कम्युनिस्ट राजमा थाल थापिरहेका मजदुर

A+ A A-

भारतबाट लाखौं नेपाली लकडाउनको अवधिमा रोजगारी गुमाएर स्वदेश आएका छन् । नेपालमै करिब ३७ लाख मजदुरको रोजगारी खोसिएको छ । गर्भवतीहरू सुत्केरी हुन नसकेर छटपटाइरहेका छन् र लकडाउनको अवधिमा ८० भन्दा धेरैले अकालमा ज्यान गुमाएका छन् ।

करिब ३० हजार मिर्गाैला रोगीको शरीर औषधि र डायलाइसिस नपाएर सुन्निएको छ र दर्जनौँको उपचार नपाएर मृत्यु भइसक्यो । दीर्घरोगीहरू औषधि नपाएर छटपटाइरहेका छन् ।

रोजगारी खोसिएपछि सरकारले दिएको २५ किलो चामलले ५ महिनासम्म कसरी गुजारा चल्यो, कसैले सोधेन । आकाशमा हवाईजहाज उड्न छोडेका छन्, सडकमा बसहरू गुड्न छोडेका छन् । कोलाहल छैन । नागरिक शान्तजस्ता देखिएका छन् । तर तिनीहरूको मन धेरै अशान्त भइसकेको छ, छटपटी छ, पेट भोको छ, परिस्थिति आक्रान्त छ ।

झण्डै ४ हजार जतिले आत्महत्या गरिसके । लकडाउनकै कारण देश चकमन्न छ । सरकारले आफ्नो काम गरेको छ, भ्रष्टाचार, कमिसन, लुट, मनपरी, आफन्त र आसेपासेको नियुक्ति । त्यसबाहेक सरकारले विगत ५ महिनादेखि अर्काे काम गरेको छ, त्यो हो, गरिबमारा लकडाउन ।

झरीमा थापिएका थाल

खुलामञ्चमा विगत एक सातादेखि भोका मजदुरलाई विभिन्न स्वयम्‌सेवी संस्थाहरूले खाना खुवाइरहेका छन् । झरी बादलकै बीचमा पनि सयौँ मजदुरहरू थाल थापिरहेका छन् । काम, दाम र दाना सबै थोक गुमेपछि उनीहरू खुलामञ्च पुगेर थाल थाप्न बाध्य भएका हुन् । नाबालकदेखि वृद्धवृद्धासम्म थाल थापेर खाएका दृश्यहरू कारुणिक देखिन्छन् ।

कोरोना भाइरस रोकथाम तथा नियन्त्रण उच्चस्तरीय समिति (सीसीएमसी) का संयोजक ईश्वर पोखरेल वा अन्य मन्त्रीका छोराछोरी खुलामञ्चमा पुगेर थाल थापेर खान सक्छन् ? निमुखा गरिबहरूलाई थाल थाप्ने बनाएकै केपी ओली र ईश्वर पोखरेलहरूले हो । तर तिनीहरूले बालुवाटार र खुलामञ्चबाट क्रुर शासन चलाइरहेका छन् ।

इतिहासमा यसअघि यति धेरै मान्छेले थाल थापेर खाने दिन कहिल्यै आएको थिएन । अहिले कम्युनिस्टहरू शासनमा छन्, त्यसैले मजदुरहरू थाल थाप्न बाध्य छन् । कम्युनिस्टहरूको नाममा यो हदसम्मको क्रुरतालाई इतिहासले माफी दिने छैन । गाँस, बास र कपास खोसिदिएर सडकमा झार्ने तहसम्मको क्रुरता सामान्य कल्पना गर्न सकिँदैन । तर केपी शासनले त्यही गरिरहेको छ ।

हरेक मान्छेले काम गरेर खान पाउनुपर्छ । जतिसुकै महामारी नै किन नफैलियोस् । घरको कुनै व्यक्ति मरेर गयो भने बाँचेका सदस्यहरूले काम गरेर जीविकोपार्जन् गर्छन् । खान पाउनु मान्छेको पहिलो अधिकार हो । केपी शासनले त्यही पहिलो अधिकारमाथि वज्रपात गरेको छ ।

