कर्णालीमै कृषि र स्वास्थ्यको दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्दै खड्का

A+ A A-

कर्णाली प्रदेशमा सञ्चालनमा रहेको एक मात्र कृषि तथा वन विज्ञान अध्ययन हुने क्याम्पस हो ब्राइट मध्यपश्चिम कृषि तथा वन विज्ञान क्याम्पस सुर्खेत । त्यसका प्रबन्ध निर्देशक हुन् पुष्कर खड्का । खड्काकै पहलमा स्थापना भएको कलेजले अहिले बीएससीएजी (स्नातक) तहमा कर्णालीमा पढ्न पाइरहेका छन् ।

कर्णालीमा नै कृषि र स्वास्थ्य क्षेत्रमा दक्ष जनशक्ति उत्पादन हुनुपर्छ भन्ने मान्यता राख्ने खड्काको पहलमा एचए र स्टाफ नर्स (स्नातक) तहको अध्ययन हुने कलेजको दर्ता पनि गरेका छन् । कलेज स्थापना भए पनि सम्बन्धित निकायले सञ्चालन अनुमति नदिँदा साइनबोर्ड मात्र झुण्ड्याएर राख्नुपरेको बताउँछन् ।

कर्णालीमा स्नातक तहको कृषि र स्वास्थ्य क्षेत्रमा अध्ययन नहुने र अध्ययनका लागि बाहिर जानुपर्ने बाध्यता हटाउन खड्काले कृषि, स्वास्थ्य तथा अन्य क्षेत्रमा दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्नका कलेज खोल्न पहल गरिरहेका छन् ।

२७ भदाै २०४५ मा जन्मिएका खड्काले एचए अध्ययन गर्न नेपालगञ्ज पुग्दा उनलाई लाग्यो- घरकै खाना खाएर उच्चशिक्षा हासिल गर्दा कति सहज हुन्थ्यो होला ? कहिल्यै घर छाडेर बाहिर नगएकाहरूलाई नयाँ र बिरानो ठाउँमा आफ्नो दैनिकी चलाउन कत्तिको असहज हुन्छ भन्ने अनुभूति गरिसकेपछि अध्ययन गर्न गएका खड्काको पढाउने कलेज स्थापना गर्ने इच्छा जाग्यो । अनि खड्काले सोच्न थाले, सुर्खेतमा प्राविधिक शिक्षा पढाउने स्कुल खोल्न सकिन्न ?

खड्काले नेपालगञ्जमा चारवर्षे एचए पास गरेपछि सुर्खेतमा आए । सुर्खेतमा आएपछि उनले सुर्खेतमा प्राविधिक शिक्षा पढाउने योजना बनाए । ‘पैसा भएका मान्छे त धेरै छन् । किन एउटा राम्रो प्राविधिक शिक्षालय कर्णालीमा नखोलेका होलान् भन्ने कौतुहल पैदा भइरहेकै थियो, त्यही कौतुहल मेटाउन कर्णालीमा प्राविधिक शिक्षाको विद्यालय खोल्ने योजना बनाए,’ उनी भन्छन् ।

‘केही नयाँ काम कर्णालीमा नै गरौँ भन्ने सोच पलायो,’ उनले भने, ‘मनमा सोच त आयो तर आफूलाई केही पनि प्रक्रिया थाहा थिएन । यो प्रक्रिया थाहा पाउनकै लागि मैले यहाँकै स्थानीय प्राविधिक शिक्षालयमा अध्यापन गराउन थालेँ । त्यहीँबाट प्रक्रियाका बारे धेरै थोरै जानकारी प्राप्त भयो ।’

सरकारी जागिरमा समेत रहेका खड्का भन्छन्, ‘बिदाको समय भयो कि म आफ्नो योजना आफूभन्दा अग्रजहरूलाई सुनाउँथेँ । तर परिणाम मैले सोचेँभन्दा फरक आउँथ्यो । हौसलाभन्दा बढी खिन्नताको अनुभूति हुन्थ्यो ।’

