नेपालमा योसम्बन्धी जनशक्ति निकै कम थियो । आजको दिनमा हामीसँग जनशक्तिकाे संख्या ६ सय ३० जना छ । हामी गर्वका साथ के भन्छौँ भने १५ जनाबाहेक सबैको फस्ट सर्भिस शिखर इन्स्योरेन्स हो । शेयरधनीहरूलाई प्रतिफल नै हो । गएको आर्थिक वर्षमा हामीले ३ सय प्रशतिशतभन्दा लाभांश दिएका छौँ । सरसर्ती हेर्दा १ करोड १५ लाख लगानी गरेका व्यक्तिको सजिलै बिक्री गर्‍यो भने ४५ करोड जतिको रि-टर्न आउने भनेपछि शेयर होल्डरलाई पनि राम्रो छ ।

अर्को भनेको राष्ट्रको आर्थिक विकासमा सेवा पुर्‍याउने हो । त्यसका लागि सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा सरकारलाई प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष रूपमा राजस्व बुझाउने हो । आजको दिनमा ८० करोड रुपैयाँ प्रत्यक्ष कर बुझाउँछौँ । राष्ट्रको आवश्‍यकताअनुसार कृषि बीमामा गएका छौँ । कृषि बीमाले अर्कै रूप लिँदै छ ।

नेपाललाई विकास गर्ने हो भने पर्यटन र कृषि धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ । पर्यटनमा निजीक्षेत्र नै अघि बढेको छ । कृषिमा धेरै गर्नुपर्नेछ, एउटा लगानीको माध्यमबाट । अर्को बीमाबाट । किनभने कृषि जोखिम क्षेत्र भएका कारणले गर्दा त्यहाँको जोखिमलाई बीमाले ग्रहण गर्‍यो भने व्यवसायीहरू आकर्षित भई कृषिले एउटा गति लिन्छ भन्ने हो । त्यो परिप्रेक्ष्यमा हामीले धेरै नै गरेका छौँ ।

सरकारले कृषि बीमाको नीति लिँदै गर्दा तपाईंहरूले लादिएकाे भन्नुहुन्थ्यो, अहिले के छ स्थिति ?

हो, हामीले त्यसबेला लादिएको नै भनेका थियौँ । त्यो बेला रि-इन्स्योरेन्स पनि थिएन । हाम्रो पुँजी पनि त्यति धेरै थिएन । पुँजी नै २५ करोड रूपैयाँसम्म पुगेको थियो । आजको दिनमा आउँदा हाम्रो लगानी एक सय करोड पुगेको छ । नेपालमा पुनर्बीमा कम्पनी स्थापना भएपछि पुनर्बीमाको व्यवस्था भइसकेको छ । त्यसपछि कृषिमा कम्पनीहरूले आफ्नो पूर्वाधार बढाउनुपर्‍यो । आज हामीले पूर्वाधार बनाइसकेका छौँ । हामी लक्षित वर्गमा पुगेका छौँ । निकट भविष्यमा नयाँ एरियामा जानेछौँ । मौसमी सूचकाङ्कका आधारमा पनि हामी बीमा गर्दै जानेछौँ । हामीले स्याउकाे गर्‍याैँ । उखुको पनि गर्‍याैँ । उखुमा त्यति सफल देखिएन । धानमा पनि लागेका छौँ । धानमा दुईवटा पाइलट प्राेजेक्ट गर्दै छौँ । कृषिले पनि नयाँ रूप ल्याउँछ ।

अहिले निर्जीवन बीमातर्फ कुन क्षेत्रको बढी आकर्षण देख्नुहुन्छ ?

ओभरल बजार हिस्साको ५५ प्रतिशत मोटर बीमा नै छ । अहिले हिट भएको पनि मोटर बीमा नै हो । किनभने यातायात क्षेत्र धेरै नै प्रभावित भएको छ ।

हवाई क्षेत्र, पर्यटन र यातायातले हामीलाई प्रभाव पारेको छ । इन्स्योरेन्स उद्योग मात्रै त्यो होला जसले कोभिडको समयमा पहिले नै राहतको प्याकेज ल्यायो । बीमा समितिले सहयाेग गरेर फोन वा इमेलकाे भरमा पनि नवीकरण गर्‍याैँ । कोभिड पिरियडको डिस्काउन्ट मोटरमा, उद्योगमा ल्याइयाे । अलिकति नर्मल हुँदै आएको छ ।

अबको शिखर इन्स्योरेन्सको योजना के हो ?