सामान्य रूपमा हेर्दा स्वयम्‌सेवीहरूले त्यसरी खाना खुवाएर मजदुरको छाक टार्नु धेरै सह्रानीय काम हो । तर हामीले खुलामञ्चका अनुहारसित बालुवाटारका अनुहार दाँज्नुपर्दछ । तिनै मजदुरले काठमाडौं घेरेर, रत्नपार्क, भोटाहिटी र बागमतीको पुलमा ट्रकमा नअटाउने चप्पल छोडेर आन्दोलन गरेको र गणतन्त्रका नारा लगाएको त्यही खुलामञ्चमा १५ वर्षपछि उनीहरूले थाल थापेर खाइरहेका छन् ।

जब हामीले खुलामञ्चका अनुहारसित बालुवाटारका अनुहार दाँज्न थाल्छौँ, खुलामञ्चका अनुहारहरू निश्चल, निरपराध र निर्दाेष पाउँछौँ । जब बालुवाटारका अनुहारहरू हेर्दछौँ, ती अनुहारहरूमा अपराध, भ्रष्टाचार, अहंकार, आततायी, रुखो, वास्तविक भिलेन देख्छौँ । २०६२ मा नारायणहिटीविरुद्ध आन्दोलन केन्द्रित थियो, अब बालुवाटार र सिंहदरबारविरुद्ध आवाज बुलन्द गर्न ढिला भइसकेको छ ।

बालुवाटारका अनुहारहरू दासयुगका दास मालिकका जस्ता छन् । त्यहाँ पनि कति फरक छ भने दास मालिकले दासहरूलाई खान दिन्थे । यसरी भोकै तड्पाएर मार्दैन थिए । खुलामञ्चका मजदुरका कोही मालिक नभएको हुनाले तिनीहरूले खान पाएका छैनन् । आज तिनीहरूका अनुहारले भनिरहेका छन्, 'हाम्रा पनि मालिक भएको भए एक छाक खान त पाउँथ्यौँ, अपशोच, तिनीहरूका मालिक छैनन् ।

मिडियामा आएका मात्र दुःख होइनन्

गत चैतमा गरिएको लकडाउनको दोस्रो हप्ताबाट मजदुरहरू लकडाउन उल्लंघन गर्दै हिँड्न सुरु गरे । मिडियाहरूले खाली खुट्टा हिँडिरहेका तिनीहरूका बाध्यताका कथा, फोटो र भिडियोहरू छापे, प्रसारण गरे । त्यसबाट आक्रोशित प्रधानमन्त्रीले एक टेलिभिजन अन्तर्वार्तामा सीडीओले नदेख्ने, डीएसपीले नदेख्ने, पत्रकारले कसरी देखेर फोटो खिचेका छन् ? त्यो सबै नियोजित हो भनेर वास्तविकतामाथि पर्दा हाल्ने दुष्प्रयास गरेका थिए । अहिले पनि मिडिया प्रधानमन्त्रीको टाउको दुखाइ बनेका छन् ।

विगत केही दिनदेखि खुलामञ्च, गौशाला, कोटेश्वर र अन्य केही स्थानमा स्वयम्‌सेवी संस्थाहरूले मजदुरलाई खाना खुवाइरहेका छन् । मिडियाले प्रचार गरिरहेका छन् । तर ती कुनै पनि दृश्यहरू काठमाडौं उपत्यकाका सीडीओ, एसएसपीहरूले देखेका छैनन् । अब अर्काे त्यस्तै अन्तर्वार्ता हुने हो भने प्रधानमन्त्रीले त्यही भन्नेछन्, खोइ कहाँ छन् भोका मान्छेहरू ? सीडीओ, प्रहरी कसैलाई थाहै छैन । त्यतिबेला जति दृश्यहरू मिडियामा आए, ती प्रतिनिधिमूलक घटना थिए । अहिले रित्तो थाल थापिरहेका पनि प्रतिनिधिमूलक घटना हुन् । वास्तविकता मिडियामा आएको भन्दा धेरै भयावह छ ।

प्रधानमन्त्रीको दैनिक प्रशासन, सीडीओ र प्रहरी अफिसरहरू निकम्मा छन् । तिनीहरूले गरिबले दुःख पाएको देख्दैनन् । गृहमन्त्रीका प्रहरीहरूले ठेलागाडामा महिलाहरूले बेच्न राखेका तरकारी फालिदिन्छन् । भोकै हिँडेको मजदुरमाथि लकडाउन उल्लंघन गरेको आरोपमा लाठी बजार्छन् । सडकपेटीमा बसेका मिर्गौला रोगीलाई गलहत्याउनु सामान्य बनेको छ ।