‘कस्ता–कस्ता मान्छेले त गर्न सकेका छैनन् । तँ फुच्चेले के सक्लास् र ?' भन्ने जवाफ मात्र पाउँथेँ अनि मन नै अमिलो हुन्थ्यो,’ उनी भन्छन्, 'यति हुँदाहुँदै पनि मैले मेरो योजनामा हार खाइनँ ।’

‘आफू घर छाडेर पहिलो पटक नेपालगञ्ज पढ्न जाँदाको तस्वीर मनमा ताजै थियो । मैले उतिबेलै अठोट गरिसकेको थिएँ कि घरकै आँटो-सिस्नो खाएर भावी सन्ततिले पढ्न पाउने अवस्था सिर्जना गर्न मैले केही भूमिका निर्वाह गर्नुपर्छ भन्ने लाग्यो,’ उनी भन्छन्, ‘त्यसैले अविचलित रूपमा म विभिन्न निकायहरूमा आफ्ना योजना सुनाउने र जसरी भए पनि एउटा स्नातक तहको कलेज स्थापना गर्न विभिन्न निकायमा धाउने मेरो दिनचर्या नै बन्यो ।’

कर्णाली प्रदेशमा स्तानक तहको कुनै प्राविधिक शिक्षालय खोल्नका लागि २१ वर्षको उमेरमा नै उनी काठमाडौं हानिए । पढ्ने उमेरको केटो उनले पढाउने कलेजको परिकल्पना गरेर जाँदा अरुले पत्याउने कुरै भएन । काठमाडौंमा विभिन्न सरकारी निकायमा धाएँ । विश्वास भने कसैले पहिलो पटक्कै गरेनन् । त्यही क्रममा सुदूरपश्चिम र साविकको मध्यपश्चिममा कृषि तथा वन विज्ञान क्याम्पस नभएको पत्तो उनले पाए । अनि कृषि तथा वन विज्ञान क्याम्पस स्थापना गर्नुपर्छ भन्ने निष्कर्षमा पुगे ।

कृषि तथा वन विज्ञान क्याम्पस सञ्चालन गर्नका लागि परामर्श गर्दा खड्कालाई कसैले नपत्याएको तीतो अनुभूति उनले गरेका छन् । ‘कर्णालीमा नै प्राविधिक शिक्षालय खोल्छु भन्दा कसैले पत्याएनन्,’ उनी भन्छन्, ‘मैले आँट गरेँ, त्यसमा अरुको पनि साथ पाएँ, अहिले क्याम्पस खोल्न सफल भएका छौँ ।’

कृषि तथा वन विज्ञान अध्ययन गर्न चाहने कर्णालीका विद्यार्थीले नेपालका अन्य ठाउँ वा भारत जानुपर्ने बाध्यता हटेको खड्का बताउँछन् । विगतमा कृषि तथा वन विज्ञान पढ्न नेपालका अन्य ठाउँ वा भारत जानुपर्दा धेरै खर्च हुने गरेको थियो । अहिले सुर्खेतमा नै थोरै खर्चले पनि कृषि तथा वन विज्ञान अध्ययन गर्न पाएका छन् ।

नेपालमा बहुसंख्यक नागरिकहरू कृषिक्षेत्रमा संग्लन रहेको भए पनि अहिलेसम्म कृषिको आधुनिकीकरणका लागि कृषि वैज्ञानिकहरूको कमी रहेको खड्काले जानकारी दिए । ‘नेपाललाई कृषिप्रधान देश भनिन्छ,’ उनले भने, ‘तर, कृषिक्षेत्रमा विज्ञ उत्पादन गर्ने शिक्षालयहरूको कमी छ ।’

