चीनसँग सुक्दै नेपालको व्यापार, निर्यातमा ०.७५ प्रतिशत मात्रै हिस्सा

A+ A A-

चार वर्षअघि अर्थात् आव २०७४/७५ को पहिलो पाँच महिना (साउनदेखि मंसिर)मा नेपालले चीनमा १ अर्ब ७७ करोड रुपैयाँको सामान पठाएको थियो । चालू आवको साउनदेखि मंसिरसम्ममा भने त्यसको तुलनामा ४ सय ६५ प्रतिशतले गिरावट आएको छ । यो अवधिमा नेपालमा उत्पादित सामान चीनमा ३८ करोड रुपैयाँको मात्रै निर्यात भएको छ ।

पछिल्लो चार वर्षको यही अवधिमा नेपालको निर्यात व्यापार भने ४० प्रतिशतले बढेको छ । समग्र निर्यात ४० प्रतिशतले बढ्दा चीनसँग ४ सय ६५ प्रतिशतले घट्नुले चीनसँगको निर्यात गणना शून्यतर्फ देखिन थालेको संकेत गर्छ ।

यो अवधिमा नेपालले ५० अर्ब ५ करोडको सामान विदेशी बजारमा पठाउँदा जम्मा चीनमा ३८ करोड अर्थात् ०.७५ प्रतिशत मात्रै पठाएको छ । जबकि भारतको हिस्सा ६८ प्रतिशत छ भने अमेरिकाको हिस्सा १० प्रतशित देखिएको छ । चीनसँग नेपालको निर्यात व्यापार निरनतर घट्दो क्रममा देखिएको छ ।

पछिल्लो ४ वर्षको ५ महिनाको निर्यात करोडमा

निर्यात मात्रै होइन चीनसँग आयात पनि घट्दो देखिएको छ । आव २०७३/७४ को पहिलो पाँच महिनामा नेपालले चीनबाट ८८ अर्ब रुपैयाँको सामान आयात गरेकोमा यो अवधिमा १२ प्रतिशतले घटेको छ । चालू वर्षको पाँच महिनामा जम्ममा ७७ अर्ब रुपैयाँको सामान चीनबाट आयात भएको छ । समग्र आयात व्यापारमा चीनको हिस्सा १४ प्रतिशत रहेको छ । निर्यातको तुलनामा आयातको हिस्सा उल्लेखनीय देखिए पनि चीनसँगको आयत पनि घट्दो क्रममा देखिकए छ ।

पछिल्ला चार वर्षको पाँच महिनाको अवधिमा चीनसँगको आयात व्यापार अर्बमा

पछिल्लो पाँच वर्षमा नेपाल-चीनबीचको राजनीतिक भेटघाट र आवत-जावत बढ्दो छ । यहीबीचमा चीनका राष्ट्रपति नेपाल आएका छन् भने नेपालकी राष्ट्रपति दुई पटकसम्म चीन पुगेकी छन् । अन्य उच्च तहका अधिकारी नेपाल आउने क्रम पनि बढ्दो छ । नेपालका लागि चीनकी राजदुतले देखाएको राजनीतिक सक्रियता पनि बढ्दो छ ।

सन् २०१५ जब भारतले नेपालमाथि नाकावन्दी लगायो तब नेपालले चीनसँगको सम्बन्धलाई थप प्राथमिकता दिएको देखिन्छ । सरकारको घोषित नीति व्यापारमा विभिदीकरण अर्थात् भारतसँग बढी निर्भर कम गर्ने थियो । तर, उत्तरी छिमेकी देश चीनसँग नेपालले व्यापार बढाउन सकेको छैन ।

चीनसँग व्यापार गर्न निकै कठिन हुने गरेको र विभिनन्न नाममा बढी झन्झट दिने गरेको गुनासो व्यापारीको छ । अहिले पनि चीनले आफ्नो सामान नेपाल ल्याएर बेचे पनि नेपालको सामान पठाउन सहज नरहेको व्यापारीहरूले गुनासो गरेका छन् ।

आयात र निर्यात दुवै व्यापार चीनसँग घटे पनि अहिले नेपालले १ रुपैयाँ सामान चिनियाँ बजारमा पठाउदा चीनबाट २ सय रुपैयाँको सामान आयात गरेको छ अर्थात् चीनसँगको नेपालको व्यापर असन्तुलन २ सय प्रतिशतको देखिएको छ ।

व्यापार सहजीकरणको लागि नेपालले पटक-पटक चीन सरकारसँग आग्रह गरे पनि चीनले सहज नगराएको सरकारी अधिकारीले बताएका छन् । अहिले पनि चीनसँग स्थलगत मार्गबाट सहज रूपमा व्यापार हुन सकेको छैन । २०७२ सालको भूकम्पपछि लामो समयमा रोकिएको तातोपानी नाका कोरोनाका नाममा पुनः सञ्चालनमा आउन सकेन ।

अहिले पनि स्थलगत मार्गबाट चीनसँग एकतर्फि मात्रै व्यापार देखिएको छ । कोभिड-१९ को संक्रमणपछि भने गत पुसदेखि चीनले आफ्ना सबै नाका सिल गरेको थियो । त्यसबेला तातोपानी र केरुङ दुवै नाकामा नेपालीका २ हजार कन्टेनर सामान अड्किए । ती सामान अहिलेसम्म नेपाल ल्याउन नपाएको व्यवसायीको गुनासो छ । पाँच महिनापछि गत जेठमा केही दिन नाका खुले पनि पुनः बन्द गर्ने र खुलाउने काम भयो, जसले सहज रूपमा व्यापार हुन सकेको छन ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, पुस ९, २०७७ २०:०७