२/४ अर्ब घाटा हुँदैमा बैंकहरू डुबिहाल्ने अवस्थामा छैनन् : भुवनकुमार दाहाल, अध्यक्ष बैंकर्स संघ

२/४ अर्ब घाटा हुँदैमा बैंकहरू डुबिहाल्ने अवस्थामा छैनन् : भुवनकुमार दाहाल, अध्यक्ष बैंकर्स संघ

A+ A A-

काेभिड १९ काे महामारीका कारण बैंकहरुमा गत चैत महिनादेखि नै नगद कारोबार घट्दो क्रम देखियो भने डिजिटल कारोबार बढिरहेको छ । वार्षिक ४० अर्बभन्दा बढी सुकिलो तथा नयाँ नोट साट्ने नेपाल राष्ट्र बैंकले यस वर्षको दसैँमा नयाँ नोट वितरण गरेन । जसले बैंकहरुले अघि सारेको डिजिटल दक्षिणालाई सघाउ पुर्‍यायो ।

गत वर्ष अन्तिम चौमासिकमा अर्थतन्त्रमा आएको सुस्ताएकाे नाफा चालू वर्षमा पनि सामान्य अबस्थामा फर्किसकेकाे छैन । बैंकहरुको नाफा थप घट्ने विश्लेषण गरिएको छ । त्यति हुँदाहुँदै पनि बैंकहरूमा कोरोना महामारीका केही सकारात्मक प्रभाव देखिएका छन् । यी लगायतका विषयमा भागवत भट्टराईले बैंकर्स संघका अध्यक्ष भुवनकुमार दाहालसँग कुराकानी गरेका छन् । प्रस्तुत छ, कुराकानीकाे सम्पादित अंशः

कस्तो रह्यो यस वर्षको दसैँ ?
यस वर्ष विगतको जस्तो रहेन । सामान्य नै रह्यो । हामीले घरभित्र मात्रै टीका सीमित गर्‍यौं । बाहिर आफन्तकहाँ टीका लगाउन गएनौं । हामीकहाँ आउनेलाई पनि डिजिटल टिका लगाउने कुरा राख्यौँ ।

बैंकहरूले डिजिटल दक्षिणा अभियान पनि अघि सारेका थिए । कस्तो रह्यो ?

हामीले २/४ वर्षदेखि नै डिजिटल दक्षिणा प्रयोग गरौँ भनेर प्रचलनमा ल्याएका थियौँ । यसलाई प्रमोट गर्न पनि खोजेका थियौँ । कोरोना ठूलो 'रिस्क' भएका कारणले एकअर्काको घरमा गएर आशिर्वाद र टीका, जमरा थाप्न यसपाली समस्या भयाे । यस हिसाबले धेरैले डिजिटल दसैँ मनाएको देखियो । हामीले दसैँ मनाउने स्टाइल मात्रै परिवर्तन गरेको हाैं, दसैँ त मनाउदैछौं नि त । डिजिटल टीका पनि लगाउन सक्छौ । धेरै बैंकहरुले डिजिटल दक्षिणा प्रमोसन गर्न खोज्नु भएको छ । दक्षिणा दिने नदिने एउटा कुरा हाे । दिने भएपछि डिजिटल गर्नु राम्रो हो ।

गत ११ चैतमा लकडाउन भयो । त्यो भन्दाअघि नै ५ चैतदेखि बैंकर संघले डेभलपमेन्ट बैंकर एसोसियसन, फाइनान्स एसोसिएसन, राष्ट्र बैंक सबैसँग सहकार्य गरेर डिजिटल कारोबार गर्न आग्रह गर्दै डिजिटल कारोबारमा कुनै पनि शुल्क लिदैनाैं भन्ने निर्णय गर्‍यौं ।

कोरोना महामारीको कारण डिजिटल कारोबार धेरै बढेको छ । 'डि' क्लास बाहेक २०७६ असारसम्म डिजिटल काेराेबार ६१ प्रतिशत छ । ५०/६० लाख अरु खाता खोलिएको छ । 'डि' क्लास जोडेर हेर्दा अधिकांश खाता खोलिएको छ ।

