स्वास्थ्य प्रवक्तासँग अन्तर्वार्ता, 'अस्पतालका बेड नभरिएसम्म लकडाउन हुँदैन'

स्वास्थ्य प्रवक्तासँग अन्तर्वार्ता, 'अस्पतालका बेड नभरिएसम्म लकडाउन हुँदैन'

A+ A A-

कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) संक्रमणको ग्राफ बढ्दाे छ । शनिबारसम्म संक्रमितको संख्या ८४ हजार ५ सय ७० पुगेको छ । ६२ हजार ७ सय ७ सय ४० निको भएका छन् । सक्रिय संक्रमित २१ हजार ३ सय २ र मृत्यु हुनेको संख्या ५ सय २८ पुगेको छ । उपत्यकामा दुई दिनयता संक्रमितको संख्या ह्वात्तै बढेको छ । काठमाडौंमा २२ हजार ६ सय ७३, ललितपुरमा २ हजार ७ सय ९६ र भक्तपुरमा २ हजार ४ सय ४९ संक्रमित पुगिसकेका छन् ।

भीआईपीहरू पनि संक्रमित भएका छन् । प्रधानमन्त्री केपी ओलीको सचिवालय, सुरक्षाकर्मी र कर्मचारीमा संक्रमण देखिएपछि बालुवाटारमा खैलाबैला नै मच्चियो । प्रधानमन्त्री ओलीसमेत कन्ट्याक्ट ट्रेसिङमा परेपछि भेटघाटहरू बन्द गरिएका छन् ।

संक्रमण रोकथाम र नियन्त्रणको काम गर्ने निकाय स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय हो । तर, मन्त्रालयले प्रभावकारी काम गर्न नसकेको, कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ, परीक्षण, क्वारेन्टाइन, आइसोलेसनको व्यवस्थापन गर्न नसकेको गुनासो पनि उत्तिकै छ । नियन्त्रणका लागि मन्त्रालयले के गर्दै छ ? संक्रमणको ग्राफ किन बढिरहेको छ ? प्रस्तुत छ, मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. जागेश्वर गौतमसँग गरिएकाे कुराकानीकाे सम्पादित अंश:

कोरोनाको ग्राफ दिन प्रतिदिन बढिरहेको छ । नेपाल अहिले कुन चरणमा छ ?

विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लूएचओ) का अनुसार काठमाडौंमा क्लस्टरमा धेरै देखिएको छ । पहिले पर्सा, नेपालगञ्ज, उदयपुरमा थियो । त्यहाँ टेस्टिङ गर्‍याैँ, आइसोलेट गर्‍याैँ । केस घट्यो । अहिले काठमाडौंमा धेरै देखिएको छ । टेस्टिङ गर्दै आइसोलेट गर्दै छाैँ । काठमाडौं उपत्यकामा झण्डै ५० लाख मानिसकाे बसाेबास छ । काठमाडौंभित्र अब टेस्टिङ बढाउने हो ।

नगरपालिकामा राम्रो टेस्टिङ भएको छ । महानगरमा टेस्टिङ गर्न समस्या भएको छ । टेस्ट गर्दै पोजिटिभलाई आइसोलेट गरेर पोजिटिभ र नेगेटिभ छुट्याउने हो । हाम्रो रणनीति भनेको काठमाडौंबाहिरबाट आउनेहरूलाई राेक्ने हो । काठमाडौं आउनु भनेको रोग लिन आउनु हो । अस्ति वीरगन्ज कोरोना हब हुँदा कोही जान चाहेका थिए ? थिएनन् नि ! अब काठमाडौं पनि नआउने । आउनै पर्ने भए मास्कसहित दूरी कायम गरेर आउनुपर्छ । काठमाडौंमा क्लस्टर कल्सटमा संक्रमण देखिएको छ ।

विज्ञहरूले समुदायमा कोरोना भित्रभित्र फैलिएको छ भन्छन् । तपाईं क्लस्टरमा भन्नुहुन्छ । समुदायमा फैलिएको भन्न सरकार डराएको हो ?

