पारलिंगी निलमकाे कथा : ‘हाम्रो अस्तित्व यौनिकतामा मात्रै सीमित छैन’ (भिडियाेसहित)

पारलिंगी निलमकाे कथा : ‘हाम्रो अस्तित्व यौनिकतामा मात्रै सीमित छैन’ (भिडियाेसहित)

A+ A A-

‘केटा भएर पनि कस्तो केटीजस्तो छ यो त ? कस्तो आइमाईजस्तो भएर हिँड्छ ! खोइ, यसले के गरी खाला र !’

कलिलै उमेरदेखि निलम पौडेलले बारम्बार झेलेका टिप्पणी हुन् यी ।

दिदीबहिनीको लुगा लगाएर बस्न, हिँड्न र आमाको चुरा लगाएर नाच्न निलमलाई औधी मन पर्थ्याे ।

महिला हुनु भनेको के हो ? निलमलाई थाहा थिएन । तर, उनलाई आमा, दिदीबहिनीको पहिरन, शृङ्गार र कामव्यवहारले भने असाध्यै लाेभ्याउँथ्याे ।

परिवारलाई लाग्थ्यो, निलमको यो बालसुलभ उटपट्याङ मात्रै हो । तर, निलमका लागि यो मनोवैज्ञानिक उतारचढाव थियो ।

उनी शरीरविज्ञान र मनोविज्ञानको द्वन्द्वकाे सामना गर्दै थिइन् । उनको यो रुचि क्षणिक थिएन । उनको भित्री चाहना थियो । भित्री परिचय थियो ।

आफ्नो पुरुष शरीरभित्र भएको ‘महिला’बारे उनले पहिलोपटक कहिले भेउ पाइन्, निलम स्वयम्‌लाई याद छैन ।

तर, निलम बुझ्ने भएदेखि नै आमाको देखासिकीमा घरभित्रको काम गर्थिन् । गाउँका केटी साथीहरूसँग धान रोप्न मेलामा जान्थिन्, कुटाउन मिलतिर धाउँथिन् ।

मोरङ, गोठगाउँ सुकुम्बासी टोलमा हुर्किएकी निलमले आर्थिक स्थिति कमजोर भएकै कारण बाल्यकाल आफ्नाे परिवारसँग बिताउन पाइनन् । परिवारको साहिँलो छोराका रूपमा जन्मिएकी निलमका चार दाजुभाइ र चार दिदीबहिनी छन् ।

परिवारलाई आर्थिक सहयोग जुटाउनकै लागि उनी धरानस्थित एक घरमा बाल कामदार बनेर बसिन् ।

केटाहरू देख्दा लाज, डर र संकोच मान्ने निलमका केटाभन्दा केटी साथी नै बढी थिए । कक्षाकोठामा पनि उनी केटी साथीसँग बस्थे ।

केटा भएर पनि केटीसँग बसेको भन्दै उनलाई कयौँ पटक शिक्षकहरूले कक्षाकोठामा अगाडि ल्याएर उभ्याइदिन्थे ।

विद्यालय जाँदा आफ्नाे लामो कपाल शिक्षकशिक्षिकाको नजरबाट कसरी लुकाउने भन्नेमै निलमको ध्यान हुन्थ्यो ।

उसो त, आफ्नो शारीरिक गठन लुगाले प्रस्ट नदेखाइदियोस् भन्नेमा सचेत भएकाले नै उनी आफ्नो हिँडाइ पनि परिवर्तन गर्थिन् ।

‘त्यो पल सम्झँदा अहिले पनि रुन मन लाग्छ । न म अरुभन्दा फरक रहेकाे कुरा अभिव्यक्त गर्न सक्थेँ, न त केटाहरूसँग सहज भएर बस्न नै’, फरक यौनिकताकै कारण शिक्षकबाट सजाय पाउँदाको दुःख स्मरण गर्छिन् निलम ।

यसरी शिक्षक र साथीभाइको हेपाइ सहनुभन्दा विद्यालय नै हापिदिन सहज लाग्थ्यो उनलाई ।

‘अरुभन्दा म फरक छु’ भन्ने कुराको बोध निलमलाई अझ बढी कक्षा ६ मा स्वास्थ्य तथा यौन प्रजनन स्वास्थ्यबारे पढाइ हुँदा महसुस भएको थियो ।

