जल्लीकट्टु फिल्म : कबिरका सूक्ति सुनाउँदै मानव सभ्यतामाथि प्रश्न

A+ A A-

‘क्या लेके आया जगत में
क्या लेके जायेगा
दो दिनकी जिन्दगी हैं
दो दिनका मेला ।’

कबिरद्वारा रचिएका यी पङ्क्तिबाट मानव सभ्यतामाथि प्रश्न उठाइएकाे छ, मानिस शताब्दी-शताब्दीको सभ्यताबाट यहाँ आइपुग्दा पनि उसले मर्दा के लिएर जान्छ ?

'मान्छे मरेर जाँदा के लिएर जान्छ ?' याे प्रश्न केही दार्शनिक सुनिएला । हुन त कबिरका पङ्क्तिहरूलाई पनि कुनै दर्शनको संज्ञा दिँदा फरक नपर्ला । तर, यहाँ कुरा कबिर र उनका रचनाहरूको नभएर सिनेमाको हो । मान्छेले मर्दा के लिएर जान्छन् भन्ने प्रश्नको सट्टामा सोध्न खोजिएको प्रश्न हो, ‘के मानिस यी शताब्दी-शताब्दीको लामो यात्राबाट अहिलेसम्म आइपुग्दा सभ्य भएको छ ? के मानिसले आफूभित्रको जनावर वा पशुलाई आफ्नो मन (चेतन र अवचेतन) दुवैबाट बिदा दिन सफल भएको छ भन्ने हो ?’

र सायद, यसको जवाफ व्यक्तिव्यक्तिबीच फरक-फरक हुन जान्छ ।

तर, सन् २०१९ मा प्रदर्शनमा आएको मलायलम भाषाको सिनेमा ‘जल्लीकट्टु’का निर्देशक लिजो जोस पेल्लीसेरी भने माथि उल्लेखित प्रश्नको जवाफमा स्पष्ट छन् । उनको सिनेमाको भाषामार्फत मानिस शताब्दी-शताब्दी पार गरेर अहिलेको समयमा आइपुग्दा पनि आफूभित्रको जनावरलाई मार्न सकेको छैन भन्ने भाष्य दिएका छन् ।

‘जल्लीकट्टु’ सिनेमा अहिले चर्चामा छ, कारण सिनेमा २०२१ मा हुने ९३औँ एकेडेमी अवार्ड (अस्कर)को ‘बेस्ट इन्टरनेसनल फिचर फिल्म’ विधाका लागि भारतबाट पठाइएको छ । मलायलम भाषाबाट दुई सिनेमा ‘ग’रु (१९९७)’ र ‘आदमिन्ते मकान आब’ (२०११)’ पछि अस्करको यात्रामा निस्किएको यो तेस्रो सिनेमा हो ।

सिनेमा अस्करमा छानिनुभन्दा अघि, जब प्रर्दशनमा आएको थियो, त्यो बेला पनि चर्चामा थियो । सिनेमालाई अधिकांशले हिंसात्मक श्रेणीको सिनेमाको संज्ञा दिएका थिए । तर, अर्जुन रेड्डी र कबिर सिंहजस्ता चर्चामा आएका सिनेमाका निर्देशक सन्दीप रेड्डी भाङ्गाले 'जल्लीकट्टु’ हिंसाको उत्सव नभएर त्योभन्दा बढी भएको बताएका थिए । सिनेमाले सिनेमेटोग्राफी, साउण्ड डिजाइनलगायतका पक्षहरूका कारण २०१९ मै भारतका समीक्षक र दर्शकहरूमाझमा निकै चर्चा कमाएको थियो ।

अहिले अस्करका लागि पठाइएपछि यसको चर्चा भारतका समीक्षक र दर्शकमाझ मात्र सीमित नभएर थप फैलिएको छ ।

'जल्लीकट्टु’ केरलाको एक साधारण गाउँको कथामा आधारित सिनेमा हो, जसलाई भारतीय लेखक हरिसको छोटो कथा ‘माओस्ट’मा आधारित छ । मास’ काटेर व्यापार गर्ने भार्के (चेम्बन विनोद जोस अभिनित) र एन्टोनी (एन्टोनी भर्गेसे) को हातबाट काट्न लागिएको भैँसी छुटेको कथाबाट सुरु भएको सिनेमा अन्त्यमा भैँसीलाई मार्न सफल भएकोमा गएर टुंगिन्छ ।

सिनेमाको अन्त्यमा रहेको दृश्यले दर्शक र सम्पूर्ण मानिसलाई नै प्रश्न गरिदिन्छ, ‘के मानिस सभ्य भएर मानिस भइसक्यो कि अझै ऊभित्र जनावर नै छ ?

