भोकसँग लडेका प्रदीप भोकालाई खाना खुवाउँदै

A+ A A-

‘साँघुरो कोठा भएर के भयो, मन फराकिलो हुनुपर्छ नि !’

बत्तीसपुतलीको गल्लीलाई छिचोल्दै जाँदा प्रदीप घिमिरेको कोठामा पुगिन्छ । साँघुरो कोठा । छरपस्ट सामान । आफू सुत्ने खाटमाथि नै राखेका छन् उनले ग्यास चुल्हाे । उनले खाना नपकाए राति ३ सय जना सडक मजदुर चिसो छिँडीमा भोकै पर्छन् । उनले गत २९ चैतदेखि प्रत्येक दिन ३ सय जनाका लागि खाना पकाउँदै आएका छन् ।

कसरी सुरु भयो अभियान ?

कोरोना महामारीले नेपाल पनि थिलियो । त्योभन्दा बढी मजदुर भोकले पिल्सिए । धेरैको कोठामा चुल्हाे निभ्यो । अनि प्रदीप जुटे राहत वितरणमा । ‘राहत वितरण गर्दा चुल्हाे हुनेको त चुल्हाे बल्यो । तर, चुल्हाे नै नभएका मजदुर भोकले छटपटिन थाले । मजदुरले राहतभन्दा पनि खाना मागेकाले खाना खुवाउन सुरु गरेको हुँ’, उनी भन्छन् ।

खाना त पकाउने तर कहाँ पकाउने ? आफ्नो घर छैन । उनले आफूले डेरा लिएकाे घरकाे खाली ठाउँमा पकाउने निधो गरे । तर, घरबेटी बाधक बने । घरबेटीले पकाउन नदिने भनेपछि उनले आफ्नै कोठामा पकाउन सुरु गरेका हुन् ।

‘घरको खाली ठाउँमा घरबेटीले पकाउन दिनु भएन । अनि कोठामै खाटमाथि चुल्हाे राखेर पकाउन सुरु गरेको हुँ’, उनले भने, ‘एउटा सटर लिएको छु । अब सटरमा पकाउने तयारी छ ।’

‘भोक कस्तो हुन्छ, त्यो मैले भोगेको छु नि !’, सडकमा खाना खुपाउनुको पछाडिकाे रहस्य खाेल्दै उनले भने । उनले आफू पनि यही सडकमा भोकभोकै भौँतारिँका दिनहरू सम्झिए । त्याे बेला उनी १२ वर्षका मात्र थिए । आमा मुटुको बिरामी । नेपालमा उपचार हुन सकेन । विदेश लैजाने क्षमता थिएन । आमालाई सम्झँदा उनी स्तब्ध भए ।

‘२०५८ सालमा आमाको मुटुमा प्वाल पर्‍याे । उपचार हुन सकेन । कहिल्यै नफर्किने गरी आमा बिदा हुनुभयो’, विगतमा फर्कंदै उनले भने, ‘आमाको निधनपछि परिवार नै विक्षिप्त भयो । पाँच सन्तान थियौँ । बुबाले अर्को विवाह गर्नुभयो ।’

सौतेनी आमाको व्यवहारले उनलाई निकै गाह्रो बनायो । अनि उनी होमिए माओवादी आन्दोलनमा । ‘दुःख र पीडाले मलाई तत्कालीन माओवादीको विद्यार्थी संगठनमा आवद्ध बनायो । विद्यार्थी संगठनको केन्द्रमा पुगेँ तर अहिले आवद्ध छुइनँ’, उनले भने ।

माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आएपछि उनी उज्ज्वल भविष्यको सपना बुन्दै काठमाडौं आएका थिए । जे सोचेर आए, त्योभन्दा ठीक विपरीत चल्यो उनको समय ।

‘जे उद्देश्यले माओवादी आन्दोलन लडियो । आज सडकमा भोकाहरू भोकले लडिरहेका छन् । कालो सिसाको गाडीमा सवार भएकाले भोकाहरूलाई देख्दैनन्’, राजनीतिदेखि निराश हुँदै उनी भन्छन्, ‘हिजो यिनै जनतासँग नेताहरूले भोट मागे । आज ती जनता सडकमा भात मागिरहेका छन् ।’

प्रदीप भन्छन्, ‘आफैँले कैयौँ दिन भोकै सडकमा बिताएको छु । भोक कस्तो हुन्छ, नजिकबाट नियालेको छु । यो महामारीमा भोकले कोही पनि मर्नु नपरोस् भनेर सडकमा रहेका मजदुरलाई खाना वितरण सुरु गरेको हुँ’, उनी भन्छन् ।