होइन, सरकारको कुरा सुन्ने कि बाहिरका एक/दुई जनाको कुरा सुन्ने ? स्वास्थ्य मन्त्रालयभन्दा बाहिर कति विज्ञ छन् ? सरकारले भनेको कुरा नसुन्ने, मिडियाले बाहिरका मान्छेका कुरा लेखेर बिग्रिएको हो । काठमाडौं उपत्यकामा समुदाय भन्ने नै हुँदैन । समुदाय भनेको देश हो । मेचीदेखि महाकालीसम्म कुनै गाउँ नछोडी इन्फेक्सन भयो भने मात्र समुदायमा गएको भन्ने हो । अहिलेको क्लस्टरमा देखिएको हो ।

परीक्षण गरिएकाे छैन, के थाहा समुदायमा नै पाे फैलिएको छ कि ?

समुदायमा गएको हो वा होइन भनेर मास रूपमा हेर्नुपर्छ । हामीले समुदायमा हेर्दै छाैँ । काम अगाडि बढेको छ । अब सोमबारदेखि सुरु हुन्छ । अहिले नै हचुवाको भरमा समुदायमा गएको हो भनेर भन्न मिल्छ ? पहिले हेर्नुपर्‍यो । साइन्सलाई आधार मानेर पो बोल्ने हो । बाहिर त्यत्तिकै बोलेर हुन्छ ?

सरकारले अत्यावश्यक काम नपरे काठमाडौं नआउनू भनेको छ । तर, मान्छे आइरहेका छन्, सीमामा पनि कडाइ छैन, कसले रोक्ने हो ?

सबैले बुझ्नुपर्‍यो नि ! हामीले लठ्ठी लगाए मात्र काम हुन्छ ? म रोग लगाउँछु, मर्छु भन्छ भने सरकारले कसरी रोक्न सक्छ ? कसैले आत्महत्या गर्न लाग्याे भने कसैले रोक्न सक्छ ? सरकारले नगर्न भन्ने हो । आउने नै हो भने मास्क लगाएर दूरी कायम अनिवार्य गराैँ भनेकै छ त । यति गर्न मान्छेलाई किन गाह्रो भएको हो ?

औषधि, भ्याक्सिन छैन । नियन्त्रणकाे महत्त्वपूर्ण उपाय भनेकाे परीक्षण, कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ, आइसोलेसनको व्यवस्थापन नै हो । तर, दैनिक २५ हजार परीक्षण गर्न सक्छाैँ भन्नुहुन्छ । परीक्षण गर्न किन कन्जुस्याइँ गरेको ?

त्यस्तो कुरा गरेर हुँदैन । तर्कसंगत कुरा गर्नुपर्छ । साइन्सलाई गफ दिएर हुँदैन । कसको टेस्ट गर्ने ? जो भेटिन्छ, त्यसैको गर्ने हो ? एउटा मान्छे पोजिटिभ छ । सात दिनभित्र कहाँकहाँ गयो, कसलाई भेट्यो । ती मान्छेको परीक्षण गर्ने हो । लक्षण भएकाको परीक्षण गर्ने हो । ग्रुपमा बस्ने स्वास्थ्यकर्मी, सुरक्षाकर्मी र सञ्चारकर्मीको गर्ने हो । अनि अस्पतालमा भर्ना भएकाको गर्ने हो । जसको पाए त्यसको परीक्षण गरेर पोजिटिभ आउँछ ? सुरुको चरणमा ३ प्रतिशतमा पोजिटिभ आएको थियो । पोजिटिभ आउनेको गर्ने हो । अनावश्यक स्रोत र साधनको खर्च गरेर चाहिएको बेला भोलि के गर्ने ?

पीसीआर भएन भन्ने त धेरै नियोजित कुरा हो । सरकारले गर्ने जति गरेको छ । कन्ट्रोल नभएसम्म सरकारले गर्छ । भ्याक्सिन नआएसम्म कन्ट्रोल हुँदैन । बाँच्न चाहनेले सरकारलाई सहयोग गर्नुपर्छ ।

पछिल्लो समय त कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ नै हुन छोड्यो भनिन्छ । संक्रमितहरूले नै मेरो सम्पर्कमा रहेकाको परीक्षण भएन भनिरहेका छन् नि ?

