जीवाको ‘देश देशावर’: अफ्रिकाको विकासदेखि मोजाम्बिकको भ्रष्टाचारसम्म

jiba-lamichhane.jpg

A+ A A-

जीवा लामिछाने पेसाले उद्यमी हुन् । गैरआवासीय नेपाली संघ (एनआरएनए)का पूर्वअध्यक्ष उनकाे विशेष रुचिकाे विषय हाे साहित्य । त्यसैले उनी बेला-बेला पुस्तक लिएर पाठकमाझ छाउँछन् ।

गत बिहीबार मात्र जीवाको नियात्रा संग्रह ‘देश देशावर’ सार्वजनिक भएको छ । पुस्तकमा जीवाले विभिन्न देश घुम्दा देखेभोगेका अनुभव र सुनेका कुराहरू समेटेका छन् । उनका अनुसार ‘देश देशावर’ एक अनुभूति हो ।

सार्वजनिक भएको केही समयमा नै पुस्तकले राम्रो बजार पाएकोमा जीवा निकै खुसी छन् । उनी भन्छन्, ‘प्रकाशकले दिनुभएको जानकारीअनुसार धेरै ठाउँबाट पुस्तकको उच्च माग छ । याे मेरा लागि निकै गौरवको कुरा हाे ।’ ‘देश देशावर’ फाइनप्रिन्ट बुक्सबाट प्रकाशित भएको हो ।

पुस्तकले चर्चासँगै राम्राराम्रा प्रतिक्रिया पनि पाएको छ । जीवालाई ‘उत्कृष्ट पुस्तक’ तयार गरेको भन्दै स्याबासी दिने पाठक कम छैनन् । पाठक प्रतिक्रियाले नै आफूलाई थप ऊर्जा दिएको उनी बताउँछन् । ‘धेरै जनाले पुस्तकको विषयवस्तु र लेखनलाई रुचाउनुभएको छ’, जीवा भन्छन्, ‘पाठकको प्रतिक्रिया नै मेरा लागि पुरस्कार हो ।’

सामान्यतया दसैँ-तिहारपछि पुस्तक बजारमा खासै उत्साह हुँदैन । जीवाले भने दसैँ-तिहारपछि नै पुस्तक सार्वजनिक गर्ने आँट गरे । र, राम्रो पक्कड बनाउने छाँटकाँट पनि देखिँदै छ ।

जीवा र प्रकाशकले यस पुस्तक नयाँ वर्ष २०७७ मा नै सार्वजनिक गर्ने याेजना बनाएका थिए । तर, कोरोना महामारीका कारण नयाँ वर्षमा उनीहरूले पुस्तक सार्वजनिक गर्न सकेनन् । जीवा भन्छन्, ‘नयाँ वर्षमा सार्वजनिक गर्न नपाएपछि म आफैँ नेपाल आएर सार्वजनिक गर्छु भन्ने सोच थियो । तर, त्यो पनि अहिले सम्भव नदेखेपछि हामीले भर्चुअल रूपमा सार्वजनिक गरेका हौँ ।’

पुस्तकका लागि राम्रो नमानिने यो सिजनमा पनि पुस्तकले राम्रो बजार पाएकोमा उनी निकै खुसी छन् ।

०००

‘देश देशावर’ यस्तो पुस्तक हो, जसले शब्दको माध्यमबाट पाठकलाई विभिन्न देश घुमाउँछ । त्यसैले त पुस्तकको नाम नै ‘देश देशावर’ जुरेको छ ।

जीवा विभिन्न देश घुम्न जाँदा देखेका ठाउँहरूलाई पुस्तकमा समेटिएकाले पुस्तकको नाम नै ‘देश देशावर’ जुर्न पुगेको बताउँछन् । उनले भने, ‘देश देशावर नै यस पुस्तकको लागि सुहाउने नाम हो । केही साथी-भाईसँग सल्लाह गर्दा पनि यही नाम उत्कृष्ट हुन्छ भन्ने सुझाव पाएपछि नाम पक्का गरिएको थियो ।’

देश देशावरमा विभिन्न देशको बारेमा लेखिएको छ । त्यहाँको भौगोलिक अवस्थादेखि राजनीतिक अवस्थासम्म पुस्तकमा समेटिएको छ । कतिपय देशको इतिहासलाई समेत पुस्तकमा स्थान दिइएको छ ।

नियात्रासंग्रह भएका कारण यस पुस्तकमा नियात्रालाई न्याय गर्ने कोसिस गरेको जीवा सुनाउँछन् । उनी भन्छन्, ‘मैले पुस्तकमा आफू घुमेको ठाउँको बारेमा जानकारी दिन त्यहाँको भूगोल, संस्कृति, इतिहास, राजनीतिक अवस्था, सामाजिक मनोविज्ञानसँगै आर्थिक प्रगतिका विषयलाई समेटेको छु । सकेसम्म नियात्रालाई न्याय गर्ने प्रयास गरेको छु ।’

