गरिबको उठिबास गराउने मिटरब्याजीलाई प्रशासनकाे उन्मुक्ति

A+ A A-

उपचारका लागि कतैबाट पैसाको जाेहाे गर्न नसकेपछि महोत्तरीको औरही नगरपालिका-१ की ममता मण्डलले पुस २०७४ मा स्थानीय मिटरब्याजी विजय चौधरीसँग ७० हजार रुपैयाँ ऋण लिइन् ।

गरिबी र उपचार गराउनुपर्ने बाध्यताले उनले महँगाे ब्याजदरमा विजयबाट ऋण लिइन् । सो ब्याजदरअनुसार ममताले मासिक ११ हजार २ सय ब्याज तिर्नुपर्ने भयो । ‘श्रीमान् भर्खरै विदेश जानुभएको थियो । घरमा समस्या परिहाल्यो । डाक्टरले तत्काल अप्रेसन गराउन भने । गरिबलाई गाउँमा कसैले कर्जा दिँदैनन् । कतैबाट ऋण नपाएपछि विजयकहाँ पुगेँ । उसले मिटर सिस्टममा ऋण दिए', ममताले भनिन् ।

पति रामचन्द्र मण्डलका अनुसार ११ महिनाभित्रै ममताले विजयलाई १ लाख ३० हजार रुपैयाँ बुझाइन् । तर विजयले तमसुक कागज फिर्ता गर्न मानेनन् । सो रकम ब्याज मात्र पुगिसकेको भन्दै अझै पैसा मागिरहे ।

ममताले बेच्न सक्ने घरजग्गा र सम्पत्ति नरहेकाले पैसा तिर्न नसक्ने जवाफ फर्काएपछि विजय कड्किँदै गालीगलौजमा उत्रिए । पैसा माग्दै पटक-पटक गाली बेइज्जती गरेको ममताले सुनाइन् ।

विजयले कपाली तमसुक बनाउने लेखापढी व्यवसायी तथा केही छिमेकीलाई घरमा डाके र सोही दिन ममता र तारा दुवैलाई घरमा बोलाए । ऋण दिएको ममताको नाममा केही नरहेको थाहा पाएका विजयले ब्याजको स्याजसमेत ममतालाई पैसा दिँदा साक्षी राखेकी ताराबाटै असुल्ने उपाय निकाले ।

१ लाख ३० हजार रुपैयाँ पाइसकेका विजयले फेरि ७० हजार रुपैयाँको ब्याजको स्याजसमेत गरी ५ फागुनमा १ लाख ७३ हजार २ सय रुपैयाँ सावाँ बनाए ।

सोही दिन ममतासँग चौधरीले चार गुणा बढी ६ लाख ९२ हजार ८ सय रुपैयाँको कपाली तमसुक एक वर्षअघिको मिति (२ माघ, २०७३) तोकेर बनाए ।

सो तमसुक चौधरीले आफ्नो नाममा नभई अर्की साक्षी बसेकी तारालाई साहु बनाएर लेखाए । र, त्यो तमसुक उनी आफैँले राखेका छन् । जसमा सयकडा १० प्रतिशत ब्याजदर उल्लेख गरिएको छ ।

‘मैले यो केको कागज हो भनेर सोधेँ, तर उनले सही गर्न दबाब दिए । अक्षर चिन्दिनँ, त्यसैले मैले छोरालाई बोलाएर ल्याउँछु भन्दा उसले मानेन । जबर्जस्ती सही गर्न लगाए र मैले गरिदिएँ', ताराले गुनासो पोखिन् ।

कागजमा के लेखिएको थियो, कति रुपैयाँ लिनेदिने थाह नपाएकाे उनी बताउँछिन् । पछि थाहा भयाे कि तारालाइ साहु बनाएर ममताको नाममा कागज बनाइएको रहेछ । विजयले तारालाइ पैसा दिएको भनेर अर्काे कागज पनि बनाइसकेक रहेछन् ।

आफूले कति रुपैयाँ तिर्नुपर्ने र कति रुपैयाँको कागज बनाएको छ भन्ने विजयले थाहै नदिएको ताराले बताइन् ।

‘पैसाको ताकेता गर्न आएका अरुमार्फत मैले तमसुकको फोटोकपी फेला पारेँ । त्यसपछि बल्ल थाहा पाएँ कागजमा लेखिएकाे ऋणबारेमा । छोराले थाहा पाएपछि गाली गरे, कुटे । घरमा ठूलै झगडा बल्झियो', उनले भनिन् ।

तमसुकमा २०७४ पुस मसान्तभित्र ब्याजसहित एकमुस्ट रकम बुझाउनुपर्ने व्यहोरा उल्लेख छ । कपाली तमसुकमा तोकिएको समयभित्र ऋणीले सावाँ र ब्याज एकमुस्ट बुझाउन नसके, आलटाल गरे घरघडेरी, चल अचल सम्पतिबाट असुलउपर गरिलिने र कतै कुनै उजुरबाजुरसमेत नगर्ने सर्तमा ऋणी ममतासँग सहीछाप गराइएको छ । तर सोही तमसुकको तल्लो भागमा एक वाक्यमा सावाँ ‘१ लाख ७३ हजार २ सय रुपैयाँ २०७४ फागुन ५ गते । ब्याज प्रतिबजार रु. ३५०० ।', उल्लेख छ ।

साहुले तल्लो भागमा उल्लेख गरेको आधारमा ऋणीसँग १ लाख ७३ हजार २ सयको प्रतिबजार ३ हजार ५ सयको ब्याजदरले महिनाको साढे २४ हजार रुपैयाँ हुन्छ ।