आइतरबारको संसदीय समितिको बैठकमा पुगेका उपत्यकाका सीडीओहरूले काठमाडौं उपत्यकाका पाँचवटै नाकामा सेना परिचालन गर्नुपर्ने कुरा उठाएका छन् । अब प्रहरीका लाठी र सशस्त्र प्रहरीका बन्दुकले नपुगेर सेनाको माग भइरहेको छ । सेनालाई नाकामा उतारेपछि जनता तर्साउने काम प्रभावकारी हुने भयो । अब सीडीओको काम के हो त ? दिनभरि तास खेलेर बस्ने ? लकडाउन भएको यतिका धेरै दिनसम्म कुनै उपलब्धि नहुनु भनेको रमिता हेरेको वा तास खेलेको परिणाम हो ।

भोको पेट भारततिरै

सुदूरपश्चिमको गौरीफन्टा र महेन्द्रनगर नाकाबाट दैनिक १ हजारभन्दा धेरै मजदुर भारत जान थालेका छन् । लकडाउनकै बीचमा उनीहरू हिँडेर नाकासम्म पुगेर भारतीय श्रम गन्तव्य पहिल्याउन बाध्य भएका हुन् ।

उनीहरू गत चैत/वैशाखमा एक महिनाभन्दा लामो समयसम्म नेपाल–भारत नाकामा थुनिएका थिए । अब कहिल्यै भारत नजाने भनेर फर्किएका उनीहरू घरमा सबै खर्च सकिएपछि उतै फर्किन बाध्य भएका छन् ।

नेपालगञ्ज र भैरहवा नाकाबाट पनि नेपालीहरू भारतीय श्रमबजारमा जान थालेका छन् । लकडाउनको कारण नेपालमै रोजगारी गुमाएका ३७ लाख र भारतबाट फिर्ता आएका लाखौँ मजदुर विगत ५ महिनादेखि कामविहीन हुँदासमेत राज्यले तिनीहरूका लागि कुनै नयाँ योजना अगाडि सारेको छैन ।

रोजगारी गुमाउनेहरूको तथ्यांकसमेत राज्यले राखेको छैन । लकडाउन गर्ने, श्रमिकको रोजगारी खोसिदिने र फेरि श्रममा फर्किन नदिने क्रुर तरिका अपनाइएपछि मजदुरमा धेरै मानसिक तनाव भएको छ । तिनका परिवारको बिल्लीबाठ भएको छ । धेरै जनसंख्या गरिबीको रेखामुनि धकेलिएको छ । बालुवाटार यसबारे पूरापूर बेखबर देखिन्छ । नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीको ९ जनाको सचिवालय वा ४५ जनाको स्थायी कमिटीका कुनै पनि आफन्तका रोजगारी गुमेका छैनन् । त्यसैले तिनीहरू यसबारे कुनै छलफल गर्दैनन् ।

सचिवालयको कालो अनुहार

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको सचिवालयको यति निर्लज्ज र कालो अनुहार इतिहासको कुनै कालखण्डमा थिएन । ३७ लाख मजदुरले रोजगारी गुमाउँदा, हजारौँहजार मजदुर सडकमा दैनिक थाल थापेर खाने अवस्थामा आइपुग्दा तीन महिनासम्म बसेको नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको बालुवाटारको सचिवालय बैठकमा कुनै छलफल भएन । घोषणापत्रको टुप्पोमा संसारका मजदुर एक होऔं भन्ने नारा टाँसिन्छ । तर तिनी मजदुरहरू कुन हालतमा छन् भन्नेबारे सामान्य छलफलसमेत नगरिनु निरोको बाँसुरी बजाइभन्दा खतरनाक प्रवृत्ति हो ।

बालुवाटारमा कुनै कम्युनिस्ट पार्टीको सचिवालयको बैठक बसिरहेको छैन, त्यहाँ देशका महासामन्तहरूको बैठक बस्छ । बन्दुकका नाल सोझ्याउँदै ८ जनालाई बालुवाटारमा लगिन्छ, ८४ व्यञ्जन गराइन्छ र केही घण्टा राखेर फर्काइन्छ ।

बालुवाटार बसाइमा पदको बाँडफाँट गरिन्छ, भागबण्डा गरिन्छ । आज मिल्दैन, भोलि जम्मा हुने, भोलि मिल्दैन, पर्सि जम्मा हुने । यसैगरी ४ महिना बिताएपछि आगामी महाधिवेशनमा प्रचण्डको अध्यक्षमा ओली प्रस्तावक बन्ने र वामदेव गौतमलाई राष्ट्रियसभामा लैजाने निर्णय गरेर बैठक टुंगोमा पुग्न लागेको छ ।

