अनलाइनमा बालबालिकालाई कति समय पढाउने ?

A+ A A-

वानेश्वरका नाै वर्षका एक बालक स्क्रिनमा बसेर पढ्न मान्दैनन् । छोराले अनलाइन कक्षामा ध्यान नदिने, स्क्रिनअगाडि बसेर पढ्न नमान्ने भएपछि आमा मनोपरामर्शका लागि मनोचिकित्सक डा.गंगा पाठककोमा पुगिन् । छोराका कारण आमालाई समेत मानसिक समस्या भएको छ ।

डा.गंगा पाठक भन्छिन्, ‘यो त आज आएको एउटा घटना मात्र हो । पछिल्ला दिनमा बच्चाले स्क्रिनमा बसेर पढ्न नमानेको थुप्रै केस आएको छ । बालबालिकासँगै अभिभावक पनि झन् तनावमा देखिन्छन् ।’

जोरपाटीका कृतक पौडेल कक्षा ५ मा पढ्छन् । दिनको २ घण्टा अनलाइन कक्षामा सहभागी हुन्छन् । त्यसपछि उनी मोबाइलमै गेम खेलेर समय बिताउँछन् । उनको धेरै समय मोबाइलको स्क्रिनमै बित्छ ।

कोही बालबालिका स्क्रिनमा बस्नै नमान्ने । कोही लामो समय स्क्रिनमै बिताउने । यो दुवै समस्याले बालबालिकामा मानसिक र शारीरिक असर देखिन थालेको विज्ञहरू बताउँछन् ।

कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) का कारण विद्यालय बन्द भएपछि बालकालिकालाई वैकल्पिक विधिबाट पढाउन सुरु गरिएको हो । शहरी क्षेत्रमा जहाँ इन्टरनेटको पहुँच छ, त्यहाँ बालबालिकालाई डिजिटल डिभाइस ल्यापटप, कम्प्युटर, मोबाइल, टेलिभिजनबाट पढाउने गरिएको छ ।

स्क्रिनमा कति घण्टा पढाउने ?

विश्व स्वास्थ्य संगठन तथा अमेरिकन पेडियाट्रिक सोसाइटीले २४ घण्टामा ३ देखि ५ वर्षसम्मका बालबालिकालाई १ घण्टा, ६ देखि ११ वर्षसम्मका लागि बढीमा डेढ घण्टा र त्योभन्दा माथिकाका लागि २ घण्टासम्म पढाउन सकिने भनेको छ ।

नेपालमा वैकल्पिक शिक्षण सिकाइ निर्देशिकामा वैकल्पिक विधिबाट पढाउने भनिएको छ । तर यति समय पढाउने भनेर उल्लेख गरिएको छैन । अनलाइन, रेडियो, टेलिभिजनबाट कति समय पढाउने भनेर उल्लेख नगर्दा विद्यालयहरूले आफूअनुकूल पढाउने गरेका छन् ।

१ घण्टादेखि ३/४ घण्टासम्म बालबालिकालाई विद्यालयहरूले पढाउने गरेका छन् । जसले गर्दा बालबालिकामा मानसिक र शारीरिक समस्या आउने जोखिम बढेको छ ।

‘नेपालमा अनलाइन नयाँ प्रयोग हो । कोही पनि अभ्यस्त छैन । कतिको घरमा मोबाइल, ल्यापटप, कम्प्युटर, टीभी नभएर समस्या छ,’ डा. पाठक भन्छिन्, ‘डिजिटल डिभाइस भएकाको घरमा पनि बालबालिका स्क्रिनमा बसेर पढ्न मानेका छैनन् । कतिपय बालबालिका गेम खेल्न लामो समय स्क्रिनमै झुम्मिएका हुन्छन् ।’

मन्टेश्वरीका बच्चालाई स्क्रिनबाट पढाउनु गलत

मन्टेश्वरीका बालबालिकालई पनि अनलाइनबाट पढाउने गरिएको छ । मन्टेश्वरीका बालबालिकालाई अनलाइनबाट पढाउन नहुने डा.पाठकको तर्क छ । ‘डब्लूएचओले समेत ६ वर्षसम्मको बच्चालाई २० मिनेट पनि स्क्रिनमा राख्न नहुने भनेको छ । यहाँ मन्टेश्वरीका बालबालिकालाई पनि अनलाइनबाट पढाउन थालिएको छ । यसले भोलिका दिनमा ठूलो असर गर्छ,’ उनी भन्छिन् ।

माथिल्लो कक्षाका बालबालिका पनि अनलाइन कक्षामा रमाएका देखिँदैनन् । बालबालिकालाई अनलाइन कक्षामा राख्न अभिभावकलाई हम्मेहम्मे परेको छ ।

