कोरोना कहरबीच विदेशी श्रमिकको मोलमोलाइ, भारतीय र बंगालीको रोजगारीमा आकर्षण

कोरोना कहरबीच विदेशी श्रमिकको मोलमोलाइ, भारतीय र बंगालीको रोजगारीमा आकर्षण

A+ A A-

रत्नपार्कमा भेटिएका भारत उडिसा राज्यका वीरु मन्जाली नेपालमा काम गर्ने सजिलो र कमाइ पनि राम्रो हुने बताउँछन् । उडिसाभन्दा काम गर्ने सहज वातावरण र पैसा पनि बचत हुँदा नेपाल रोजगारीका लागि आउने गरेको मन्जालीले बताए । ‘नेपालमा दैनिक २ हजारसम्म ज्याला हुन्छ । काम गर्न पनि सजिलो छ । त्यही भएर भारतमै काम नगरी नेपाल आउने गरेको हुँ,’ उनले भने, ‘नेपाल रोजगारीका लागि आउन बानी भयो । त्यही भएर अन्य देश जान्न मन लाग्दैन् । नेपालको पनि ग्रामीण भेगमा धेरै काम गर्ने मन पर्छ । त्यही भएर धेरै ग्रामीण क्षेत्रमा काम गर्ने जान्छु ।’ उडिसाबाट ४० जनाको टोली सिमेन्ट र बालुवाको काम गर्ने आएको उनको भनाइ छ । वीरु सिमेन्ट र बालुवाको मात्र मिलाउन मिस्त्री हुन् । नेपालमा यस्तो मिस्त्री पाइँदैन् ।

यसैगरी, श्रीलंकाका राजी राजा सिजनमा रोजगारीका लागि काठमाडौं पस्ने गरेका छन् । नेपालमा भारत हुँदै काम गर्ने आउने गरेको राजीले बताए । ‘श्रीलंकामा भन्दा नेपालभित्र गिट्टी बालुवा खेलाएर ६० हजारभन्दा धेरै कमाइ हुन्छ । नेपालमा तेस्रो पटक रोजगारीका लागि आएको हुँ । ७ महिना काम गरेर घर फर्किन्छु,’ उनले भने, ‘नेपालको हावापानी राम्रो छ । कमाइ पनि हुन्छ । घर फर्कन पनि गाडी चढेर जान्न सकिन्छ । त्यही भएर रोजगारीका लागि नेपाल आउन गरेको हुँ ।’ श्रीलंकाबाट धेरै कामदार रोजगारीका लागि नेपाल आउने गरेको उनको भनाइ छ । राजी पुल निर्माणमा पिलर प्वाल पार्ने मिस्त्री हुन् । नेपालमा यस्तो काम गर्ने मिस्त्री पाइँदैन् ।

यस्तै, नयाँ बसर्पाकको पुल नजिकै भेटिएका बंगलादेशका नागरिक रसिद साहुल भारत हुँदै नेपाली रोजगारी लागि आएको बताउँछन् । ३ वर्षअघि साहुल नेपाल रोजगारीका लागि आएर फर्किएका थिए । रडका मुख्य मिस्त्री साहुलले ३ वर्षपछि ज्याला राम्रो पाइने भएका कारण नेपाल काम गर्न आएको बताए ।

उनीहरुजस्ता धेरै नेपाल काम गर्न आउनेमा भारतको बिहार, उडिसा, गुजरात, हिमाञ्चल प्रदेश, हरियाणाका धेरै छन् । यस्तै, श्रीलंका र बंगलादेशबाट निर्माण क्षेत्रमा काम गर्दै आउने कामदार संख्या उत्तिनै छ ।

