लकडाउन र निषेधाज्ञाबीच कसरी समय व्यवस्थापन गर्ने ?

A+ A A-

विश्व आज कोभिड– १९ को प्रभावको विषयले स्थिर भएको छ । विश्वका सबै नागरिकको मनमा कोभिड नियन्त्रण कहिले र कसरी होला ? पुनः पुरानै सामान्य अवस्थामा जीवनयापनकोे सौभाग्य कहिले प्राप्त होला ? विश्वका विद्यार्थीहरूको शैक्षिक अवस्था कसरी व्यवस्थापन होला ? चलचित्रकर्मीहरूले आफ्नो कलाको सदुपयोग गरी नयाँ चलचित्रहरूको निर्माण कार्य कहिले प्रारम्भ गर्लान् ? व्यवसायीहरूको व्यवसायले निर्वाध रूपमा कहिलेदेखि सञ्चालन हुन पाऊला ? पर्यटकहरूले विश्वमा स्वतन्त्र रूपमा घुमफिर गर्ने समय कहिले आऊला ? आफ्नै परिवारमा पनि सबैसँग फेरि भेट्ने अवसर कहिले प्राप्त होला ? विश्वको अर्थतन्त्र कतातिर जाला ? विश्वको राजनीतिले कुन मोड लिन्छ होला ? यस्ता यावत् तरङ्ग पैदा गरेको छ ।

सामान्य अवस्थामा समय बितेको थाहा नपाउने हामीले अनेकौँ विद्वान्‌ले महत्त्वपूर्ण अवसरहरूमा समयलाई अनेक प्रकारले व्याख्या गरेको सुनेका छौँ । समय अमूल्य छ, समय भगवान् हो, समय निर्विकल्प छ, समयले हामी सबैलाई दास बनाएको हुन्छ आदि इत्यादि ।

वर्तमान लकडाउन र निषेधाज्ञाको परिस्थितिले हामीलाई कोठाभित्र र केही क्षेत्रफलभित्र सीमित बनाइदिएको छ । हामीले विगतमा प्राप्त गरेका शिक्षा, संस्कार, विभिन्न शारीरिक, मानसिक र बौद्धिक जानकारीका आधारमा ५ महिना लामो प्रतीक्षाको समय बिताइसकेका छौँ ।

कसैका लागि समय अत्यन्तै दुःखद, अप्ठ्यारो र पीडादायी भयो होला । कसैका लागि समय सुःखद, सजिलो र उपल्ब्धिमूलक पनि बन्यो होला । कसैलाई यो समयमा समय बिताउन कठिन भइरहेको होला भने कसैका लागि विगतमा जीवनमा गर्न नसकेका, पढ्न नसकेका, सिक्न नसकेका अनेकौँ विषय सिक्ने अवसरको रूपमा समयको सदुपयोग भयो होला । तर पनि अधिकांशका लागि अहिलेको समय पीडादायी नै भएको यो लेखकले अनुभूति गरेको छ ।

विगतमा हामीले समय व्यवस्थापनको कला सिक्न सकेनौँ । त्यो कला सिक्ने समयको रूपमा अहिले सदुपयोग गर्न सक्दछौँ । त्यसैले हामी अधिकांशले अहिलेको समयमा बसेर निराश भई टिकाटिप्पणी गर्नुभन्दा अब बचेको समयलाई उपलब्धिमूलक बनाउन प्रयास गर्न सक्दछौँ ।

हामी विश्वका सबै नागरिकहरू अनेक कारणले दुःखी छौँ । कोही अज्ञानताले, कोही परिस्थितिले, कोही रोगले, कोही आर्थिक कारणले, कोही पारिवारिक कारणले, कोही राजनीतिक कारणले आदि । तर, एउटा विषयलाई हामी ठीक गर्न सक्छौँ । त्यो हो– आफ्नो शरीर, मन र बुद्धिलाई ।

यदि यी ठीक भए भने माथिका धेरै समस्याको निराकरण हुन सक्दछ । आज हामी शरीर आफ्नो वशमा राख्न सकेका छैनौँ । हामीले आफ्नो भोजन, दैनिक क्रियाकलाप, विचार र चिन्तनलाई नियन्त्रणमा राख्न सकेका छैनौँ ।

हामीले समयलाई व्यवस्थापन गरी आफ्नो अनुकूल बनाई आफूलाई आनन्दसँग अगाडि बढाउने हो । तर, समयको व्यवस्थापन गर्न नसकेर परेर दुःखी भएका छौँ । समयको व्यवस्थापन गर्नेहरूका लागि समय वरदान, नसक्ने र नगर्नेहरूका लागि समय दुःखको शृंखला बनेको हुन्छ ।