आफूजस्तै फरक यौनिकता भएकाको छुट्टै एउटा समुदाय हुन्छ भन्ने कुरा पत्रिका पढेर थाहा पाएपछि उनले खोजीखोजी पत्रपत्रिका पढ्न थालिन् । यतिसम्म कि एउटै पत्रिका उनी दोहोर्‍याइ तेहेर्‍याइ पढ्थिन् । पत्रपत्रिकामा यस्ता कन्टेन्ट पढेपछि उनीभित्रका उकुसमुकुस र कतिपय जिज्ञासा साम्य हुन्थे भने केही यसअघि थाहा नपाएका कुरा थाहा पाउँथिन् ।

यसरी आफ्नो र आफूजस्तै फरक याैनिकता भएका व्यक्तिबार थाहा पाउन पत्रिका पढ्नुपर्ने भएपछि पैसा जुटाउनकै लागि उनले फलाम, तारहरू खोजीखोजी बेच्न पनि थालिन् ।

पत्रपत्रिकाको कथाले नै एक दिन उनलाई धरानकी पारलिङ्गी महिला कुमारी भुजेलसँग भेटघाट गराइदियो ।

निलम सम्झिन्छिन्, ‘आफूजस्तै महिलासँग भेट भएपछि पहिलो पटक आफ्नो यौनिकताबारे खुलेर कुरा गरेँ ।’

कुमारीले जस्तै आफ्नो यौनिकता खुलेआम भन्न सक्ने हिम्मत ७ कक्षा पढ्दै गरेकी निलमसँग थिएन । तर, कुमारीसँगको चिनजानले आफूलाई चिन्न र अपनाउन उनलाई मद्दत पुर्‍यायो ।

अनि भित्रभित्रै ब्लु डाइमण्ड सोसाइटीसँग आवद्ध पनि गरायो ।

याैनिकताकाे उद्घाेष

कक्षा ८ पढ्दाको कुरा हो । पहिलो पटक निलमले आफ्नो मन मिल्ने सहपाठी दीपशिखालाई आफू अरुभन्दा फरक भएको र आफ्नो यौनिकताबारे खुलेर भन्ने हिम्मत जुटाइन् ।

हाँसोको पात्र बनाइएकी निलमलाई दीपशिखाले हौसला दिइन् । दीपशिखाजस्तै साथीहरूको हौसलाले नै निलममा आत्मविश्वास जाग्याे ।

एसएलसी सकेर ब्लु डाइमण्ड सोसाइटीमा काम पनि गर्न थालेकी निलमले आफूलाई आफैँभित्र कैद गर्नुकाे औचित्य देखिनन् । छरछिमेक र घरपरिवारलाई रेडियो सुन्न अनुरोध गर्दै निलमले स्टार एफएममा लाइभ अन्तर्वार्ता दिएर पहिलो पटक आफू पारलिङ्गी महिला भएको उद्घोष गरिन् ।

अनि उनको परिचय फेरियो । त्यसअघि पुरुष देखिएकी निलम अब महिला बनिन् ।

‘अहिले सम्झँदा आफैँसँग डर लाग्छ’, १६ वर्षको उमेरमा आफ्नो फरक यौनिकताबारे खुलेआम भन्ने हिम्मत जुटाएकोमा उनी आफैँसँग छक्क पर्छिन् ।

लाइभ अन्तर्वार्तामा आफ्नो यौनिकताबारे खुलाएको दिन निलमका लागि अविस्मरणीय र खुसीको दिन थियो । भन्छिन्, ‘त्यस दिन स्टुडियोबाट बाहिर आउँदा मलाई पखेँटा लगाएर उडेजस्तै महसुस भएको थियो ।’

परिवारले के भन्ने हो ? कतै परिवार मेरोविरुद्ध उभिने त होइन ? घरमा आमाबुबाको सम्भावित प्रतिक्रियाले उनीभित्र डर डगमगाइरह्यो । धरानमा बसेर काम गरिरहेकी निलम डरले एक हप्तासम्म घर जान सकिनन् ।