विगत केही वर्षयता रोजगारीका लागि चीन, जापान, पाकिस्तान, उत्तर कोरिया, दक्षिण कोरिया, मल्दिभ्स, पाकिस्तान, भुटानलगायत ८९ देशबाट नेपालमा काम गर्न विदेशी श्रमिक आउने गरेको श्रम तथा व्यवसायजन्य सुरक्षा विभागको तथ्यांकमा छ । विदेशी श्रमिक नेपाली श्रम बजारमा भित्रिने क्रम कयौं गुणाले वृद्धि भइरहेको श्रम विभागका प्रवक्ता मणिनाथ गोपले जानकारी दिए ।

भारतीय, बंगाली र श्रीलंकाका कामदारको आकर्षण

भारत, बंगलादेश र श्रीलंकामा भन्दा नेपालमा राम्रो कमाइ हुन थालेपछि त्यहाँका श्रमिकलाई नेपाली श्रम बजारप्रति आकर्षण बढ्दै गएको देखिन्छ । यी देशबाट विभिन्न नाका हुँदै दैनिक करिब २ दुई हजार कामदार रोजगारीका नेपाल प्रवेश गर्ने गरेको सरकारी अनुमान छ ।

भारत, बंगलादेश र श्रीलंका सिकर्मी, डकर्मी, इन्जिनियर र प्रविधिक क्षेत्रमा धेरै विदेश श्रमिक काम गर्ने आउने गरेको श्रम विभागको तथ्यांकमा उल्लेख छ । नेपालमा कामदारका अभाव खेपिरहेको नेपाली रोजगारदाता कम्पनीले भारतबाट कामदार ल्याएर काम गर्नु परिरहेको नेपाल निर्माण व्यवसायी महासंघले बताउँदै आएको छ ।

कोरोनाका कारण भारत गएका कामदार नआउँदा कतिपय निर्माण क्षेत्र र आयोजनाको काम नै रोकिएको महासंघले जनाएको छ । भारत, बंगलादेश र श्रीलंकाबाट निर्माण क्षेत्रमा धेरै कामदार काम गर्ने आउने गरेको महासंघले जनाएको छ ।

मुख्य सहरमा पारिश्रमिक मोलमोलाइ

राजधानीभित्रका मुख्य सहरमा बिहान ७ देखि १० बजे नेपाल र विदेशका श्रमिकहरुको दैनिक पारिश्रमिक मोलमोलाई हुने गरेको छ ।

रत्नपार्क, कंलकी, नयाँ बानेश्वर, नयाँ बसपार्क र कोटेश्वरलगायतका सडकपेटीमा बिहान दैनिक कामदारको मोलमोलाइ हुने गरेको छ । यो क्षेत्रमा बिहान रोजगारीको खोजीमा रहेका श्रमिकको भीड नै लाग्ने गरेको छ । भारत, बंगलादेश र श्रीलंका र नेपालका श्रमिकहरुको दैनिक ज्यालाको मोलमोलाइ हुन्छ ।

भारतको मोतिहारी आसपासबाट मात्र मासिक ७ सयभन्दा बढी श्रमिक एकैसाथ रोजगारीका लागि नेपाल आउन गरेको पाइएको छ । यो क्षेत्रबाट आएका श्रमिक पुनर्निर्माण, निर्माण क्षेत्रमा काम गर्ने आउने गरेको ठेकेदार देवसत्य साहु बताउँछन् । भारतीय कामदारसँग मिसिएर पश्चिम तराईका कामदार समेत पछिल्लो समय रोजगारीको खोजीमा उपत्यका भित्रिने गरेको साहुले बताए । साहुले भारत र बंगलादेशबाट मात्र मासिक ७ भन्दा धेरै कामदार नेपाल ल्याउने गरेको जानकाररी दिए । उनले प्रतिकामदार १ सय ५० रुपैयाँ कमिसन लिने गरेका छन् ।