मार्केट भनेको कम्पनी दह्राे भएर अगाडि बढ्नुपर्दो रहेछ । धेरै पुनर्बीमामा निर्भर भएर पनि भएन । अर्को भनेको रिस्कबेस क्यापिटलमा जान हाम्रो नियामक होमवर्क भइरहेकाे छ । त्यो भनेको क्यापिटल नै हाे, क्यापिटल बढाउनुपर्‍यो । थोरै बिजनेस गरेर बस्छु भने त एउटा कुरा हो । तर, व्यापार व्यवसाय बढाउने हो भने आफू पनि बलवान् भएर बस्नुपर्‍यो । बलवान् हुन क्यापिटल बढाउनुपर्‍यो । एउटा हकप्रद जारी गरेर पनि होला, अर्को महत्त्‍वपूर्ण कुरा मर्जर पनि हुनुपर्छ । सानो मार्केट धेरै प्लेयर भएका कारण मर्जर नीति अवलम्बन गर्नुपर्छ । हामी पनि मर्जरबाट अछुतो भएर बस्न सक्दैनौ । जो पहिले अघि बढ्यो, उसले यो फाइदा लिन्छ । त्यस कारण हामी आफूलाई स्ट्रोङ बनाएर क्यापिटल बढाएर जानुपर्छ ।

बीमा संख्या बढाएको वा लाइसेन्स दिएको त धेरै भएको छैन । यति छिटो हामी फेरि मर्जरमा जाऊँ भनेर खोजिरहेका छौँ ?

ओपन मार्केट हो । कसैले लाइसेन्स खोज्याे भने दिन्नँ भन्न पनि नमिल्ला । तर, मार्केटले सबै कुरा निर्धारण गर्छ । अहिले हामीलाई बदजफ्ती कसैले मर्जरमा जाऊ पनि भनेको छैन । हाम्रो संस्था बलियो बनाउन हामी आफैँ खोजेको मात्रै हो । नयाँ लाइसेन्सको कुरा गर्दा मार्केट पनि ७ बाट २५ प्रतिशतमा पुगेको छ । पछिल्लो चार वर्षमा परिस्थिति चेन्ज भयो । अब नयाँ सोच लिएर अगाडि बढ्ने कि भन्ने कुरा हो ।

अहिले पनि बीमा दबाबमा गर्ने देखिन्छ, स्वइच्छाले बीमा गर्ने क्रम कसरी बढ्ला ?

बीमा आवश्यक छ भन्ने कुरा मानिसमा चेतना नभएको होइन । बीमा अन्तत: अर्थतन्त्रसँग नै जोडिएको हुन्छ । अहिले इन्स्योरेन्स कम्पनीहरूले जनचेतनामूलक कार्यक्रम गरेनन् कि भनेर चार्ज लगाइएको छ । हामी सचेत छौँ । तर, फोर्स गरेर मोटरसाइकलको बीमा गर्छौँ, नवीकरण पनि गर्छौँ । भूकम्प गएर घरमा क्षति पुर्‍याउँछ भन्ने हामी धेरैलाई थाहा छ । तर, किन बीमा गर्दैनौँ होला ।

हाम्रो आय-स्रोतबाट कहाँ परिचालन गर्ने भन्ने कुरा आउँछ । गाँस, बास, कपास, शिक्षा स्वास्थ्यपछि यो कुरा आउँदो रहेछ । त्यसपछि बचत भएमा भोलिको समस्या त भोलि नै टारिएला भन्ने पनि हुन्छ । अर्थतन्त्र जति बढ्छ, त्यति नै विस्तार हुने हो बीमा पनि । इन्स्योरेन्स कम्पनीले बीमा भुक्तानी गर्छन् भन्ने वातवरण बनेको छ । इन्स्योरेन्स क्षेमतावान् भएका छन् अहिले । तिरेन भने उजुरी हाल्यो भने २४ घण्टामा रेगुलेटरलाई स्पष्टीकरण दिनुपर्ने हुन्छ । अबको अर्थतन्त्र विस्तार हुँदै गयो भने बीमाको आवश्यकता मानिसले बुझेका छन् । बजार विस्तार हुन्छ ।