एक हप्तापछि आफैँलाई चुनौती दिँदै पहिलो पटक महिलाको स्वरूपमा निलम घर पुगिन् । पहिलो पटक महिलाको भित्री वस्त्र लगाइन् । थोरै शृङ्गार पनि गरिन् ।

उनी व्यग्र प्रतीक्षामा थिइन्, बुबाको प्रतिक्रियाको । ‘ए, कतिखेर आइस् तँ ?’, बुबाको सरल र सहज प्रश्नले निलम पुलकित भइन् ।

‘जे गर्छौ, आफ्नो शीर आफूले ठाडो पारेर ऐनामा हेर्न सक्छौ भने मात्रै गर्नू । अरुको मतलब नगर्नू’, बुबाको आशीर्वादप्रति निलम धन्य हुन्छिन् ।

बुबाले सहजै आफूलाई अपनाइदिएकै कारण महिलाकै परिचय र पहिचानमा बाँच्ने आँट, अठोट र आत्मविश्वास पलाएको थियो निलममा ।

कागजमा पुरुष

‘यो केटीको नाममा कुनचाहिँ केटाको फोटो कसले राखिदिएछ ? कसले पुरुष लेखिदिएछ बैनी तिमीलाई ?’

कपाल लामो भएकी निलमलाई देखेर नागरिकता बनाउँदा कर्मचारीले गरेको टिप्पणी थियो यो । निलमले आफ्नो यौनिकताबारे कार्यालयमा खुलाउन सकिनन् । अहिले नागरिकतादेखि पासपोर्टसम्मका हरेक कागजपत्रमा उनको परिचय पुरुषको छ ।

आर्थिक स्थिति कमजोर भएकै कारण उच्च शिक्षा पढ्न नपाएकी निलम रोजगारीका लागि सन् २००९ मा कतार पुगिन्, पुरुषकै भेषमा । खाडी मुलुकमा यौन अल्पसंख्यकहरूले काम गर्नुलाई अवैधानिक मानिने डरले उनी पुरुषको भेषमा कतार पुगेकी थिइन् ।

निलमले साथीहरूको लहैलहैमा ‘हर्मोनल पिल्स’ खान थालेकाले उनको शारीरिक विकास महिलाको जस्तै हुन थालेको थियो । कतार पुगेर मेडिकल गर्दा तलको लिङ्ग केटाको र माथि केटीको अंग भएको हुनाले मेडिकल पास नभएपछि निलमलाई रित्तो हात नेपाल फर्काइयो । उनले पैसा पनि पाइनन् ।

उनको यात्रा यतिमै रोकिएन । दुबईको एक घरमा पारलिङ्गी महिला नै कामका लागि खोजिएको रहेछ । कतारबाट काठमाडौं फर्किएलगत्तै उनी दुबई उडिन् ।

पाँच वर्ष दुबईमा काम गरेर उनी २०७२ सालमा नेपाल फर्किइन् ।

शरीरविज्ञान र मनोविज्ञानको द्वन्द्व चिर्न सर्जरी

आफ्नै शरीरको विज्ञान र मनोविज्ञानको द्वन्द्व भएर हो या अन्तर्द्वन्द्व बढी भएर हो, दुबईबाट फर्किएर नेपाल आउनेबित्तिकै निलमले बैंकक गएर स्तन प्रत्यारोपण गराइन् ।

‘खाटबाट उठ्न नसकेर कति पटक त भुइँमा पछारिएँ । एकातिर आफूलाई हेरचाह गर्ने मान्छे नहुनु । अर्कातिर स्तन प्रत्यारोपणजस्तो संवेदनशील सर्जरीले स्वास्थ्य जटिलता निम्तिने खतरा थियो’, निलम भन्छिन्, ‘शरीरको तापले पगाल्न नसक्ने गरी गरिने स्तन प्रत्यारोपणका कारण चिसो गड्ने, रुघा, निमोनिया लाग्ने सम्भावना उच्च हुन्छ ।’

कैयौँ पटक त प्रत्यारोपण गरेकोमा पश्चात्ताप भएको निलम बताउँछिन् । तीन महिनापछि मात्रै उनकाे शरीरले लय समात्याे ।

