चाडबाडमा आफैँलाई बिर्सेर भए पनि परिवार खुसी पार्नुपर्ने यी नवदुर्गाहरू

A+ A A-

दसैँ सुरु भयो । बजारक्षेत्र लगभग सुनसानजस्तै बनेका छन् । अनि गाउँमा ‘लहलह’ धानका बाला झुलेका छन् । ढकमक्क कोदो फुलेको बारीको कान्लादेखि आँगनको डिलसम्म ढपक्कै ढाक्ने गरी सयपत्री फूल फर्किएका छन् । जताततै पहेँलपुर भएर पाकेका धान । यसले दसैँ आएको आभाष गराउँछ । रात जुनेली छ अनि दिन घमाइलो । यो दसैँको बेला मौसमले पनि चाडपर्व हो भनेर रङ भर्न कत्ति पनि कन्जुस्याइँ नगर्ने ।

वर्षमा एक पटक आउने दसैँमा हुनेखानेले मात्र होइन, हुँदा खानेले पनि ऋणधन गरेरै भए पनि रमाइलो गरी दसैँ मनाउने चलन छ ।
नयाँ लुगा लाउने, मीठोमीठो परिकार खाने, टीका जमरा लाएर आशीर्वाद लिने मात्रै नभई टाढा भएका आफन्त भेटघाट भई रमाइलो हुने पर्व पनि हो दसैँ ।

दसैँमा विदेशिएका आफन्तदेखि पढ्नका लागि, रोजगारीका लागि घरदेखि टाढा देशकै विभिन्न ठाउँमा रहेका परिवारका सदस्यहरू पनि घर फर्किन्छन् ।

यतिबेला हरेक घरमा दसैँको रौनक छ । भलै यो वर्ष कोरोनाको महामारीले परिवारका सबै सदस्य भेला हुन सक्ने अवस्था छैन । तर पनि हरेक घरका महिलालाई दसैँको खुसी पस्किनलाई भ्याई नभ्याई छ ।

दसैँमा विशेष गरी महिलालाई परिवारका सदस्य र घरमा आउने परपाहुनालाई खुसी पार्ने चटारो हुन्छ ।

हुन त सोह्रश्राद्ध सुरु भएदेखि नै दसैँका लागि किनमेल, घरमा चाहिने रासन, मरमसला र घरको सरसफाइमा महिलाहरू ब्यस्त हुन्छन् ।

लमजुङको बेँसीशहर नगरपालिका– ५ की ४२ वर्षीया सुकमाया बानियाँ भन्छिन्, ‘सोह्रश्राद्ध लागेदेखि नै दसैँको चटारो बढ्छ । काम गर्न भ्याई नभ्याई, त्यसैले बिहान ३ बजे नै उठ्नुपर्छ । तर, शरीर कामले थाके पनि परिवारको खुसीले नै सबै थकाइ मेटिदिन्छ ।’

घर लिपपोत तथा रङरोगन गरी चोख्याउनेदेखि तेल पेल्न जाने, दसैँका लागि चिउरा तथा धान कुटाउने, पिठो पिसाउनेलगायतका सबै काम महिलाले नै गर्नुपर्छ । अझ योभन्दा बढी भ्याई नभ्याई हुने भनेको त भान्सामा नै हो । जहाँ विभिन्न परिकार बनाउनमा आफूलाई ब्यस्त बनाउनुपर्छ ।

यस्तै, बेँशीसहरकै ४० वर्षीया पार्वती थापालाई दसैँको बेला महिनावारी हुने डरले सताउँछ । दसैँ आउनुभन्दा अघिदेखि नै उनी भित्तामा झुन्ड्याइएको क्यालेन्डरमा कलमले कोरेर चिनो लगाउन भ्याउँछिन् ।

‘दसैँको बेला पर सरेर बस्नुपर्‍यो भने परिवारमा दसैँ खल्लो हुने डरले पहिलेदेखि नै क्यालेन्डर कोर्नुपर्छ । यो मेरो ठूलो चासोको विषय बन्छ,’ उनले भनिन् ।

दसैँको बेला महिनावारी हुने चिन्ता पार्वती र सुकमायाजस्ता धेरै महिलाहरूलाई पर्छ ।

लमजुङकै दुराडाँडाकी ३८ वर्षीया उर्मिला धिताल भन्छिन्, ‘धन्न महिनावारीलाई पर सार्ने औषधि बनेको छ ।’

दसैँमा आफू पर सर्ने पालो परे बेँसीको मेडिकलमा झर्छिन्, अनि महिनावारी पर सार्ने औषधि किनेर खाने गर्छिन् ।