हरेक रात उनी ८ बजेपछि स्कुटीमा खाना बोकेर सडकमा निस्कन्छन् । मैतीदेवी, बत्तीसपुतली, गौशाला र पशुपतिवरपर सडकमा रहेका मजदुर प्रदीपको प्रतीक्षामा हुन्छन् ।

‘खाना खुवाउने रहर हो र ? राति आउनुपर्छ, कति कारुणिक दृश्य देखिन्छ । घरमा बस्दा त चिसो लाग्छ । सडक पेटीमा चिसोमा भोकै बस्दा कस्तो होला ? सोच्नुहोस् त’, मजदुरको पीडा उनी व्यक्त गर्छन् ।

काम गर्न सक्नेलाई काम, घर जानेलाई घर पठाउने र नसक्नेलाई व्यवस्थापनको काम पनि उनले गरिरहेका छन् । ‘सोमबहादु लामा (बुबा) सडकमै बिरामी पर्नुभयो । टेकु अस्पतालमा पीसीआर गर्दा पोजिटिभ देखियो । उहाँसँग अस्पताल जाने खर्च थिएन । मैले नै दिएर पठाएँ । मनमोहन अस्पतालको आइसोलेसनमा १४ दिन राखेर घर पठायौँ’, उनी भन्छन् ।

सोमबहादुरलाई घर त पठाएँ तर घरबाट कोरोना भनेर छि:छि: र दूरदूर गरेपछि उनी काठमाडौंमा नै फर्किए । प्रदीपकै पहलमा अहिले सोमबहादुर एक कार्यालयमा काम गर्दै छन् । ‘यो त एउटा मात्र घटना हो । सडकमा कति छन् कति । भात खुवाउने दीर्घकालीन कार्यक्रम पनि होइन । अब सडकमा रहेकाको व्यवस्थापन गर्नुपर्छ’, उनी भन्छन् ।

तत्कालका लागि सरकारले ठाउँ उपलब्ध गराए सडक मजदुरलाई चिसो छिँडीबाट टेन्टमा राख्ने योजना रहेको उनले सुनाए । ‘उहाँहरूको बस्ने कोठा/घर छैन । खाली ठाउँ त धेरै छ । ती ठाउँ सरकारले दियो भने टेन्टमा राख्न सकिन्छ’, उनी भन्छन्, ‘मजदुरले चिसो सडकपेटीमा कठ्याङ्ग्रिएर बस्न त पर्दैन ।’

सडकको चिसोबाट जोगाउन उनले स्लिपिङ ब्याग पनि वितरण गरे तर त्यसले पनि थेगेन । ‘बोरा ओढेर बस्नुहुन्छ । त्यसले चिसो के थेग्थ्यो ? यहाँ कुकुरलाई गाडीमा राखेर घुमाउँछन् तर मान्छे लडिरहेको कसैले हेर्दैनन्’, उनी भन्छन्, ‘सक्नेलाई काम, घर जानेलाई घर र नसक्नेलाई कतै राखौँ ।’

लकडाउनको सुरुवाती चरणमा उनले ३ सय जनालाई खाना खुवाउँदै आएका थिए । हिजोआज १ सय जनालाई खुवाउँदै छन् । उनको अभियानलाई सहयोगी मनहरूले साथ दिएका छन् । भन्छन्, ‘मैले एक्लै गरेको होइन । सहयोगी मनहरू हुनुहुन्छ । देश/विदेशबाट सहयोग गर्नुभएको छ । धन हुनेले भन्दा मन हुनेले धेरै सहयोग गर्नुभएको छ ।’

खाना पकाउन उनलाई श्रीमतीले पनि साथ दिएकी छिन् । ‘कोठामा पकाउनुपर्छ । अरू मान्छे राखेको छैन । श्रीमती र म मिलेर नै पकाउने हो’, उनी भन्छन्, ‘मरेर लाने केही होइन ।’

रातको ९ बजेको थियो । मैतीदेवीका ती मजदुरलाई खाना खुवाएपछि प्रदीप पुरानो बानेश्वर, बत्तीसपुतली र पशुपति क्षेत्रतर्फ मोडिँदै गर्दा उनले भने, ‘भोकै कोही पनि सडकमा सुत्नु नपरोस् ।’