आठौं खेलकुद कि आठौं आश्चार्य ?

A+ A A-

नेपालगन्ज र त्यसवरपरका स्थानीय तथा खेलका ‘ठेक्कापट्टा’ गर्नेहरूका लागि अहिले हरियाली मौसम छ । केही खेल संघका लागि पनि मौसम त्यस्तै छ । तर, करोडौं रुपैयाँ खर्च भइरहँदा पनि नेपालको खेल क्षेत्रले न्याय पाएको महसुस गरेको छ त ?

के यो विषयमा समीक्षा गर्न जरुरी छैन ? होइन, खेल भएको विषयलाई राम्रो मान्नुपर्छ । खेलको विषयमा जसले, जहिल्यै र जसरी गरे पनि त्यसलाई केही भन्नुहुँदैन भन्ने तर्क गर्ने हो भने त मेरो भन्नु केही छैन ।

तर, राज्यको करोडाैं रुपैयाँ ‘स्वाहा’ पारेर दंग पर्ने खेल नेतृत्वले खेल क्षेत्रमाथि कति न्याय ग¥यो वा अन्याय ग¥यो, यसको लेखाजोखा भविष्यले गर्ला । तर, अहिले उठान गर्न खोजिएको प्रसंग नेपालका खेल अधिकारीले गरेको न्याय वा अन्यायसँग मात्रै केन्द्रित छैन, नेपालको खेल नेतृत्वको जिम्मा लिएको दाबी गर्ने ‘ठेकेदार’सँग पनि केन्द्रित छ ।

आठौं राष्ट्रिय खेलको उद्घाटन ५ वैशाखमा हुने भनिएको छ । यसका लागि राज्यका सबै तहलाई जानकारी पनि गराइएको भनिएको छ । राष्ट्रपतिले उद्घाटन गर्ने पनि भनिएको छ । तर, राष्ट्रपतिले उद्घाटन गर्ने भनिएको राष्ट्रिय खेलका धेरै खेलमा धमाधम स्वर्ण पदक जितेर खेलाडी घर पनि फर्किसकेका छन् ।

अहिलेसम्म २ सय ५१ वटा पदकको छिनोफानो भइसकेको छ । ६७ स्वर्ण, ६६ रजत र १ सय २१ वटा कांस्य पदक जितेर खेलाडी आआफ्नो गन्तव्यतर्फ लागिसके । तर, प्रतियोगिताको औपचारिक उद्घाटन भएकै छैन ।

प्रतियोगिताको औपचारिक उद्घाटन भएकै छैन

त्यति मात्र होइन, आठाैं राष्ट्रिय खेलकुदका लागि भनेर तयार पारिएको ‘ओलम्पिक लाइट’ नेपालगन्ज पुग्ने क्रममै छ । विश्वका कुनै पनि देशमा औपचारिक उद्घाटन नभई खेल धमाधम सुरु भएर पदक नै जितेर घर फर्किसक्ने अवस्था हुन्न । तर, नेपालमा केही सीमित खेलबाहेक प्रायः धेरै खेल सम्पन्न भइसकेको छ ।

यसबाट नेपालको खेल क्षेत्रमा जे र जसो गरे पनि हुन्छ भन्ने ज्वलन्त उदाहरण प्रस्तुत भएको देखिँदैन त ? कस्तो भौतिक पूर्वाधार भएको क्षेत्रमा र कस्तो व्यवस्थापनमा खेलाडीले खेल्ने भन्ने विषय चर्चा गर्नु नै आवश्यक छैन भन्ने मेरो बुझाइ हो । नेपालको मध्यपश्चिम क्षेत्रको गर्मीका विषयमा धेरै चर्चा गरिरहनु नपर्ला । अझ बाँकी खेल त नेपाली खेल अधिकारीले बिहान र बेलुका खेलाउने भनेर जानकारी दिएको बताइन्छ ।

अर्थात् नेपाली उखानजस्तो, जस्तो पण्डित बाजे त्यस्तै त्यस्तै स्वाहा । खेलाडीले कुन बेला तयारी गर्ने, कुन बेला खेल्ने, कति सुत्ने र खानाका विषय त नेपाली खेल अधिकारीका लागि चासो र चिन्ताको विषय बनेकै देखिँदैन । त्यसैले विगतका राष्ट्रिय खेलदेखि नै मेरो ठम्याइ यी प्रतियोगितालाई राष्ट्रिय खेल नभनेर महोत्सव भनाै भन्ने नै हो । महोत्सव भनेपछि त्यसलाई न त कुनै नियम र पद्धतिअनुसार खेलाउनुप¥यो न कुनै उचित व्यवस्थापनसहित नै ।

आफ्नो कार्यकालमा दुईवटा राष्ट्रिय खेल आयोजना गरेको कीर्तिमान बोकेर राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्का सदस्य सचिव केशव विष्ट आगामी असारमा घर फर्कंदै छन् । उनलाई यसका लागि अहिले नै बधाई दिऊँ । तर, उनको कार्यकालमा भएका यी गतिविधिका विषयमा भविष्यमा लेखाजोखा त होला नि ?