माधवकुमार नेपाल, झलनाथ खनालहरूका माग अझै पूरा भएका छैनन् । तेस्रो अध्यक्ष बनाउँदा माधव नेपाल र आगामी राष्ट्रपतिमा पक्का गरेपछि झलनाथका मागहरू पूरा हुन्छन् । यसरी बालुवाटार भागबण्डा गर्न ब्यस्त छ । यति कुरूप अनुहार हुँदा पनि मिडियाहरूले बालुवाटारले गज्जब निर्णय गर्‍यो, मतभेद सुल्झियो भनेर हेडिङ बनाइरहेका हुन्छन् । त्योचाहिँ अर्काे विचित्र हो । बालुवाटारले जनताविरुद्ध गरेका कर्तुतहरूका बारेमा सबै मिडियाहरूले सम्पादकीय लेख्नुपर्दछ ।

रमितामाथि रमिता

ईन्द्रबहादुर राईले भारत र मूल रूपमा दार्जिलिङको तत्कालीन राजनीतिलाई लिएर 'आज रमिता छ' उपन्यास लेखेका थिए । चियाकमानमा भ्रष्टाचार, लुट, अभाव, असुरक्षा व्याप्त थियो । थिचिएका, पिसिएका मजदुरहरू भित्रभित्रै असन्तुष्ट थिए ।

उनीहरूमा विद्रोहको राँको बलेको थियो । भारतको ब्रिटिस इष्ट इण्डिया कम्पनीको अत्याचारका बारेमा मजदुर जानकार थिए । साे उपन्यासमा जनतामा राजनीतिप्रति वितृष्णा भएको देखाइएको छ । आज काठमाडौंमा पनि जनतामा राजनीतिप्रति चरम वितृष्णा फैलिएको छ ।

लाखौं मजदुरहरू भोकै छन् । ठेलागाडाहरूलाई प्रहरीले हुत्याइदिएका छन् । मिर्गाैला रोगीहरू औषधि खान र डाइलाइसिस नपाएर मरिरहेका छन् । मुटु र क्यान्सरका रोगीहरूको अपरेसन भएको छैन । सिंगो देश लकडाउन गरेर चकमन्न छ । तर केपी ओलीको बालुवाटारमा विगत पाँच महिनादेखि रमिता छ । त्यो रमिताका विरुद्ध विद्रोहको विगुल भित्रभित्रै फुक्दै गरेको अवस्था भए पनि रोगको डर र भयले भित्रभित्रै दबेको छ ।

बालुवाटारको रमिता उत्कर्षमा पुग्दा सडकमा मजदुरहरूको चिच्याहट बढ्दै गएको छ । दुई हप्ताअगाडि नेपाली मजदुर लिन विदेश उडेको जहाजलाई रित्तै फर्काउने अपराध गरेर बालुवाटारमा अर्काे रमिता गरिएको थियो । बालुवाटारमा हरेक दिन नयाँनयाँ रमिताहरू हुने गर्दछन् ।

ओम्नी काण्डका रमिता, यती काण्डका रमिता, वामदेव काण्डका रमिता, लकडाउन गर्ने रमिता, मजदुरको रोजगारी खोस्ने रमिता, विदेशमा अलपत्र नागरिकलाई उतै थुन्ने रमिता । बालुवाटारमा हरेक दिन रमिता छ । तर, बालुवाटारभन्दा बाहिर सिंगो देश चकमन्न छ, उराठलाग्दो छ ।

आज बालुवाटारसँग दुईतिहाइ छ । संसदीय व्यवस्थामा हुने वैधानिक लडाइँमा त्यो दुईतिहाइलाई कसैले हल्लाउन सक्दैन । सचिवालयका ती नाै जनामा यही दम्भ छ । त्यसैले बालुवाटारमा रमिता छ । जेबी टुहुरे, जीवन शर्मा, खुशीराम पाख्रिनहरूका गीतको सान्दर्भिकता अझै उस्तै छ ।

राजतन्त्रलाई फाल्ने तागत भएका मजदुरले आफ्नो खाना आफैँ जुटाउने तागत गुमाएका छन् । खुलामञ्चमा मजदुरको बीचमा भाषण गरेर सिंहदरबार पुगेका केपी ओली र ईश्वर पोखरेलहरूले तिनै मजदुरलाई खुलामञ्चमा मागेर खाने बनाएका छन् । त्यो निकृष्ट अपराध हो ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, भदौ २४, २०७७ १४:५२