‘अनलाइन कक्षाका लागि शिक्षक पनि अभ्यस्त छैनन् । बच्चासँगै अभिभावक बस्नुपरेको छ । अभिभावक नभए बालबालिका गेम खेल्न थाल्छन् । होमवर्क गराउन अभिभावकलाई गाह्रो भएको छ,’ उनले भनिन् ।

सोसल फोबिया

डा.पाठक भन्छिन्, ‘अनलाइनबाट धेरै समय पढाउँदा सोसल फोबिया हुन्छ । बालबालिका मान्छेसँग नबोल्ने, स्क्रिनमा मात्र कुरा गर्ने सम्भावना र कन्फिडेन्ट लेभल पनि घट्ने हुन्छ । स्कुल खोल्नेबित्तिकै इमोसनल र सोसल लर्निङमा फोकस गर्नुपर्छ ।’

विद्यार्थीलाई शारीरिक रूपमा सक्रिय बनाएर पढाउन उनको सुझाव छ । ‘स्क्रिनमा मात्र सीमित राख्नु हुन्न । ब्रेनलाई एक्टिभ बनाउन शारीरिक रूपमा सक्रिय बनाउनुपर्छ । अहिले अनलाइनको विकल्प छैन । अनलाइनलाई पनि प्रयोगात्मक रूपमा अघि बढाउनुपर्छ । विद्यार्थीलाई मोनोटोनस हुन दिनु हुन्न । स्क्रिनबाहिर वर्कसप गराउने र विद्यार्थी आफैँलाई खोज्न लगाउनुपर्छ । यो समय अभिभावक र शिक्षकको भूमिका महत्त्वपूर्ण हुन्छ ।’

अनलाइन कक्षाको सुरुसुरुमा विद्यार्थी उत्साहित भएका थिए । विद्यालयमा खेलेर पढ्ने गरेका बालबालिका पछिल्लो समय अनलाइनमा झर्को मान्न थालेको शिक्षकहरू बताउँछन् ।

‘२ घण्टादेखि ३ घण्टासम्म पढाएका छौँ,’ एनप्याब्सनका अध्यक्ष ऋतुराज सापकोटले भने, ‘५ कक्षाभन्दा तलकालाई २ घण्टा र त्योभन्दा माथिलाई ३ घण्टासम्म पढाएका छौँ । सुरुका दिनमा विद्यार्थी रमाएका थिए । पछिल्लो दिनमा झर्को मान्छन् । बच्चाले साथी, खेलकुद र फिजिकल कन्ट्याक्ट खोजेको पाइन्छ ।’

काठमाडौं विश्वविद्यलयाका प्राध्यापक बालचन्द लुइँटेल अनलाइन कक्षामा मोनोटोनस हुने गरी लेक्चर दिएर पढाउन नहुने बताउँछन् । लेक्चर दिएर पढाएकाले बालबालिकाले झर्को मानेको उनको बुझाइ छ ।

‘एकै पटक लामो समय पढाउनु हुन्न । साना बच्चालाई आधा घण्टादेखि ४५ मिनेसम्म पढाउनुपर्छ,’ उनले भने, ‘विश्वविद्यलायमा ३ घण्टासम्म पढाउन सकिन्छ । तर बीचबीचमा ब्रेक पनि दिनुपर्छ । लेक्चरभन्दा एक्टिभिटिज धेरै गराउनुपर्छ ।’

आँखालाई कसरी जोगाउने ?

घण्टौँसम्म स्क्रिनबाट पढ्दा बालबालिकाको आँखामा समेत समस्या आउँछ । आँखाको समस्या आउन नदिन लामो समय बालबालिकालाई स्क्रिनमा नराख्न डाक्टरको सुझाव छ ।

‘३/४ घण्टा स्क्रिनको अगाडि बस्दा आँखा ड्राइ हुने, रातो हुने, चिलाउने र हेर्नलाई असहज हुन्छ । टाढाको नदेख्ने समस्या छ भने झन् छिटो असर गर्छ,’ आँखा विशेषज्ञ डा. पूर्णिमा राजकर्णिकार भन्छिन्, ‘आँखामा ध्यान नदिने हो भने अस्पताल नै ल्याउनुपर्ने हुन सक्छ ।’

डा.राजकर्णिकारले बालबालिकालाई समयसमयमा आँखा बन्द गर्न र स्क्रिनबाट बाहिर हेर्न लगाउनुपर्ने बताइन् ।

‘अनलाइनबाट पढाउँदा बीचबीचमा ब्रेक गर्नुपर्छ । आधा घण्टामा आँखा बन्द गर्न लगाउने र स्क्रिनबाहिर हेर्न लगाउनुपर्छ । स्क्रिनबाट आउने भाइरसलाई रोक्न पावर नभएको चस्मा लगाउन पनि सकिन्छ । जसले नेगेगिभ विकिरणलाई रोक्न सहयोग गर्छ,’ उनले भनिन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, असोज ६, २०७७ १३:३५