ह्वीलचियर घिसार्दै, श्रम गर्दै

A+ A A-

२० वर्षअघि इलामस्थित पुवा खोला जलविद्युत् आयोजनामा श्रम गर्दा गर्दै खोटाङका नवराज कार्की सवारी दुर्घटनामा परे । आयोजनाले उपचार गरिदिएन । उनीसँग उपचार गर्ने पैसा थिएन । बेलैमा राम्रोसँग उपचार नगरेकाले उनको मेरुदण्डले कामै नगर्ने भयो । उनी अहिले ह्वीलचियरको सहारामा यताउति हिँड्छन् ।

मेरुदण्डले कामै नगरे पनि श्रम गर्न बाध्य छन्, नवराज । अहिले काठमाडौंको जोरपाटीमा बस्दै आएका उनी ह्वीलचियर घिसार्दै नजिकैको बीआईएक फाउन्डेसनद्वारा सञ्चालित थाङ्का बुन्ने ठाउँ पुग्छन् । दिनभर थाङ्का बुन्छन् । साँझ ह्वीलचियर घिसार्दै डेरा फर्कन्छन् ।

दुर्घटनापछि परिवारले उपचारको प्रयास नगरेको होइन । उपचारका क्रममा थुप्रै पैसा सकियो । तर, मेरुदण्डले काम गरेन । सुनसरीमा हुर्किएका उनी २०५४ सालदेखि नै मजदुरीमा लागे । अहिले शारीरिक रूपमा अपांग हुँदा पनि उनी मजदुरी नै गर्न बाध्य छन् ।

दुर्घटनापछि केही समय घरमै बिताएका नवराजको मन मानेन । साथीभाइको सल्लाहमा उनी बीआईए फाउन्डेसन आइपुगेका हुन् । अहिले पनि नियमित औषधि सेवन गरिरहेका नवराज भन्छन्, ‘जीवनमा ठूला सपना थिए । अहिले त औषधिको भरमा बाँच्नुपरेको छ । कहिलेकाहीँ सपनाले चिमोट्छ ।’

नवराजले जीवनदेखि हार मानेका छैनन् । तर, उनलाई सरकारी सहयोगको आस छ । आफ्नो व्यक्तिगत जीवन उकास्ने मात्रै होइन, समाजकै लागि उल्लेख्य काम काम गर्ने धोको छ, नवराजसँग । तर, विडम्बना ! दैनिकी गुजार्न नै धौधौ छ । साँझ–बिहान छाक टार्न नै मुस्किल छ । औषधोपचार गर्न पैसा हुँदैन ।

‘पढाइसँगै कलाकारितामा लाग्ने सपना थियो,’ भावुक हुँदै उनी भन्छन्, ‘तर मलाई नियतिले ठग्यो ।’ दिनभर काम गर्दा पनि खर्च चलाउन ऋण खोज्नुपर्ने बाध्यताले नवराजलाई सताउँछ ।

श्रमको मूल्यले जीवन नधान्ने पीडा एकतातिर छ । त्यसबाहेक बस्ने ठाउँदेखि हिँड्ने सडक र काम गर्ने ठाउँ अपांगमैत्री नहुँदा झन् सास्ती खेप्नुपर्छ । तर, अझै सरकारले विदेशमा जस्तै अपांगमैत्री संरचना बनाइने आस मारेका छैनन् उनले । ‘अरू त के ? एउटा ह्वीलचियर पनि सरकारले किनिदिँदैन,’ उनले भने ।

नवराज त प्रतिनिधि पात्र मात्रै हुन् । काठमाडौंमा थुप्रै अपांगता भएका व्यक्ति मजदुरी गरेर गुजारा चलाउँछन् । उनीहरूलाई मजदुर दिवसका दिन हुने कुनै पनि कार्यक्रम र भाषणबाजी हास्यास्पद लाग्छ ।