काेराेना कहर : श्रमिकलाई बिहान-बेलुका छाक टार्न मुस्किल

A+ A A-

म्यादीका राजाराम बस्नेतलाई ४ महिनादेखि परिवार कसरी पाल्ने भनेर चिन्ता छ । सरकारले कोरोना भाइरस नियन्त्रण गर्न लकडाउन गरेसँगै बस्नेतलाई परिवार पाल्न र घर खर्च जुटाउन मुस्किल हुन थालेको छ ।

बस्नेत सामान्य समयमा कन्स्ट्रक्सन र निर्माण क्षेत्रमा काम गर्दै आएका थिए । उपत्यकाका विभिन्न स्थानमा निर्माण क्षेत्रमा काम गर्दै आएका बस्नेत र उनकी श्रीमतीको कमाइले ६ जनाको परिवार पाल्नुपर्छ ।

लकडाउनकाे समयमा बस्नेतलाई घरबेटीले भाडा छुट नदिएको र सरकारबाट राहत नपाए पनि परिवारलाई भने भोकै नराखेको उनले बताए ।

‘साना २ जना छोरा छन् । उनीहरूलाई भोक, तिर्खा र समस्या केहो थाहा छैन । हामी त एक छाक खाएर बाच्न सकिएला । तर, छोराहरू पैसा छैन भनेर भोकै बस्न मान्दैनन् । १ महिना त घरमै बसियो । त्यसपछि बिहानबेलुका चुल्हाे बल्न समस्या हुन थालेपछि फेरि काम खोजेर गर्न थाले,’ उनले भने, ‘लकडाउनका बेला पनि कुल्ली काम गर्न विभिन्न स्थानमा हिँडेँ । श्रीमती र म दुवै जना कुल्ली काम गर्छाैँ । काम नगरे खान पुग्दैन । कोरोनाले भन्दा भाेकले परिवार परिवार मर्लान् भन्ने चिन्ता छ ।’

बस्नेत र उनकी श्रीमती मजदुरी काम गरेर घरपरिवार पाल्दै आएका छन् । उनी काठमाडौंको बागबजारमा एउटा कोठाको ६ हजार रुपैयाँ भाडा तिरेर बस्छन् । बस्नेत र उनकी श्रीमतीले कुनैकुनै महिनामा ४० हजार रुपैयाँसम्म कमाए । यस्ताे कमाइ सबै महिनामा हुँदैन । घर खर्चमै कमाइ सकिने गरेको उनको भनाइ छ ।

बस्नेतजस्तै अनामनगर, मैतीदेवी सेतोपुल क्षेत्रमा घरेलु काम गर्दै आएकी पर्साकी सविता राना मगरको समस्या पनि उस्तै छ । मगरले घरघरमा काम गरेर परिवार पाल्दै आएकी छन् । मगरले लकडाउनका बेला कोठामा बस्दा आमा र छोरीलाई राम्रो खाना खुवाउन नसकेको गुनासो गर्छिन् ।

‘लकडाउनका बेला बिहान/बेलुका खानेकुरा जुटाउन समस्या भयो । कसैले काम गर्न बोलाएनन् । ६ वर्षकी छोरी र ६५ वर्षीया वृद्धा सासूको जिम्मेवारी मेरो काँधमा छ । यसका लागि घरेलु काम गरेर खर्च जुटाउँदै आएको थिएँ । लकडाउन भएको २ महिनासम्म बिहान/बेलुका छाक टार्न मुस्किल भयो,’ उनले भनिन्, ‘श्रीमान् वैदेशिक रोजगारीका लागि मलेसिया गएकाे ५ वर्ष भयो तर सम्पर्क छैन । कोरोना भाइरसका कारण यता मेरो रोजगारी खोसियो ।’

लकडाउनको अवधिमा घरबेटीले भाडा छुट नदिएको र सरकारले तल्लो क्षेत्रमा काम गर्ने श्रमिकलाई वितरण गरेको राहत नपाएको उनको गुनासाे छ । लकडाउनका बेला घरबेटीले कोठाभाडाको पैसामा काम लगाएर भाडा असुलेको मगरले बताइन् । मगरले अनामनगरमा एउटा कोठाको मासिक ७ हजार तिर्ने गरेकी छिन् ।

नयाँ बानेश्वर क्षेत्रमा भरियाको काम गर्दैँ आएका काभ्रेका श्याम गौतमलाई पनि लकडाउनको अवधिमा परिवार पाल्न मुस्किल पर्‍याे । २ महिना कामविहीन बस्दा गौतम परिवार पाल्नका लागि मागेर दैनिकी चलाउनुपर्ने अवस्था आएको बताउँछन् ।