त्यो कुरा नबुझेर हो । मानौँ, पाँच जनाको परिवार छ । एक जना पोजिटिभ भयो । लक्षण देखिएन भने १४ दिन घरमा बस्दा निको हुन्छ अरुको किन परीक्षण गर्नुपर्‍यो ? १४ दिनमा अरुलाई पनि लक्षण देखियो भने पो परीक्षण गर्ने हो त ।

लक्षण नभएकालाई पनि त पोजिटिभ देखिएको छ, त्यसो भए परीक्षण नगर्ने त ?

घरभित्र बसेपछि ठीक हुन्छ । पोजिटिभ भए पनि दुई हप्तामा ठीक हुन्छ । संक्रमित भएकाले अरुलाई छोएको छ भने परीक्षण हुन्छ । यही कुरा भन्न थालेको सात महिना भयो । कसैले बुझेनन् ।

मन्त्रालयले त नियन्त्रण गर्नबाट हात उठायो । गर्नै सकेन भनेर भन्न थालिसके बाहिर । तपाईंहरूलाई काम गर्न कसले रोक्यो त ?

भनेर हुन्छ ? सरकारले के गरेको छैन ? म मन्त्रालय आउनुअगाडि दिनमा १५ सय टेस्ट हुन्थ्यो । अहिले १२/१५ हजार हुन्छ । के यो कम भएको हो ? एक/दुई जनाले बोलेर हुन्छ ? टेस्ट १० गुणा बढी गरेका छाैँ । अक्सिजन, भेन्टिलेटर थप्दै गएका छाैँ । बिरामीको उपचार गरेका छाैँ । यो गरेको होइन ? कोभिडविरुद्धको लडाइँमा कुनै पनि राज्यको बोर्डर हुँदैन । मानव जातिका लागि काम गर्न दस गजाको पनि काम छैन । संसार नै लड्ने हो ।

भारत, पाकिस्तान पनि कोरोनासँग लडिरहेका छन् । कोरोनामा पक्ष प्रतिपक्ष हुँदैन । पछि सम्झेर रुनुबाहेक केही बाँकी रहँदैन । नेपालमा सरकारको खिसिटिउरी भयो । मिडिया, प्रतिपक्षी सबैले सरकारको खिसिटिउरी गरे । अरु देशमा भएको भए सबै कुरा पेलेर जान्थ्यो, यहाँको सरकार लिभरल भएर हो । अहिलेको महामारी मानव जातिकै लागि चुनौती हो । त्यसैले पहिले बाँच्ने हो । बाँचेपछि हिसाब गर्ने हो । कसैले पनि खिसिटिउरी गर्ने होइन । राजनीतिभन्दा संक्रामक रोग धेरै माथि छ । कोरोनाले नेकपा, कांग्रेस, फोरम कोही पनि चिन्दैन । मान्छे चिन्छ, मान्छेलाई मार्छ । भोलि मान्छे नै रहेन भने मान्छेबिना देश र पार्टी रहन्छ ? बाँचियो भने राजनीति गर्ने हो ।

काठमाडौं उपत्यका कोरोनाको हब बनेको छ । भित्रभित्रै फैलिएको विज्ञहरू बताउँछन् । कहाँबाट फैलिएको हो ?

धेरै सुरक्षाकर्मी, स्वास्थ्यकर्मी, राजनीतिक कार्यकर्ता, जुलुस, धर्ना, रथ तान्ने ठाउँबाट कोरोना फैलिएको छ । अब डा. गोविन्द केसीको नाममा भएको आन्दोलनले बिताउँछ । केही दिनयता उपत्यकामा ग्राफ बढेको छ ।

काठमाडौंमा कसरी नियन्त्रण गर्ने त ?