सिनेमाको प्रमुख भाष्य मानव सभ्यतामाथि कै प्रश्न हो । तर, योसँगै मानव जातिमा पनि पुरुष र महिलामा महिला बढि दृण र सौम्य हुने कुरालाई पेल्लीसेरीले प्रस्तुत गरेका छन् । भैँसी छुटेपछि भैँसीलाई पक्रिन जानेहरू सम्पूर्ण पुरुषहरू हुन्छन्, र त्यहाँ भएकाहरूबीच आफ्नो पुरुषत्व सावित गर्ने लडाइँ चलिरहेको हुन्छ । अर्कातिर, महिलाहरू सौम्य र शान्त भएको देखाइएको छ ।

एकातिर पुरुष हिंसात्मक भएर उत्रिएका छन्, अर्कातिर त्यसकै विपरीत महिलाहरू शान्त र सौम्य स्वभावका हुन्छन् भन्ने देखाइएको छ । तर, महिला सौम्य हुँदैमा ‘पुरुष हिंसाको प्रतिकार नगर्ने हुन्’ भन्ने भाष्यलाई पनि सिनेमामा चिरिएको छ । केही दृश्यहरू छन्, जहाँ यिनै सौम्य र शान्त महिलाहरूले आफूमाथि भएका वा हुनसक्ने हिंसा वा दमनको प्रतिकार गरेका छन् ।

मुख्य भाष्यको उत्कृष्ट प्रस्तुतिसँगै सिनेमाले जातीय मान्यतालाई मात्रै नभएर केरलाको उक्त गाउँको आर्थिक पक्षलाई पनि सम्बाेधन गरेको छ । सिनेमाको एक दृश्यमा मासिक रूपमा मात्रै मासु खान सकिने संवादमार्फत निर्देशकले उक्त गाउँका मानिसको अवस्थालाई सम्बाेधन गरेका छन् ।

सिनेमामा कुनै पनि निश्चित मूल छैनन् । तर, भूमिकाको हिसाबले एन्टोनी र कुट्टाचन (सुभुमोन अब्दु सामद अभिनित) प्रमुख पात्रको रूपमा छन्, जो एकअर्काप्रति बदला राखिरहेका हुन्छन् आफूभित्र । बाँकी पात्रहरू गाउँलेहरू हुन्, जो काटिनुअघि भागेको भैँसीलाई समाउनका लागि संघर्ष गरिरहेका छन् ।

सिनेमाको कथा वस्तुसँगै प्रस्तुतिमा पेल्लीसेरीको निर्देशन, गिरिश गंगाधरनको सिनेमाटोग्राफी निकै भयानक छ । पूरै गाउँका सम्पूर्ण पुरुषलाई एक जनावरको पछि लगाएर जुन किसिमको तनाव उत्पन्न गराइएको छ, त्यसले विश्व सिनेमासँग परिचितहरूलाई जापानी निर्देशक अकिरा कुरोसावाको याद दिलाउन सक्छ । कुरोसावाले जुन किसिमले भीड वा भनौँ कलाकारहरू हुलबाट कथा भन्थे, त्यसैको छनक जल्लीकट्टुमा पाउन सकिन्छ ।

सिनेमाको सुरुवातमा ‘मोन्टाज’ मार्फत सम्पूर्ण पात्रलाई एकअर्कासँग जोडिएको छ । कसाई, उसका आफन्त र अरु पात्रलाई सुरुवातको मोन्टाजमार्फत देखाइएको छ ।

सिनेमामा मोन्टाजले समयलाई प्रस्तुत गरेको हुन्छ, समयले गरिरहेको व्यवहारलाई प्रस्तुत गरेको हुन्छ । वा सजिलो शब्दमा भन्दा समयको गतिलाई र त्यो बेलाको अवस्थालाई चित्रण गर्ने अनुक्रम हो मोन्टाज ।

मोन्टाजको प्रयोगबाट सिनेमा स’रुवातको दृश्यमा पात्रहरूको परिचय र एकअर्काबीचको सम्बन्धलाई देखाइएको छ भने काटिनबाट बाँचेर भागेको भैँसीको खोजी र उसलाई पक्रिन लागिपरेका गाउँलेहरूको अवस्थालाई चित्रण गरिएको मध्यतिरको भागमा ।

यी मोन्टाजलाई प्रस्तुत गरिरहँदा प्रयोग भएको पाश्वध्यनीले पनि निकै महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्दै त्यो अवस्था र त्यो समय पात्रहरूको मनोस्थिति वा मनोभाव दर्शकसम्मलाई महसुस गराएको छ । रेगेनाथ रभिको डिजाइन रहेको पार्श्व संगीतमा एक वृद्ध मानिसको श्वास, घडीको काँटाको आवाज र दौडिरहेको मानिसको श्वासजस्ता कुराहरू निकै प्रशंसायोग्य शैलीमा प्रस्तुत भएका छन् ।

अस्करमा पठाइएको यो सिनेमा क्यामेरा मुभमेन्ट, साउण्ड, सिनेमाटोग्राफीसँगै निर्देशनमा देखिएका स्पष्ट भाष्यहरूले हेर्न लायक बनाएको छ । सिनेमाको भाष्यलाई न्याय गर्ने प्रस्तुतीकरण भएकै कारण सिनेमा सुन्दर बनेको छ ।

भारतबाट यस वर्ष ‘गुञ्जन सक्सेना’, ‘शाकुन्तला देवी’लगायत २६ सिनेमामध्येबाट छानिएको यो सिनेमाले अस्करमा आफ्नो उपस्थिति कस्तो बनाऊला भन्नेबारेमा हेर्न त आगामी वर्षको अप्रिलसम्म कुर्नुपर्ने छ । तर, अहिलेलाई यो सिनेमा हेरेर आफूले हेरिएका सिनेमाहरूको सूचीमा एउटा सुन्दर सिनेमा थप्न भने सकिन्छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, मंसिर १७, २०७७ १०:५४