समयको उचित व्यवस्थापन गर्न हामीले एउटा दैनिकी (समय सारिणी) बनाउन आवश्यक छ । बिहान सूर्योदयसँगै उठ्ने, उठिसकेपछि २ गिलासदेखि ३ गिलास मनतातो पानी खाने । त्यसपछाडि निवृत्त भएर कम्तीमा १ घण्टा ३० मिनेटसम्म योगाशान/शारीरिक ब्यायाम गर्नुपर्दछ ।

योगाशनअन्तर्गत कपाल भाँती, अनुलोम विलोम, सूर्य नमस्कार, उठबस आदि आफ्नो अनुकूल ब्यायाम गर्नुहोस् । डेढ घण्टाको शारीरिक ब्यायामपश्चात् स्नान गरेर केही समय भगवानको ध्यान गर्नुहोस् । त्यसपछि थोरै जलपान गरेर केही समय राम्रो पुस्तक अध्ययन गर्नुहोस् ।

घरबाहिरका चराचुरुङ्गीलाई पानी, चारो दिनुहोस । पत्रपत्रिका आजभोलि मोबाइलबाटै पनि पढ्न सकिन्छ, पढ्नुहोस् र विश्वका बारेमा जानकारी लिनुहोस् । केही राम्रो र प्रेरणादायी सन्देश फेसबुकमा लेख्नुहोस् । आफ्नो इच्छाअनुसार केही समय ऐतिहासिक विषयका बारेमा जानकारी लिन युट्युबको सहयोग लिन सक्नुहुन्छ ।

आफूले भोजन गरिसकेपछि कसैलाई वरिपरि भोजन गराउन आवश्यक छ भने हेर्नुहोस्, प्रयास गर्नुहोस् । सम्भव भएमा कृषिका लागि स्थान र सम्भावना भएको स्थानमा केही समय घरेलु कृषिउपजका लागि समय दिनुहोस् ।

बेलुकाको समयमा केही हल्का ब्यायाम गर्न सक्नुहुन्छ । सम्भव भए केही लेख्ने बानी बसाउनुहोस् र सिकाइलाई निरन्तरता दिनुहोस् । प्रत्येक दिन केही नयाँ गर्न प्रयास गर्नुहोस, सकारात्मक सोच्नुहोस्, २/३ घण्टामा एक/एक गिलास तातोपानी पिउनुहोस् । सम्भव भएसम्म सेवाको कार्यमा पनि जुट्नुहोस् । त्यसले तपाईंलाई आन्तरिक रूपमा बलियो र आत्मविश्वासी बनाउन सहयोग गर्दछ ।

इतिहासका अनेक घटनाक्रमहरूमा एकान्तबास धेरै महत्त्वपूर्ण ठहर भएका छन् । आफ्नो राम्रो चाहने मनुष्यले तीन योगलाई ध्यान दिनुपर्दछ– ज्ञानयोग, कर्मयोग र भक्तियोग ।

भनिन्छ, प्रत्येक मनुष्य वास्तवमा साधन हो, किनकि ८४ लाख योनीहरूमा चक्कर लगाउँदै यो मनुष्य शरीर आफ्नो र समाजको कल्याण गर्नका लागि नै प्राप्त भएको हो । त्यसको गम्भीरतालाई चिनौँ, म को हुँ भन्ने जानौँ र आफ्नो लक्ष्यप्रति दृढ संकल्पित बनौँ ।

अहिलेको कठिन परिस्थितिमा समयलाई मात्र मनोरञ्जन र क्षणिक आनन्दका लागि प्रयोग नगरी सही सदुपयोग गर्दै आफ्नो सीप, क्षमता र ज्ञानको अभिवृद्धि गराैँ । लकडाउनपछाडिको समयसँग आउने अवसर र चुनौतीहरूका लागि अहिलेदेखि नै तयारीमा लागौँ । साथै, तलको कथ्यलाई पनि मनन गरौँ ।

‘चक्रवत् परिवर्तन्ते सुखानि च दुखानिच’

अर्थात् यो समयको चक्र अनन्त परिवर्तनशील छ । जसरी चक्र घुम्दछ, त्यसरी नै सुख र दुःख पनि घुमिरहन्छ ।

(लेखक प्राज्ञिक विद्यार्थी परिषद् नेपालका राष्ट्रिय संगठन सचिव हुन् ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, भदौ १७, २०७७ १९:३८