अनि सुरु भयो काठमाडौंमा उनको संघर्ष । जागिरका लागि गल्लीगल्लीमा भौँतारिइन् । फ्रन्ट डेस्कमा रिसेप्सनिस्टको जागिरको सूचना पछ्याउँदै उनी एक कार्यालय पुगिन् । निलम नामलाई फोनमा हार्दिकताका साथ स्वागत गरेका हाकिमले प्रत्यक्ष भेट हुँदा हाकाहाकी भनिदिए, ‘हामी तपाईंहरू जस्तालाई राख्दैनौँ । हामीले महिला खोजेका हौँ ।’

रोजगारीको नाममा सीपभन्दा बढी मानिसको यौनिकतालाई प्राथमिकता दिइने संस्कारले नै यौन अल्पसंख्यकहरूको सशक्तीकरण हुन नसकेको निलम बताउँछिन् ।

अन्ततः उनले सेलिब्रेटीको अन्तर्वार्ता लिने पत्रकारको जागिर पाइन् । साथसाथै उनले बैंकक गएर मेकअप कोर्स पनि गरिन् ।

विगत दुई वर्षदेखि उनी रंगकर्मीहरूबीच रहेर मेकअप आर्टिस्टको रूपमा काम गर्दै आएकी छन् । त्यति मात्रै नभएर उनी मोडलिङ र अभिनयमा पनि पोख्त छिन् ।

लिङ्गमैत्री छैनन् नेपालका प्रणाली

स्तन प्रत्यारोपण गराएकी निलम आफ्नो स्वास्थ्यलाई लिएर निकै सचेत हुने प्रयास गर्छिन् । तर, नेपालको स्वास्थ्य प्रणाली लिङ्गमैत्री नभएको उनको अनुभव छ ।

पारलिङ्गी हो भन्ने थाहा पाएपछि पनि तुकबेतुकका प्रश्न सोध्ने डाक्टरबारे निलमकाे गुनासो छ, ‘हामीले हाम्रो यौन जीवन र प्रजनन् स्वास्थ्यबारे बुझ्ने भनेकै डाक्टरसँग हो । तर, डाक्टरहरू नै हामीसँग सहज हुँदैनन् ।’

नेपालमा राम्रो परामर्श दिने स्वास्थ्य प्रणाली नभएकाले वर्षमा दुई पटक उपचारका लागि बैंकक धाउन उनी बाध्य छिन् ।

त्यसो त, अधिकांश पारलिङ्गीहरू आफूले चाहेको यौनिक पहिचान लिएर बाँच्न हर्मोनल पिल्स खाने गर्दछन् । तर, कुन पिल्स कति मात्रामा कसरी खाने भन्नेबारे अनभिज्ञ हुँदा धेरैलाई असर गरेको पाइन्छ ।

निलम भन्छिन्, ‘हर्मोन खानु भनेको चानचुने कुरा होइन । महिलाको शरीरलाई पुरुषमा परिवर्तन गर्न र पुरुषको शरीरलाई महिलामा परिवर्तन गर्न कति पीडादायी होला ? एक हिसाबले विज्ञानलाई चुनौती नै हो । ढुङ्गालाई पिसेर सिमेन्ट बनाएजस्तै हो यो ।’

डाक्टरको सल्लाह लिएर मात्रै हर्मोनको प्रयोग थाल्न अनुरोध गर्छिन् उनी ।

कोभिड- १९ ले गर्दा विगत नौ महिनादेखि पारलिङ्गीहरूले हर्मोनल पिल्स बाहिरबाट मगाउन पाएका छैनन् । नेपालमा पाइने पिल्स भनेको केवल निलोकन ह्वाइट हो । नेपालमा राम्रो स्वास्थ्य सुविधा र उपकरण नभएको निलम बताउँछिन् ।

हामीले खोजेको सम्मान र समानता

पारलिङ्गीहरूको यौन प्रजनन् तथा स्वास्थ्य सुविधा मात्रै नभएर रोजगारीको सुनिश्चतता, कानुनी उपचारबारे पनि बहस हुनुपर्नेमा निलम जोड दिन्छिन् ।

