श्रमिकको प्रश्न : पीसीआर गर्नलाई त पैसा छैन, कहाँबाट ल्याउनु धरौटी राख्न ?

A+ A A-

सिन्धुलीका दीपक कार्की ज्वरो आए पनि बेसार पानी खाँदै काम गरिरहेका छन् । एक महिनादेखि ज्वरो र खोकी लागिरहे पनि काम नगरे साँझबिहान चुल्हो बल्ने स्थिति नभएको कार्की बताउँछन् ।

‘एक दिन काम गरेन भने बिहान/बेलुका छाक टार्न समस्या हुन्छ । फेरि परिवार पनि पाल्नु पर्छ । बाध्यताले खोकी र ज्वरो आए पनि काम गरिरहेको छु । काम नगरे चुल्हो बल्न छाड्छ,’ उनले भने, ‘कोरोना लागे पनि उपचार गराउन आर्थिक स्थितिले साथ दिदैन । पीसीआर परीक्षणका लागि पैसा नभएरै कोरोनासँग मिल्दोजुल्दो लक्षण देखिए पनि यत्तिकै बसेको छु । कोरोना पुष्टि भयो भने उपचारका लागि अस्पतालमा धरौटी राख्नुपर्छ रे । आफूसँग धरौटी राख्ने पैसा नि छैन ।’

यस्तै, चितवनका श्याम धिताल पनि ज्वरो र खोकी लागे पनि आवास निमार्णमा निरन्तर काम गरिरहेका छन् । रोतोपुलमा आवास निर्माणमा काम गरिरहेका धिताललाई २० दिनयता खोकी र ज्वरो आएको छ । तर, उनले पीसीआर गरेका छैनन् ।

कोरोना परीक्षण गरे नतिजा पोजिटिभ आए आफूसँग धरौटी राख्ने पैसा नभएको भन्दै उनी चिन्तित छन् । ‘नेपालको सन्दर्भमा एकातिर श्रमको कुनै मूल्य नै छैन, अर्कोतिर न्यूनतम पारिश्रमिक निर्धारण भए पनि त्यसको कार्यान्वयन भएको छैन । श्रमअनुसारको न्यूनतम ज्याला पाउनु श्रमिकको अधिकार र ज्याला दिनु मालिकको कर्तव्य हो । तर, पारिश्रमिक काम गरेअनुसार पाइँदैन,’ धितालले भने, ‘श्रमिकका साझा हकहित र अधिकार लागू हुँदैन । जसकारण पारिश्रमिक तोकेअनुसार पाइदैन । न्यून पारिश्रमिकमा काम गर्नुपर्ने बाध्यता छ ।’
कोरोनाका कारण निर्माण क्षेत्रमा काम मुस्किल हुन थालेको उनले बताए । दसैँं मनाएको र चार महिना कोरोनाका कारण कोठामा बसेको ऋण तिर्नकै लागि भए पनि अहिले काम गरिरहेको धितालको भनाइ छ ।

दैनिक ज्यालादारी श्रमिकको आर्थिक अवस्था कमजोर भएका कारण आफूहरूको कोरोना परीक्षण सरकारले निःशुल्क गर्नुपर्ने उनीहरूको माग छ । धेरै दैनिक ज्यालादारी मजदुर कोरोना संक्रमित भए पनि परीक्षण नगराई काम गरिरहेको उनीहरूको भनाइ । कोरोना संक्रमितलाई अस्पतालले उपचारका लागि अग्रिम धरौटी माग्न थालेपछि तल्लो वर्गका नागरिक आर्थिक समस्यामा परेका छन् । कोरोना जस्तो महामारीमा सरकारले ज्यालादारी श्रमिकका समस्याका बारेमा केही नबोलेको उनीहरूको गुनासो छ ।

एकातिर कोरोना पीसीआर परीक्षण गर्ने समस्या भइरहेका बेला नीजि अस्पतालले कोरोना उपचारका लागि धरौटी लिन थालेपछि धेरै संक्रमितले रोग नै लुकाउन थालेका छन् । निजी अस्पतालमा कोरोना संक्रमितले ५० हजारभन्दा माथि अग्रिम धरौटी राख्नुपर्ने व्यवस्थाको मारमा परेको मजदुरले बताएका छन् ।

केन्द्रीय तथ्यांक विभागका अनुसार श्रम शक्ति सर्वेक्षणअनुसार १५ वर्ष वा सोभन्दा बढी उमेर समूहको जनसंख्या २ करोड ७ लाख ४४ हजार छ । सोमध्ये ७० लाख ८६ हजार जनसंख्या रोजगारीको क्षेत्रमा संलग्न रहेको विभागले जनाएको छ । जसमा दैनिक ज्यालादारीमा ७० लाखभन्दा धेरै श्रमिक छन् । ११ लाख श्रमिक संगठित क्षेत्रमा कार्यरत मजदुरहरू रहेका छन् ।

कोरोनाका कारण सम्पूर्ण आर्थिक गतिविधि ठप्प हुँदा संगठित र असंगठित क्षेत्रमा गरी करिब २२ लाख नागरिकले रोजगारी गुमाउनु परेको सरकारी अनुमान छ । जसमध्ये असंगठित क्षेत्रमा रहेको अत्यधिक जनसंख्याले रोजगारी गुमाएको छ ।

नेपालको सन्दर्भमा पनि कोरोना जस्ता महामारीमा प्रणालीगत समस्या, व्यवस्थापनको कमजोरी र श्रमिकका समस्यालाई सरकारले सामान्य रूपमा लिने गरेको रोजगारविज्ञको आरोप छ । सरकारले देशभित्र रोजगारीका अवसर सिर्जना नगर्दा कोरोना जोखिमका बीच नेपाली युवा वैदेशिक रोजगारी र भारतमा काम गर्ने गइरहेका छन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, कात्तिक २०, २०७७ १८:२४