अस्तव्यस्ततामा आयोजना भएको आठाैं खेललाई विश्वको आठाैं आश्चर्यबाहेक अरू के नै भन्न सकिएला र ?

पदमा आसीन व्यक्तिले जे–जसरी काम गरे पनि मिल्ने हो ? नयाँ संविधान र संघीय संरचनामा मुलुक गइसकेपछि र स्थिर सरकार बनेपछि आयोजना भएको पहिलो राष्ट्रिय प्रतियोगिता यतिसम्म भद्रगोल र अस्तव्यस्ततामा आयोजना हुनु दुःखद हो । तर, यसका लागि नेपालको खेल संघ सञ्चालन गर्नेहरू सबैभन्दा बढी जिम्मेवार हुनुपर्ने मेरो ठम्याइ छ ।

राजनीतिक नियुक्ति लिएर आउनेहरूले राजनीतिक निर्णय गर्न सक्छन् । तर, खेलको सैद्धान्तिक र प्राविधिक विषयमा जानकार छु भनेर संघमा अड्डा जमाउनेहरूले राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्ले जसरी काम गरे पनि त्यसमा सही थाप्नु लाजमर्दो विषय हो । खेल सबैभन्दा पहिले खेलाडीका लागि हो । खेलको विषयमा जानकारी राख्ने प्रशिक्षकहरू पनि चुपचाप बस्ने परिपाटीले पनि खेल क्षेत्रलाई यो तहको अस्तव्यस्ततामा पु¥याएको पक्कै हो ।

खेलाडीको तहबाट पनि खेलको प्राविधिक विषयको सामान्य पालना नहुँदा पनि प्रतिकार हुन नसकेको अवस्था छ । खेलाडीको विषयमा बोलेको दाबी गर्ने नेपाल राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय खेलाडी संघ वा यस्ता खाले अन्य धेरै संस्था पनि राखेपको मार्गलाई सहज बनाउन उद्यत रहेको देखिन्छ । जसका कारण सदस्य सचिव पद तथा प्रवृत्तिका रूपमा देखापरेको छ ।

एक वाक्यमा भन्नुपर्दा नेपालका अधिकांश खेल संघ ‘परजीवी’ भइसके । राखेपले रकम दिए चल्ने नत्र नचल्ने ! नेपालको खेल खस्कनुका केही कारणमध्ये खेल संघहरूको गतिविधि पनि जिम्मेवार हो कि ? यसबारे पनि अब कडा समीक्षा हुनैपर्छ ।

जिल्ला र संघीय तहमा प्रतिस्पर्धा गरेका खेलाडी एउटा निश्चित समय क्याम्पमा बसेपछि राष्ट्रिय खेलका लागि सहभागी हुनुपर्ने थियो । तर, यहाँ त नेपालगन्जमै पुगेर मैदानमा प्रवेश गर्ने बेलासम्म पनि खेलाडी खेल हुने वा नहुने भन्नेमा अन्योलमा छन् । हामी नेपाललाई कस्तो खेलको बाटोमा लैजान खोज्दै छौं ?

के यस्ता विषयको अब पनि निर्मम समीक्षा नगर्ने नै हो ? राज्यका खबरदारी गर्नुपर्ने निकायहरू पनि यस्ता विषयमा किन र कहिलेसम्म मौन बस्ने ? खेल र खेलाडीमाथि गरिने यस्ता ‘अपराध’लाई नेपालको भावी पुस्ताले कदापि माफ गर्दैन । कहिले अत्यधिक चिसो मौसममा राष्ट्रिय प्रतियोगिता आयोजना गरेको छ ।

कहिले पटक–पटक स्थगित गरेर अत्यधिक गर्मी सुरु भए पनि खेल आयोजना गरिदिएको छ । जसरी खेले पनि खेल, जसरी आयोजना भए पनि होस् तर मेरो कार्यकालमा आयोजना हुनैपर्छ भनेर गरिएको बालहठ पछि अस्तव्यस्ततामा आयोजना भएको आठाैं खेललाई विश्वको आठाैं आश्चर्यबाहेक अरू के नै भन्न सकिएला र ?

प्रकाशित मिति: बुधबार, वैशाख ४, २०७६ ०२:४८