डिजिटल दक्षिणाको लागि मोबाइल र इन्टरनेट बैंकिङको सुविधा चाहियो । अहिले धेरैले मोबाइलको प्रयोग गर्नुहुन्छ । अझै स्मार्ट फोन धेरैमा पुग्न सकेको छैन होला, इन्टरनेटको पहुँच गाउँमा पुग्न सकेको छैन । आजको भोलि नै ठ्याक्कै परिवर्तन हुन्छ भनेर अपेक्षा नगरौँ । तथापि, यसपाली सहरका धेरै मानिसले डिजिटल दक्षिणाको प्रयोग गरेको हुनुपर्छ जस्तो लाग्छ ।

डिजिटल दक्षिणालाई प्रोत्साहन गर्नको लागि बैंकहरूले समग्रमा कस्तो प्याकेज अघि बढाएका छन् ?

अहिले अतिरिक्त सुविधा दिइरहनु पर्ने हैन । कोरोना महामारीको समयमा यो जोखिमबाट बच्नका लागि पनि डिजिटल कारोबार गर्नुपर्ने अवस्था छ । तर, बैंकहरु त्यसमा मात्रै सीमित रहेनन् । विभिन्न बैंकबाट ३ जनालाई हजार रुपैयाँसम्म दक्षिणा दिनुभयो भने त्यसको ३० प्रतिशत दिन्छौं सम्मका कुराहरु पनि अघि सारिएको छ । अन्य छुट्टाछुट्टै प्याकेज छन् । जसले हाम्रा ग्राहकलाई आकर्षित गरेको छ ।

दसैँको समयमा गाडीको कर्जा बढेको हो ?

हामीले भन्ने पनि गरेका छौँ, आयो दसैँ ढोल बजाएर, गयो दसैँ ऋण बोकाएर ।सकि–नसकी दसैँमा बढी खर्च गर्ने गरेका छाै । विगतको तुलनामा मानिसको आम्दानी घटेको कारणले खर्च पनि कम भएको छ । तर, असोजमा गाडीको कर्जा बढेको छ । अगाडिका महिनाको तुलनामा आयात पनि दसैँमा एकदमै बढेको छ । गतवर्षको दसैँसँग तुलना गर्दा भने याे धेरै हाेइन् ।

कोरोनाका कारण हाम्रा आर्थिक क्रियाकलाप अहिले पनि असामान्य छन् । तर यही समयमा हाम्रो डिजिटल कारोबारको दर हेर्‍यौं भने त निकै माथि पुग्यो नि हैन ?
हो, कोभिडले हामी असामान्य अवस्थामा छौँ । अर्थतन्त्रमा नकारात्मक असर छ । संक्रमण घरमा एक जनालाई भयो भने पुरै परिवार नै क्वारेन्टाइनमा बस्नु पर्ने, छरछिमेक, उसँग काम गरेका मानिसहरु क्वारेन्टाइनमा बस्नुपर्ने यस्ता धेरै पीडाहरु छन् । सामाजिक पीडा छन्, मानसिक पीडा छन्, आर्थिक पीडा छन् । देशको आर्थिक बृद्धिदर ७ प्रतिशतसम्म थियो । अहिले शून्य प्रतिशतका कुरा भएका छन् । अर्को वर्ष कति हुन्छ थाहा छैन । आर्थिक गतिविधि तीब्र रुपले घटेका छन् । नकारात्मक पक्षहरु छँदैछन् ।

सकारात्मक पक्ष भनेको 'वर्क फ्रम होम' अर्थात घरबाटै काम गर्ने कल्चरको विकास भएको छ । यसले अफिसको खर्च बिजुली, पानी, भाडाजस्ता खर्चहरु पनि केही नियन्त्रण गर्न सक्ने सम्भावना बढाएको छ । मानिसको आउटपुट पनि बढेको छ । म घरबाट अफिस पुग्न झण्डै एक घण्टा समय लाग्थ्यो भने आउन एक घण्टा समय लाग्थ्यो । मेरो २ घण्टा समय त बचत भयो । सकारात्मक पक्ष पनि केहि देखिएका छन् ।