यस्तै, भारत गुजरातका रविन भाहुनीले पनि गुजरात आसपासबाट वार्षिक १० हजारभन्दा धेरै कामदार नेपाल ल्याउने गरेका छन् । उनले भारत र बंगलादेशबाट कामदार ल्याएर नेपालको निर्माण क्षेत्रमा काम लगाउने गरेका जानकारी दिए ।
सहरको मुख्य केन्द्रमै यसरी श्रमिकको ज्यालासँगै विदेशी कामदार भिक्रिरहेको र पारिश्रमिक मोलमोलाइ भइरहेको विषयमा सरकार बेखबर नै छ । श्रमिक नियमन र विदेशी कामदारलाई श्रम स्वीकृति दिंदै आएको श्रम विभाग नै विदेशसँग स्वदेशी श्रमिकको पारिश्रमिकमा हुने मोलमोलाइका विषयमा बेखबर रहेको पाइएको छ ।

विदेशी कामदारको नीतिगत व्यवस्था

विदेशी कामदार रोजगारीका लागि नेपाल आउने चाप बढ्दै गए पनि उनीहरुको सुरक्षाका विषयमा सरकारले कुनै नीति बनाएको छैन । जसका कारण रोजगारीका लागि आएको विदेशी कामदार नेपालमा मनलाग्दो बस्ने गरेको पाइन्छ ।विदेशी श्रमिक समस्यामा परेको र तलब सुविधा रोजगारदाता कम्पनीले नदिएको उजुरी हालसम्म नआएको श्रम विभागले जानकारी दिएको छ ।

रोजगारदाता कम्पनी, निर्माण क्षेत्र, आयोजना र अन्य क्षेत्रमा रोजगारी गरिरहेका विदेशी श्रमिकको अवस्थाका बारेमा अनुगमनसँग उनीहरुको करारअवधिका बारेमा चासो दिएर अनुगमन नगरिएको विभागले जनाएको छ । सरकारले विदेशी कामदारका हकमा १ वर्षको श्रम स्वीकृति जारी गदै आएको छ ।

सार्क राष्ट्रबाट रोजगारीका लागि आएका अधिकांश श्रमिकले श्रम स्वीकृति लिएका हुँदैनन् । बिना श्रम स्वीकृति काम गरिरहेका कामदार समस्यामा परेमा नेपाल सरकार जवाफदेहिता नहुने विभागका प्रवक्ता गोपले जानकारी दिए । विदेशी कामदारको हकमा, स्वास्थ्या विमा, करार अवधि, जोखिम क्षेत्रमा काम गर्ने कामदारको सुरक्षा र रोजगारीका लागि आएका देशसँग अनिवार्य श्रम सम्झौता गर्नुपर्ने श्रम ऐनमा व्यवस्था छ ।

विदेशी कामदारको भरमा आयोजना

नेपालमा निर्माण भइरहेका राष्ट्रिय गौरवका आयोजना र अन्य निर्माण क्षेत्रमा विदेशी कामदारको सहभगिता ठूलो रहेको छ । यस्ता आयोजनामा सामान्य काम गर्नका लागि पनि विदेशी श्रमिकमा निर्भर हुनुपर्ने अवस्था सिर्जना हुँदै गएको छ ।
देशका विभिन्न क्षेत्रमा निर्माण भइरहेका सडक, उद्योग, विकास पूर्वाधार, जलविद्युत सरकारी भवन, व्यक्तिगत घर, पुल निर्माण र पुनर्निर्माण क्षेत्रमा काम गर्नका लागि त्यस्ता कामदार भित्रिरहेका छन् ।

रोजगारीको खोजीमा ठूलो संख्यामा नेपाली युवा विदेश गइरहेका छन् । तर नेपालमा भने कामको खोजी गर्दै भारतलगायत अन्य देशबाट श्रम जनशक्ति आउने क्रम बढ्दै गएको छ । निर्माण व्यवसायीका अनुसार नेपालका ठूला आयोजना, पूर्वाधार, जलविद्युत आयोजना र निर्माण क्षेत्र विदेशी कामदारको भरमा चलेको छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, कात्तिक २५, २०७७ ०९:००