पुस्तकमा जीवाले अफ्रिकादेखि अमेरिकासम्मका विषयवस्तुलाई समेटेका छन् । अफ्रिकामा भएको पछिल्लो विकासक्रम, रुवान्डाको द्वन्द्वपछि उठेको समाज, मोजाम्बिकको भ्रष्टाचारलगायत चर्चा पुस्तकमा गरिएकाे छ ।

‘अफ्रिकाबारे हामी जे सोच्छाैँ, अहिले त्याे नमिल्न सक्छ । किनकि चिनियाँ लगानीले अफ्रिकाको मुहार नै बदलिदिएको छ । अहिले अफ्रिका विकासको सही बाटोमा छ’, जीवाले पुस्तकमा यस कुरालाई विशेष जोड दिएका छन् ।

रुवान्डा द्वन्द्वको विषयमा पनि जीवाले धेरै कुरा बुझे । एक वर्षसम्म चलेको द्वन्द्वलाई अहिले त्यहाँका जनता सम्झन पनि चाहँदैनन् । विगतकाे आन्तरिक द्वन्द्वलाई बिर्सेर उनीहरू अहिले विकासको गतिमा अघि बढेका छन् । ‘राम्रो र असल नेतृत्व पाइयो भने जस्तोसुकै अवस्थाबाट पनि विकासको गति लिन सकिने उदाहरण हो रुवान्डा’, जीवा भन्छन् ।

जीवाले मोजाम्बिकमा भने असाध्यै धेरै भ्रष्टाचार देखे । जीवा भन्छन्, ‘साँच्चिकै त्यहाँ त एयरपोर्टदेखि नै भ्रष्टाचार हुँदाे रहेछ । यस कुरालाई पनि पुस्तकमा समेटेको छु ।’

पहिलो पुस्तक नै ऊर्जाको स्रोत

‘देश देशावर’ जीवाको दोस्रो पुस्तक हो । जीवाले यसअघि ‘सरसरती संसार’ नामक नियात्रासंग्रह सार्वजनिक गरेका थिए । उक्त पुस्तकले पनि राम्रै पाठक पाएको थियो ।

जीवा ‘सरसरती संसार’ रहरै-रहरमा लेखिएको बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘उक्त पुस्तक लेख्न मैले केही हतार गरेँछु । त्यसमा धेरै कमीकमजोरी भएका थिए, परिपक्वता थिएन । र पनि धेरै पाठक पाउँदा खुसी लागेको थियो ।’

जीवा पहिलो पुस्तक नै दोस्रो पुस्तक तयार गर्ने ऊर्जाको स्रोत भएको बताउँछन् । पहिलो पुस्तकले पाएको पाठक, प्रतिक्रियाबाट नै उत्साहित भएर जीवाले ‘देश देशावर’ तयार गरेका हुन् ।

पहिलो पुस्तकका कमजोरीलाई सुधारेर नै जीवाले दोस्रो पुस्तक ‘देश देशावर’ तयार गरेका छन् । याे पुस्तक भने उनले योजनाबद्ध रूपमा नै लेखेका हुन् । त्यसैले पहिलेकाे तुलनामा याे पुस्तक केही परिपक्व भएको जीवाको भनाइ छ ।

जीवा पुस्तक लेख्नैका लागि विभिन्न देश पुगेका भने हाेइनन् । काम विशेषले जति देश पुगे, त्यहाँको बारेमा थप बुझ्न थाले, भौगोलिकदेखि त्यहाँको इतिहास, राजनीतिकदेखि आर्थिक अवस्थासम्म । जीवा भन्छन्, ‘हो, पहिला म घुम्थेँ मात्रै । पहिलो पुस्तक आएपछि भने मैले घुमेको विभिन्न ठाउँका बारेमा थप बुझ्न थालेँ । यसको मुख्य उद्देश्य भनेको पुस्तक लेख्नु नै थियो ।’

०००

जीवाले दुईवटा नियात्रासंग्रह सार्वजनिक गरेका छन् । अहिले उनलाई धेरैले प्रश्न गर्छन्, ‘जीवाबाट अन्य विधाका लेख पढ्न कहिले पाइएला ?’

विभिन्न विधाका पुस्ककहरू पढ्न रुचाउने जीवा अहिले नै अन्य विधामा लेखिहाल्ने याेजना नरहेकाे बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘म व्यावसायिक लेखक होइन । रहरले मात्रै लेखिरहेको छु । त्यसैले तत्काल अन्य विधामा लेखिहाल्ने सोच छैन । हेरौँ, भविष्यमा के हुन्छ !’

प्रकाशित मिति: बुधबार, मंसिर १०, २०७७ १५:५७