डिजिटल कारोबार असाध्यै बढेको छ । म आफै मोबाइल बैंकिङ कम गर्थें । चेकबाट पनि पैसा झिक्ने गर्थे भने अहिले त मोबाइल बैंकिङको यति धेरै प्रयोग भएको छ । सानो सानो तरकारी, फलफूल पसलमा पनि क्युआर कोर्ड भनेर राखेका छौँ । अझै हामीले कोरोनाको फेस गरिरहेका छौँ । टाढा हुनसक्ने अवस्था अझै नआएको अवस्थामा कोरोनासँग सकरात्मक केही छ कि भनेर खोज्नै पर्छ ।

गत वर्ष अन्तिम चौमासिकमा आर्थिक क्रियाकलाप निकै सुस्त हुँदा बैंकको नाफामा असर देखियो । चालू वर्षमा पनि समस्या यथावत छन् त्रैमासिक विवरण कस्तो देख्नु भएको छ ?

सबै बैंकको विवरण केलाइएको छैन । राष्ट्र बैंकले एक महिनाको समय दिएको छ । त्यसपछि विवरण विश्लेषण गरौंला । चैत ११ मा लकडाउन सुरु भएपछिको असारसम्म खासै माग थिएन । साउन, भदौं पनि खासै बढेको थिएन । असोज लागेपछि माग बढेको देखिन्छ ।

दसैंको कारणले पनि बढेको छ । पुरानो रोकिएका फाइलहरु पनि थिए, ती अघि बढेका छन् । जहाँसम्म बैंकहरुसँगको निक्षेप र ऋणकाे आकार हेरियो भने निक्षेपको वृद्धिदर काेराेनापछि ऋणको भन्दा असाध्यै माथि देखिन्छ । त्यही भएर बैंकहरुसँग सरकारले केही सरप्लस फण्ड तानिरहेको छ । राष्ट्र बैंकले पनि केही तान्ने प्रयास गरिरहेको छ।

तथापि, बैंकहरुसँग झण्डै २ सय अर्बको हाराहारी आइडल फण्ड छ । २ सय अर्बको हाराहारीमा ब्याज तिरिरहेका छौँ, निक्षेपमा । अनि, आम्दानी गर्न सकेका छौँ भन्नुको मतलब बैंकहरुको आम्दानीमा प्रत्यक्ष प्रभाव पारेको छ । आर्थिक गतिविधि कम हुनु भनेको त बैंकको आम्दानी कम हुनु हो । समग्रमा हेर्दा केही अपवाद बैंकबाहेक अधिकांश बैंकहरुको खुद व्याज आम्दानी घटेको छ । फी इनकम घटेको छ । विदेशी विनिमय आम्दानी पनि घटेको छ । समग्रमा नाफा घटेको छ । गत वर्ष पनि घट्यो, यसपटककाे चाैमासिकमा पनि घटेको छ । तर केही बैंकहरुको राम्रो पनि हुन सक्छ ।

अझै समस्या गहिरिए बैंकहरु पनि ऋणात्मक हुने विश्लेषण गरिएको छ, यसो हुँदा समग्र अर्थतन्त्रमाथि पनि चुनौति थपिने पनि हुनसक्छ । यसो हुन नदिन कस्तो बाटो अपनाउनु पर्ला?