साक्षी बसेकी ताराले ऋण नलिँदा पनि विजयले कागज बनाएको हुँदा उनलाई हालसम्म करिब १५ लाख रुपैयाँभन्दा बढी रकम बुझाइसकेको बताउँछिन् । तर, विजयले अझै तमसकु कागज फिर्ता नगरेको उनले बताइन् ।

‘मैले ८ कट्ठा जग्गा १ लाख १५ हजार रुपैयाँका दरले बेचेर उसलाई पैसा बुझाएँ । ५ लाखमा ट्याक्टर बेचेँ, त्यसले पनि नपुगेपछि ५ लाखमा बेचेको घडेरीको पैसा पनि उसैलाई बुझाएँ । तर, अझै पैसा बाँकी छ भनेर भन्दै छ', ताराले थपिन्, ‘कागज नदिएपछि गाउँमा पञ्चायत बस्यौँ । तैपनि उसले कागज दिन मानिरहेकाे छैन । अझै पैसा मागेको माग्यै छ । विजयसित धेरै पैसा र ठूलो नेतासम्म पहुँच भएकाले प्रहरीले केही गर्न सकेको छैन ।’

विजय चौधरीलाई पैसा तिर्दातिर्दै घरजग्गा सबै बिक्री भइसकेपछि हाल उनी भाडामा बस्न बाध्य छिन् । मिटरब्याजी चौधरीको ऋण आतंकबाट उनीहरू मात्र पीडित भएका छैनन् । गरिबलाई ५० हजार सावाँको बजारको हजार ब्याजदरमा ऋण दिने विजय चौधरीको ब्याज तिर्न नसक्दा औरहीका कैयौँको उठिबास भएको छ ।

पीडित स्थानीय रामचन्द्र मण्डलका अनुसार मिटरब्याजी विजयको ऋण र ब्याज थेग्न नसकेर पछिल्लो २ वर्षमा औरही बजारका चार घरपरिवार विस्थापित भइसकेका छन् ।

उनका अनुसार बजार सिस्टममै ऋण लिएका स्थानीय नथुनी साह सोनारले ऋण तिर्न नसक्दा गाउँबाटै भाग्नुपर्ने स्थिति भयाे । विजयले डर, धाक, धम्की देखाउँदै इज्जतमाथि धावा बोल्ने प्रयास गरेपछि नथुनी विस्थापित भएको स्थानीय वासुदेव मण्डलले बताए ।

‘नथुनीले ऋण तिर्न नसकेपछि चौधरीले उनकी श्रीमतीलाई नै उठाएर लग्ने धम्की दिए । त्यसपछि उनी भागे', वासुदेवले सुनाए ।

यस्तै, घर खर्चका लागि लिएको ऋण सो ब्याजदरमा तिर्न नसक्दा विजयको डरका कारण लक्ष्मण झा २०७६ फागुनमा गाउँ नै छाडेर भागेको स्थानीयहरूले बताए ।

यस्तै, गत चैतमा सोही बस्तीका राजु राउतले समेत ऋण लिएकै कारण गाउँ छाडेको स्थानीयहरू बताउँछन् ।

मुलुकी देवानी संहिता २०७४ को दफा ४७८ को उपदफा २ मा सयकडा १० प्रतिशतभन्दा बढी ब्याज लिन नपाउने व्यवस्था छ । कानुनअनुसार कपाली तमसुक बनाएर १० प्रतिशतभन्दा बढी ब्याज लिनु गैरकानुनी हुने अधिवक्ता राजकुमार महासेठ बताउँछन् ।

‘बैंक तथा वित्तीय संस्थाको हकमा छुट्टै व्यवस्था छ । घरखर्चका लागि तमसुक बनाएर दिएको ऋण सयकडा १० प्रतिशतभन्दा बढी ब्याज लिए कारबाही हुन्छ', उनले भने ।

यसअघि १४ भदौमा स्थानीय ५० वर्षीया पासोदेवी मण्डल खत्वेलाई दिएको ऋण ब्याजसहित माग्दा लकडाउनका कारण तत्काल पैसा दिन नसक्ने बताएपछि उनलाई विजयसहित उनका घरपरिवारले घरमै पसेर गालीगलौज गर्दै निर्घात कुटपिट गरेका थिए ।

सोही घटनामा जिल्ला प्रशासन कार्यालय महोत्तरीले छानबिन गरिरहेको महोत्तरीका प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्णबहादुर कटुवालले जानकारी दिए । पासोदेवीले २०७५ सालतिर दुईपटक गरी १ लाख ५० हजार रुपैयाँ ऋण लिएकी थिइन् ।

तर, चौधरीले पासोदेवीसँग सावाँको चार गुणा बढी ६ लाख रुपैयाँको कपाली तमसुक बनाएको उनको भनाइ छ । त्यसमाथि पनि १० प्रतिशत ब्याज उनले तिर्नुपर्ने तमसुकमा उल्लेख थियो ।

पीडित पासोदेवीको उजुरीपछि जिल्ला प्रशासन कार्यालयको निर्देशनमा प्रहरीले उनको घरमा छापासमेत मारेकाे थियो ।

‘छापा मार्दा उनको घरबाट कुनै तमसुक कागज फेला परेनन् । प्रमाण नभेटुन्जेल हामीले उनलाई पक्राउ गर्न पनि मिल्दैन । हामीले अनुसन्धान गर्दै छौँ । त्यस्तो भेटियो भने कारबाही हुन्छ', प्रजिअ कटुवालले भने ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असोज ८, २०७७ २२:५२