यस्तै, उदीपुरकी २५ वर्षीया निर्मला भण्डारीले दसैँमा टीका नलगाएको २ वर्ष भइसक्यो । उनले बिहेको पहिलो वर्ष पनि महिनावारी भएकै कारण दसैँ एउटा कोठामा अलग्गै बसेर मनाउनुपरेको थियो । त्यसपछिको अर्को वर्षमा पनि उस्तै हालत ।

उनी भन्छिन्, ‘दुई वर्ष त महिनावारीकै कारण घर, माइती कतै पनि टीका लगाउन पाइनँ । यस पटक पनि ठ्याक्कै टीकाकै दिन पालो पर्‍यो । त्यसैले मेडिकलबाट महिनावारीलाई एकसाताका लागि पर सार्ने औषधि किनेर खाएकी छु । आशा छ, यो वर्ष भने कोरोनाले माइत जान नपाए नि घरमा टीका लगाउन पाउँछु ।’

चाडपर्वका बेला घरमा महिलालाई कामको चाप धेरै हुन्छ । अझ दसैँमा झन् धेरै हुन्छ । त्यसमाथि पनि दसैँमा पूजाआजा र शुद्धाशुद्धीमा विशेष ध्यान दिने गरिन्छ । यस्तो अवस्थामा घरकी बुहारी महिनावारी भएर बस्नुभन्दा बरु औषधि खाएरै भए पनि काम गरे हुन्थ्यो भन्ने परिवारको आशय हुन्छ ।

कति परिवारमा सासूले मुखै खोलेर औषधि खान निर्देशन दिन्छन् भने कति परिवारका बुहारी भने आफैँ कुरो बुझेर पहिले नै औषधि खाने गरेको निर्मला बताउँछिन् ।

यता, बेँसीशहर नगरपालिकास्थित भकुण्डेमा विगत १५ वर्षदेखि मेडिकल संचालन गरेर बसेकी सम्झना कँडेल, अरु समयमा भन्दा दसैँको समयमा महिनावारी पर सार्ने औषधि लिने महिलाको संख्या धेरै हुने बताउँछिन् ।

‘दसैँका बेला १५÷१६ वर्षका किशोरीदेखि ४५ वर्षसम्मका महिलाहरूले मिन्सुरेसन डेट धकेल्ने औषधि ३ देखि एक सातासम्म खाने गर्छन् । यसको मेन रिजन भनेको नै दसैँ नछेकियोस् भन्ने हो,’ उनी भन्छिन् ।

यसरी नियमित हुने महिनावारीको प्राकृतिक प्रक्रियालाई रोकेर औषधि खाँदा महिलाको स्वास्थ्यमा विभिन्न असरहरू देखा पर्ने गर्छन् ।

लामो समयसम्म औषधि प्रयोग गर्दा अरु बेलाको तुलनामा धेरै रगत बग्ने, अत्यधिक पेट दुख्ने, शरीर कमजोर हुने, सामान्यता पाँच दिनमा रगत बग्न रोकिनुपर्नेमा धेरै समयसम्म रगत बग्ने, छालामा समस्या देखिनेलगायतका असरहरू देखापर्ने हुन्छ ।

यसरी हेर्दा परिवारको खुसीलाई ध्यानमा राखी आफ्नो स्वास्थ्यको कुनै पर्वाह नगरी चाडवाड मनाउन पछि पर्दैनन् महिलाहरू ।

महिलाबिनाको कुनै घर पूर्ण हुदैँन । त्यसैले पनि दसैँ महिलाहरूका लागि चाड मात्रै नभई परिवारको खुसीको जिम्मेवारी बन्न पुग्छ ।

पुरुषहरूका लागि साथीभाइ भेटघाट, घुमघाम, खाईपिई गरी रमाइलोमा भुल्ने अवसर बन्ने दसैँमा महिलालाई भने पकाउने, खुवाउने, जुठो भाँडा माझ्ने, परपाहुनाको व्यवस्थापन गर्न भ्याई नभ्याई हुन्छ ।

‘नवदुर्गाको’ पूजा गरी खुसी बनाई मनाइने यस पर्वमा तिनै दुर्गाको स्वरुप मानिने महिलाहरूले भने आफैँलाई बिर्सेर परिवारलाई खुसी पार्नुपर्ने अवस्था हुन्छ ।

त्यसैले चाडपर्व मनाउँदा, घरकी दुर्गाको सम्मान गरौँ । उसको खुसी, स्वास्थ्यको ख्याल गरौँ । अनि परिवारका सबै सदस्य मिलेर हरेक काममा सहयोग गरौँ । आराम गर्ने रमाउने वातावरण बनाइदिऔँ । तब मात्र चाडपर्वको असली रौनक सबैको घरमा छाउनेछ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, कात्तिक १०, २०७७ १९:१२