सजिलो छ । मान्छे १५ दिन चलमल नगरी घरमै बस्ने, निस्कनै परे मास्कसहित दूरी कायम गर्ने हो भने २० दिनमा काठमाडौंमा केस घट्छ । मान्छेले तीन हप्ताका लागि व्यवस्थापन गर्ने तीन छाक खाइन्थ्यो भने बरु दुई छाक खाने हो । हेल्चेक्र्याइँ गर्ने हो भने मान्छे मर्छन् । बालबालिका, जेष्ठ नागरिक र आफ्नो परिवारलाई बचाउने आफैँले हो । भीडभाड नगर्ने । बाहिर ननिस्कनु नै कोरोनाबाट जोगिनु हो । संक्रमण अहिले करिब ८/९ प्रतिशतका दरले बढ्दै गएको छ ।

बाहिर ननिस्कनू, भीडभाड नगर्नू, अहिले किनमेल नगरे पनि हुन्छ भनेर स्वास्थ्य मन्त्रालय भन्छ । अर्कातिर सरकारले नै सुपथ मूल्यमा किन्न आउनू भनेर बजार खुलाएको छ । सरकारी निकायमै समन्वय नभएको हो ?

सरकारले किन्नलाई भीड गरेर आउन भनेको छ ? दूरी कायम नगर भनेको छ ? आफ्नो ज्यान जोगाउन त्यत्ति पनि गर्दैनन् भने मान्छे मर्छन् । सरकारी निकायबीच समन्वय पूरापूर भएको छ । समन्वय भएर नै नियन्त्रण गर्न सफल भएका हौँ । स्पेन, इटालीमा ५० हजार इन्फेक्टेड हुँदा ५ हजार मान्छे मरेका थिए । यहाँ सरकारले गरेको काम र जनताको सहयोगले राम्रो भएको हो ।

अरुले त कुरा बुझेनन् । अनि बालुवाटरले पनि कुरा नबुझेको हो ? बालुवाटरभित्रै कोरोना छिर्‍यो । के भन्नुहुन्छ ?

प्रधानमन्त्री निवासमा संक्रमण भीडभाड गरेर भएको हो । स्वास्थ्य मन्त्रालयले जति काम अहिले कसले गरेको छ ? स्वास्थ्यका कोही पनि संक्रमित भएका छैनन् त । प्रधानमन्त्री कार्यालयमा स्वास्थ्य मापदण्ड फलो भएन । कोही न कोहीबाट भाइरस पुगेको हो । कोरोनाले राष्ट्रपति/प्रधानमन्त्री भन्दैन । अमेरिकाका राष्ट्रपति डाेनाल्ड ट्रम्प मास्क लगाउन मान्दैन थिए । अहिले अस्पताल भर्ना हुनुपरेको छ । अनि काठमाडौंको फुटपाथमा हिँड्नेलाई कोरोनाले छोड्छ ?

त्यसो भए नेपालमा भयानक स्थिति आउँछ ?

मैले पहिलेदेखि नै भन्दै आएको छु । भ्याक्सिन नबनेसम्म यसको उपचार छैन । १ सय वर्षपहिले स्पेनिस फ्लूले ५ करोड मान्छे मरेका थिए । त्यो फ्लू केही समय रह्याे । तर, कोरोना जानेवाला छैन । यो मानव जातिका लागि संकट आएको बेला हो ।

दसैंमा बाहिर जान पाइने कि नपाइने ? फेरि लकडाउन हुने हो ?

अस्पतालका बेड नभरिएसम्म लकडाउन हुँदैन । लकडाउन भनेको देशभर हुने पनि होइन । कति ठाउँमा ठीक भएको छ । त्यहाँ किन लकडाउन गर्ने ? फेरि लकडाउन गर्ने कुरा अहिले आएको छैन । अनि चाडपर्व यो वर्ष नमनाएर केही हुँदैन । बाँचियो भने अर्को वर्ष मनाउन पाइन्छ । यो पटक जहाँ बसेका छाैँ, त्यहीँ बसेर मनाउनुपर्छ । मास्क लगाउने, दूरी कायम गर्ने, कामबाहेक बाहिर ननिस्कने हो भने कोरोनासँग सजिलै लड्न सकिन्छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, असोज १८, २०७७ २१:०१