लकडाउनअघि दैनिक भारी बोकेर कमाएको पैसाले परिवारका लागि खर्च जुटाउँदै आएको गौतमले बताए । ‘लकडाउन भएयता भरियाको काम पाउन छाडे पनि परिवार पाल्न खर्च कसरी कमाउने भनेर चिन्ता भएको छ । ९ वर्षदेखि भरियाको काम गर्दै आएको थिएँ । यस्तो आपत् कहिल्यै परेको थिएन,’ उनले भने, ‘बाँच्न गाह्रो भएकाे छ । अहिले छाक टार्न समस्या छ । ५ महिनाको कोठा भाडा कसरी तिर्नु भन्ने चिन्ताले पिराेलेकाे छ ।’

उपत्यकाभित्र बस्नेत, मगर र गौतमजस्तै दैनिक ज्याला मजदुरी गर्नेकाे संख्या करिब २१ लाख रहेको केन्द्रीय तथ्यांक विभागको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । उनीहरूजस्ता धेरै मजदुरलाई लकडाउनमा काम नहुँदा दैनिकी चलाउन समस्या भइरहेको विभिन्न संस्थाले औँल्याउँदै आएका छन् ।

भोकमरीको चिन्ता

देशमा बाढीपहिरो र अन्य प्राकृतिक विपद्का बेला दैनिक काम गरेर जीविकोपार्जन गर्ने मजदुरहरूले आर्थिक संकट भोग्नुपर्ने विभिन्न अध्ययनहरूले औँल्याएका छन् ।

२०७२ सालमा गएको महाभूकम्पमा २० प्रतिशत मजदुरले रोजगारी गुमाएको र उनीहरूलाई बिहान/बेलुका छाक टार्नसमेत समस्या भएको अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक संगठन (आईएलओ) को अध्ययनले औँल्याएको थियो ।

बाढपहिराे र अन्य प्राकृतिक विपत्तिले दैनिक ज्यालादारी काम गर्ने मजदुरलाई प्रत्येक वर्ष भोकमरीको अवस्थामा पुर्‍याउने गरेको आईएलओको अध्ययनमा भनिएको छ ।

हरेक वर्ष आउने प्राकृतिक विपद्का कारण ५ प्रतिशत मजदुरले रोजगारी गुमाउन बाध्य हुँदा उनीहरूका घरपरिवारमा भोकमरीसम्मको समस्या उत्पन्न हुने गरेको राष्ट्रिय योजना आयोगले गरेका मजदुरसम्बन्धी अध्ययनमा उल्लेख छ ।

यसरी रोजगारी गुमाएका मजदुरका छोराछोरी पढ्नबाट समेत वञ्चित भएर मजदुरी गर्न बाध्यकारी हुनुपर्ने अवस्था भएको आयोगले जनाएकाे छ ।

कोरोना भाइरस नियन्त्रण गर्ने सरकारले लकडाउन गर्दा धेरै ज्यालादारी मजदुर आर्थिक चेपटासँगै बिहानबेलुकाको छाक टार्ने मुस्किल हुने थालेको विभिन्न ट्रेड युनियनहरूले बताइरहेका छन् ।

सरकारले लकडाउनका समस्या ५ अर्ब श्रमिकलाई राहत बाँडेको उद्योग वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयको तथ्यांकमा छ । तर, ज्यालादारी मजदुरले भने सरकारले वितरण गरेकाे राहत नपाएको गुनासो गर्दै आएका छन् ।

कोरोना भाइरसका कारण विभिन्न क्षेत्रमा काम गर्ने ५४ प्रतिशत मजदुर रोजगारीबाट वञ्चित भएकाे मजदुर संगठनकै अध्ययनमा उल्लेख छ ।

लकडाउन अवधिमा घरभाडादेखि अन्य सुविधाबाट वञ्चित हुँदा मजदुरहरूको दैनिकी कष्टकर भएको आईएलओको अध्ययनमा उल्लेख छ । कोरोना भाइरसका कारण रोजगारी गुमाएका मजदुरका छोराछोरीमा शिक्षा र स्वास्थ्यमा प्रत्यक्ष असर पर्ने आईएलओको अध्ययनमा औँल्याइएको छ ।

नेपालमा दैनिक ल्यालादारी श्रमिककाे संख्या करिब ६० लाख रहेको विभागको अनुमान छ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, साउन २३, २०७७ १८:४०