राष्ट्रबैंक र बैंकहरु एकदमै समन्वय गरेर गइरहेका छौँ । राष्ट्र बैंकले सुपरभाइजरको साथै फ्यासिलेटरको रोल पनि निर्वाह गरिरहेको छ । व्यवसायी साथीहरुको गुनासाे भनेकाे व्यवसाय गर्न गाह्रो भयो, कारोबारको लेबल नै घटेको छ, सस्टेन गर्न नै नसक्ने भयौँ भन्ने किसिमका छन् ।

यी कुरा सम्बोधन गर्ने हिसाबले राष्ट्र बैंकले मौद्रिक नीतिले ब्याज असारसम्म तिर्नेमा पछि तिरे हुन्छ भनिदियो । कसैलाई पुस, कसैलाई चैत, कसैलाई असारसम्मको म्याद दिइयो । कतिपयलाई कर्जाको पुनर्संरचना र पुनर्तालिकीकरण गरियो । अर्को माग ब्याजदर घटाउनुपर्ने थियो । ब्याजदर घटाउनेतर्फ रिफाइनान्सको भोलुम पनि बढाइएको छ र बैंकहरुसँग सरप्लस पैसा भएको कारणले अटोमेटिक घटेको छ ।

व्यवसायी साथीहरुलाई सहज होस् भनेर जे गर्नुपर्ने थियो राष्ट्र बैंकले काम गरेको छ। हामीले पनि व्याजदरमा के कति छुट दिन सकिन्छ बैंकहरु पनि छुट्टा-छुट्टै लागिरहेका छौँ । प्रयास भनेको अर्थतन्त्रमा सुधार ल्याउदै अघि बढ्ने भन्ने छ । पहिलेको जस्तो नाफाको अपेक्षा गर्नु हुदैँन ।

बैंकहरु सस्टेन नहुँदा डिपोजीटरलाई अप्ठेरो पर्छ कि भन्ने आशंका होला । त्यस्तो आशंका गर्नुपर्ने अवस्था छैन । नेपालमा बैंकहरुको पुँजी कोष हेर्दा हुन्छ । पुँजीकोष साढे ८ प्रतिशत हुँदा हुनेमा बैंकहरुको १३ प्रतिशतभन्दा माथि छ ।

१३ रुपैयाँसम्म लस भयो भने निक्षेपकर्ताको पैसा डुब्दैन । बैंकहरु क्यापिटलको हिसाबले एकदम राम्रो अवस्थामा छन् । पर्याप्त क्यापिटल लिएर बसेका छन् । २/४ अर्ब घाटा हुँदैमा बैंकहरु डुबिहाल्ने अवस्थामा छैनन् । राष्ट्र बैंकले पहिलेदेखि नै क्यापिटल सरप्लस राख्नुपर्छ भन्ने नीति ल्याएको थियो ।

अर्थतन्त्रलाई सपोर्ट गर्न नसक्ने अवस्था छैन । व्यवसायी साथीहरुले थप कर्जा चाहियो भने थप कर्जाको लागि पैसा उपलब्ध छ । कम ब्याज भन्यो भने कम व्याज पनि छ । भनेपछि अहिले हामी भाग्यमानी छौ बैंकहरु अवस्था निकै राम्रो छ । केही घाटालाई सहन सक्ने क्षमता छ । सबैभन्दा सानो भनिएकाे बैंकको पनि पुँजी कोष १०/११ अर्बको छ । १०/११ अर्बसम्म घाटा भयो भने पनि यी बैंकहरुले सहन सक्ने अवस्था छ ।

चैततिर विश्लेषण गर्दा बैंकका तरलता अभाव हुने अनुमान गरिएकाे थियाे ।अहिले ठीक उल्टो अधिक तरलताको सामना गर्नु परेको छ । यथावस्थामा २ सय अर्बको अधिक तरलतालाई कसरी लिनु हुन्छ ?

चैतमा रेमिट्यान्सको भोलुम एकदमै घट्यो । चिन्ता गर्न थालियो, डिपोजिटको मुख्य स्रोतमा नै असर गर्‍यो भन्ने भयो । पछि रेमिट्यान्स बढ्यो, ब्यालेन्स अफ पेमेन्ट पनि अलटाइम हाइ सरप्लस भयो ।

विदेशी विनिमयदर रिजर्भ पनि १४ खर्बमाथि छ । हामी एकदम भाग्यमानी छौँ । व्यवसायी साथीहरुलाई कर्जाको थप माग जुन आइरहेको छ, त्यो माग पूरा गर्न सहज अवस्थामा छौँ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, कात्तिक १२, २०७७ १६:३३