सबै प्रकार बाली फल्ने माैसम र माटाे कर्णालीमा भएकाले क्षेत्र कृषिका लागि भर्जिन ठाउँ भएकाले कृषिकाे आधुनिकरणका लागि सरकारी तथा निजीक्षेत्रले लगानी बढाउनुपर्ने खड्काले बताउँछन् ।

ब्राइट मध्यपश्चिम कृषि तथा वन विज्ञान क्याम्पसले २०७५ सालदेखिट बीएससीएजी पहिलो सेमेस्टरमा २४ जना र २०७६ सालको द्रोस्राे सेमेस्टरमा ५० जनाले अध्ययन गरिरहेका छन् ।

जैविक मल उत्पादन गर्दै

ब्राइट मध्यपश्चिम कृषि तथा वन विज्ञान क्याम्पसले वीरेन्द्रनगर–३, तातोपानीस्थित पाँच विगाह जमिन भाडामा लिएर जैविक मल उत्पादनको तयारी थालेको खड्काले बताए ।

कर्णालीलाई अर्ग्यानिक प्रदेशका रूपमा घोषणा गरिएको छ । अहिले पनि रासायनिक मलको उत्पादन आउने गरेको र त्यसलाई विस्थापन गर्नका लागि क्याम्पसले जैविक मल उत्पादन गर्न लागेको खड्काले बताए । ‘हामीले पहिलो चरणमा जैविक मल उत्पादन गरेका छौँ । त्यसको प्रमाणीकरणका लागि नाष्टमा पठाएका छौँ,’ उनले भने, ‘नाष्टबाट प्रमाणित भएर आएका कर्णालीकै कच्चा पदार्थबाट जैविक मल उत्पादन गर्ने योजना छ ।’

वीरेन्द्रनगरमा स्थापना गरिएको एकीकृत अर्ग्यानिक कृषि मोडल फार्म प्रदर्शनी तथा अनफार्म अनुसन्धान प्लट स्थापनाले कर्णालीको कृषि तथा कृषि प्राविधिक जनशक्ति उत्पादनमा सहयोग पुग्ने बताए ।

‘कर्णाली प्रदेश कृषि मन्त्रालय तथा क्याम्पस आफैँले लगानी गरेको योे फार्मलाई कर्णालीकै नमुना बनाउने योजना छ,’ उनले भने ।

स्वास्थ्यक्षेत्रमा स्नातक पढाइ हुने अस्पताल खुल्दै

कर्णालीमा प्राविधिक शिक्षाको पढाइ हुनुपर्छ भन्ने मान्यता राख्ने खड्काको पहलमा सुर्खेतको वीरेन्द्रनगरमा नै एचए र स्टाफ नर्सको पढाइ गर्ने गर्ने प्राविधिक कलेज स्थापना गर्ने योजना रहेको बताए ।

काँक्रेबिहार टेक्निकल कलेज एण्ड अस्पतालको दर्ता प्रक्रिया सबै पूरा भएको तर सरकारले स्वास्थ्यक्षेत्रको सुधारका विभिन्न बहानामा अहिले एचए र स्टाफ नर्सको अध्ययन अनुमति पाएर पनि अन्य काम अगाडि बढाउन नसकिएको खड्काले बताए । ‘कर्णालीमा नै हामीले स्वास्थ्य क्षेत्रमा स्टाफ नर्स र एचए अध्ययन गर्ने कलेजको स्थापना गरेका छौँ ।’

प्राविधिकक्षेत्रमा दक्ष जनशक्ति नभए देशको विकास नहुने भएकाले कर्णालीमा नै आफूले प्राविधिक क्षेत्रका दक्ष जनशक्ति उत्पादनमा लागेको खड्काले बताए । ‘मैले एक्लै गर्छु भनेर त हुँदैन,’ उनले भने, ‘प्राविधिक र दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्न सकियो भने सबैले सेवा र सुविधामा वृद्धि हुन्छ ।’

प्रकाशित मिति: आइतबार, कात्तिक ९, २०७७ १८:००