महामारीका बेला फ्रन्टलाइनका नर्स आन्दोलित

A+ A A-

अस्पतालहरूले श्रम शोषण गरेकाे भन्दै नर्सहरू आन्दोलनमा उत्रिएका छन् । कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) को फ्रन्टलाइनमा काम गरिरहेका नर्सहरूलाई अस्पतालले निकालेको, बेतलबी बिदामा राखेको र ६ महिनादेखि पारिश्रमिक नदिएको विराेधमा उनीहरू आन्दोलित भएका हुन् ।

‘नर्सहरूको समस्या कति छ कति, वर्षौदेखि झेल्दै आएका छौँ । बोल्यो कि जागिर जान्छ । धेरै नर्सहरू पीडा लुकाएर बसेका छन्’, आन्दोलनको नेतृत्व गरिरहेकी ज्योति रानाभाट भन्छिन्, ‘कहिलेसम्म नबोली बस्ने ? सामाजिक, आर्थिक, मानसिक यातना दिइएको छ । अति भएपछि बोल्न बाध्य भएका हौँ ।’

सरकारी अस्पतालमा करारमा राख्ने र निजीमा न्यून तलबमा राख्दा नर्सहरू मारमा परेको उनले गुनासो गरिन् । बिरामीबाट महँगो शुल्क लिने ठूला अस्पतालले नै न्यून तलबमा नर्स राख्ने गरेका छन् । सरकारीमा करारमा राखिन्छ, त्यो पनि तलब हुँदैन । ‘कति अपमान र शोषण सहेर बस्ने ? हाम्रो स्वाभिमान छैन ? प्राइभेट अस्पतालले ४/५ हजार रुपैयाँ तलब दिएको हुन्छ,’ उनले भनिन्, ‘सरकारीमा पाँचौँ तहको तलब ३० हजार हुन्छ, करार नर्सलाई २० हजारमा राखिन्छ ।’

श्रम शोषण गर्नेमा सरकारीदेखि प्राइभेटसम्म

कोभिडपछि नर्सहरू झन् समस्यामा परेकाले आन्दोलन गर्न बाध्य भएको उनले बताइन् । ‘फ्रन्टलाइनमा काम गर्ने भनेको नर्सले हो । संक्रमितसँग प्रत्यक्ष सम्पर्क डाक्टरको भन्दा नर्सको धेरै हुन्छ,’ उनले भनिन्, ‘यस्तो बेला मानसिक तनाव दिइन्छ । छ महिनादेखि तलब पाएको छैन । पानी चिया खर्च भनेर २/३ हजार रुपैयाँ दिने गरेको छ । पीपीईबिना उपचारमा खटिनुपर्छ ।’

आन्दोलित नर्सहरूका अनुसार मानव अंग प्रत्यारोपण केन्द्रले ३७ जना नर्स निकालेको छ । त्यस्तै, बीएण्डबीले २७ जना नर्स निकालेको छ भने सुमेरु अस्पतालमा पीपीई नदिई उपचारमा खटाएर नर्सहरू सामूहिक राजीनामा दिन बाध्य पारिए ।

ग्लोबल र ग्रान्डी अस्पतालमा अनपेडमा राख्न खोजिएको छ । त्यसैगरी, वीर अस्पतालमा करारमा राखिएका ७० भन्दा बढी नर्सलाई निकाल्न खोजिएकाे पीडितकाे गुनासाे छ । विराटनगरको नोबेल अस्पताल र बीपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान धरानका नर्स पनि आन्दोलनमा उत्रिएका छन् ।

कोभिडपछि मात्र १ सयभन्दा बढी नर्सले जागिर गुमाएका छन् । झण्डै १० लाख खर्च गरेर नर्सिङ पढेकाे जनशक्ति चिया खर्च पनि नहुने तलबमा काम गर्न बाध्य छन् । नर्स रानाभाट भन्छिन्, ‘देशभरका साना ठूला सबै अस्पतालमा नर्सहरूको उस्तै समस्या छ ।’

४० हजार नर्स बेरोजगार

नेपाल नर्सिङ काउन्सिलबाट ९५ हजार ३ सय ८४ जना नर्सले लाइसेन्स लिएका छन् । एक अनाैपचारिक तथ्याङ्कअनुसार, ४० हजार नर्स अहिले बेरोजगार छन् । १५ हजारजति नर्स विदेश पलायन भएका छन् । त्यस हिसाबले ४५ हजार नर्सले मात्र काम पाइरहेकाे देखिन्छ, त्याे पनि न्यून तलबमा ।

‘कोभिडपछि धेरै नर्सको जागिर गएको छ । ४० हजार नर्स त बेरोजगार छन्,’ नेपाल नर्सिङ संघकी अध्यक्ष मनकुमारी राईले भनिन्, ‘ सरकारले विज्ञापन खोलेको छैन । प्राइभेटले थोरै तलबमा काम लगाउँछ ।’ नर्सिगका २ सय २८ वटा कार्यक्रम छन् । १ सय २० वटा कलेजमा नर्सिङ पढाइ हुन्छ । ती कलेजबाट बर्सेनि ४ देखि ७ हजार नर्स उत्पादन श्रम बजारमा अउँछन् ।

समस्या भएका अस्पतालमा संघले मिलाउने काम गरेको उनले दाबी गर्छिन् । ‘कोभिडपछि कति अस्पतालमा नर्स निकालिएको छ । तलब दिइएको छैन । हामीले समस्या समाधानका लागि पहल गरेका छौँ,’ उनले भनिन् ।

आन्दोलित नर्सहरूले भने संघले सहयोग नगरेको आरोप लगाएका छन् । ‘नर्सिङ संघ थाहा नपाएजस्तो गरी बसेको छ । अभिभावक भनेकै संघ हो । तर संघ थाहा नपाएजस्तो गर्छ । न रुँदै हिँड्नु न कराउँदै । संघले सपोर्ट नगरेपछि अति भएर आन्दोलनमा होमिएका हौँ,’ रानाभाटले भनिन् ।

पहिलो चरणको आन्दोलनअन्तर्गत उनीहरूले सम्बन्धित ठाउँहरूमा ज्ञापनपत्र बुझाएका छन् ।आन्दोलनमा झण्डै ३ सय नर्स जोडिएका छन् । अस्पतालहरूले खोजीखोजी कारबाही गर्ने र घरमा अभिभावकलाई दबाब दिने भएकाले कति नर्स बोल्न डराएर बसेकाे आन्दाेलनका अगुवा बताउँछन् ।

नर्सलाई निकाले कारबाही : सरकार

कोभिडको समयमा फ्रन्टलाइनमा काम गर्ने चिकित्सक र नर्सलाई भत्ताको समेत व्यवस्था गरिएको सरकारले बताउँदै आएको छ । तर भत्ता त परको कुरा, छ महिनादेखि तलब नपाएको नर्सहरू बताउँछन् । स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले तलब नदिने र महामारीमा नर्सलाई निकाले कारबाही गर्ने बताएको छ ।

‘यस्ताे बेला कुनै पनि नर्सलाई सेवाबाट ननिकाल्नू भनेका छौँ । निकालेमा कारबाही गर्छौं,’ स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको नीति योजना तथा अनुगमन महाशाखाका प्रमुख डा. गुणराज लोहनीले भने, ‘चाहिने बेला काममा लगाउने । नचाहिने बेला निकाल्ने, त्यो हुँदैन । हामीले निगरानी गरिरहेका छौँ ।’

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असोज १, २०७७ २१:१९