‘नेपालको कानुन दक्षिण एसियाकै उत्कृष्ट मानिन्छ । तर, कानुनमा भनिएजस्तै समानता हुन्थ्यो भने हाम्रा समुदायका साथीहरू पनि अन्य ठाउँमा काम गरिराखेको देख्न सकिन्थ्यो होला’, कानुनमा विभेद रहेकोमा उनी निराश छिन् ।

‘भोलि आमनागरिकले जस्तै हामीले पनि पारिवारिक जीवन जिउन चाहेको खण्डमा बच्चा एडप्ट गर्न पाउनुपर्छ’, निलम भन्छिन् ।

उनलाई परिवारले स्वीकार गर्‍यो । तर, अझै समाजबाट आउने अनेक प्रश्नले भने उनको मथिङ्गल हल्लिन्छ । भन्छिन्, ‘आफ्नो सीप र परिश्रमले जीविकोपार्जन गरेर राम्रै काम गरे पनि पारलिङ्गी समुदायलाई केवल यौनकै दृष्टिकोणबाट चित्रण गरिनुमा समाजको पनि गल्ती छ ।’

समाजमा मात्र होइन, मिडिया, चलचित्रमा पारलिङ्गीको चित्रण पनि एकदमै आपत्तिजनक हुने गरेको निलम बताउँछिन् ।

‘सधैँ हाँसो, दया र कामुक पात्रका रूपमा देखाइन्छ’, उनी भन्छिन्, ‘हाम्रो अस्तित्व भनेको केवल यौनिकतामै सीमित छ भन्ने सन्देश जानु गलत हो । हामीले खोजेको समान व्यवहार र आत्मसम्मानको जीवन हो । हामीसँग भएको सीप, कला र परिश्रमको मूल्याङ्कन होस् ।’

धेरै ठाउँमा दुव्यर्वहार हुने गरेको उनको गुनासो छ । एक वर्षअघिको कुरा हो । एयरपोर्टमा पुरुष लेखिएको आफ्नो पासपोर्ट देखाउँदा उनलाई अनावश्यक केरकार भएको निलम बताउँछिन् । आफू पारलिङ्गी भएको बताउँदाबताउँदै भीडकाे अगाडि अनेक प्रश्न सोधेर आफूलाई लज्जित बनाएको अनुभव पनि छ निलमसँग । पारलिङ्गी समुदायलाई दिइने नागरिकताले पनि आफूहरूलाई नअपनाएको निलम बताउँछिन् ।

‘महिलाको नागरिकता पाए त लिन्छु तर अन्य इङ्गित नागरिकताले हामीलाई समेट्दैन’, निलम भन्छिन् । पारलिङ्गी समुदायबारे साक्षरता बढाउन जरुरी भएको अनुभवले नै उनी भ्लग सुरु गर्ने तयारीमा छिन् ।

‘हामीलाई भाषणमा राख्नुहुन्छ तर शासनमा राख्न सक्नुहुन्न । पारलिङ्गीका मुद्दामा काम गर्न उनीहरूलाई अपनाएर अगाडि लैजानुपर्‍यो’, अधिकारका लागि लड्ने अभियन्ताहरूसँग उनी याचना गर्छिन् ।

नेपालजस्तो देशमा पारलिङ्गी भएर जन्मनुको मूल्य अझै पनि दुर्व्यवहार, अपहेलना र छुद्र वाणी सहेरै चुकाउन बाध्य छ, पारलिङ्गी समुदाय ।

जिस्काउनेहरूलाई पनि निलम बारम्बार सम्झाउने प्रयास गर्छिन् । सम्झाएपछि कति त राम्रो साथी पनि बनेका छन् । कतिपयले क्षमाबोध पनि गर्छन् ।

निलमलाई अरूले के भन्छन्, के सोच्छन्, त्याेभन्दा ज्यादा म सही बाटोमा हिँडिरहेको छु कि छैन भन्ने महत्त्वपूर्ण लाग्छ । ‘तिनै हार, अपहेलना, अस्वीकार र तिरस्कारले अठोट र तागत दिएको छ’, निलम भन्छिन् ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, पुस ११, २०७७ १६:३०