रातो पासपोर्ट काण्डको त्यो अप्रेसन

A+ A A-

२०५७ सालमा प्रहरीको एउटा अप्रेसनले सनसनी मच्चायो । पत्रपत्रिका, रेडियो, टेलिभिजन सबै सञ्चार माध्यमका लागि उक्त समाचार ब्यानर बन्यो । घटना थियो– गल्फुटारको एउटा घरमा प्रहरीले छापा मार्दा दर्जनौँ रातो पासपोर्ट बरामद ।

सरकारले भीभीईपी र राज्य सञ्चालनमा रहेका व्यक्तिलाई दिँदै आएको कूटनीतिक रातो पासपोर्ट एउटा घरमा त्यसरी भेटिनुले प्रहरी आफैँ झस्कियो । तर, घटना रहस्यमयी भन्दै अनुसन्धान थप अगाडि बढाइयो ।

अनुसन्धानकै क्रममा प्रहरीले यसरी राज्यले भीभीआईपी व्यक्तिलाई दिँदै आएको रातो पासपोर्ट नेपाली कांगे्रसका केही नेताले दुरूपयोग गरेको खुलायो । उक्त अपे्रसन प्रहरीको केन्द्रीय लागुऔषध नियन्त्रण ब्युरोले चलाएको थियो ।

हाल कोटेश्वरमा रहेको ब्युरो २०५७ सालमा पर्याटकीय क्षेत्र ठमेलमा थियो । प्रहरीको उक्त अप्रेसनले नेपालमा रातो पासपोर्ट दुरूपयोग हुने गरेको खुलाएको पहिलो घटना हो ।

सोही अप्रेसनमा थिए, नेपाल प्रहरीका एक काविल अनुसन्धन अधिकृत प्रहरी नायव उपरीक्षक (डीएसपी) हेमन्त मल्ल ठकुरी । मल्ल नेपाल प्रहरीको अनुसन्धान अधिकृतको पहिलो नम्बरमा आउने नाम हो ।

रातो पासपोर्ट काण्डबाहेक मल्लले ३१ असार २०५९ मा भएको रानीबारी हत्याकाण्डका अभियुक्त १० वर्षपछि पक्राउ गर्नेदेखि नेपालमा हुने गरेको त्यो बेलाको लागुऔषधका कयौँ अन्तर्राष्ट्रिय चेन टुटाएका छन् । हजारौँ लागुऔषधका कारोबारीलाई पक्राउ गरेका छन् ।

२०४३ सालमा प्रहरी निरीक्षकबाट सेवा सुरु गरेका मल्लले २०७२ सालमा डीआईजीबाट अवकास पाएका हुन् ।

रातो पासपोर्ट काण्डको त्यो अप्रेसन

२०५७ सालतिर नेपालमा लागुऔषध कारोबारीहरू एकपछि अर्को गर्दै पक्राउ परिरहेका थिए । उनीहरूको चेन खोज्दै जाँदा प्रहरीले अन्तर्राष्ट्रिय लागुऔषध कारोबारीसम्म हुने गरेको नयाँ तथ्य फेला पारेको थियो ।

प्रहरी उनीहरूको चेन टुटाउने र कारोबारीलाई धुइँपाताल जहाँ भए पनि पक्राउ गर्ने योजनामा लागेको थियो । त्यहीअनुसार विदेशका प्रहरीसँगको पहँुच पनि लागुऔषध नियन्त्रण ब्युरोले तीब्र पारेको थियो ।

ब्युरोको टोली त्यसबेला लागुऔषधका कारोबारी नेपाल प्रहरीकै अवकासप्राप्त एक जना हवाल्दार अमर भट्टको खोजीमा थियो । उनी केही समयअघि मात्र लागुऔषधको मुद्दामै जेल परेर छुटेका थिए । उनी फेरि त्यही धन्दामा लागेको सूचना आफूहरूले पाएपछि भट्टकै खोजीमा लागेको पूर्वडीआईजी मल्ल सम्झिन्छन् ।

‘नेपालमा रोतो पासपोर्ट यसरी दुरूपयोग हुन्छन् भन्ने कल्पनासम्म गरेका थिएनौँ । हामी लागुऔषध कारोबारी खोजिरहेका थियौँ । त्यही क्रममा गल्फुटारको एउटा घरमा छापा मारेका हौँ । त्यो घरमा छापा मार्दा लागुऔषध फेला परेन बरु हामीलाई नै अचम्ममा पार्ने गरी केही रातो पासपोर्ट फेला परे’, मल्ल थप्छन्, ‘ती रातो पासपोर्टमा भारत, बैंकक गएका देखिन्थे । हामीलाई यी रातो पासपोर्ट दुरूपयोग गरेर कतै लागुऔषधका कारोबारीले फाइदा लिइरहेका त छैनन् भन्ने लाग्यो । त्यहीँबाट रातो पासपोर्टमाथिको अनुसन्धान सुरु गर्‍यौँ ।’

त्यसबेला नेपाली कांग्रेसका लमजुङका सांसद रामचन्द्र अधिकारीसहित केही अन्य नेताका पासपोर्ट उक्त घरमा फेला परेका थिए । प्रहरीको अनुसन्धानले कूटनीतिक रातो पासपोर्ट यसरी दुरूपयोग भएको पाएपछि गृह मन्त्रालयका तत्कालीन सहसचिव श्रीकान्त रेग्मीको नेतृत्वमा समिति बनाएर बाँकी अनुसन्धान गरेको मल्लको भनाइ छ ।

त्यसबेला गृहमन्त्रीमा नेपाली कांग्रेसकै तनहँुका नेता गोविन्दराज जोशी थिए । रेग्मीको समितिले रातो पासपोर्ट केही आर्थिक लाभ लिएर नेपाली कांगे्रसका सांसदहरूले बेचेको प्रतिवेदन गृहमन्त्रीलाई पेस गरेका थिए । सोही प्रतिवेदनको आधारमा लमजुङका नेपाली कांग्रेसका नेता धनराज गुरुङसहितका केही नेतामाथि कारबाही चलेको थियो ।

पछि उक्त रातो पासपोर्ट प्रकरण अदालतसम्मै पुग्यो । अदालतले भने गुरुङसहित रामचन्द्र अधिकारीलाई पनि सफाइ दिएको थियो ।

यसरी मल्ल आफूले प्रहरी सेवामा रहँदा कयौँ सफल अनुसन्धान गरे पनि रातो पासपोर्टमाथिको अनुसन्धान आफ्नो प्रहरी सेवाको एउटा बिर्सन नसकिने घटनाको रूपमा लिएका छन् ।

प्रहरी निरीक्षक खरेल अनुसन्धनका गुरु

प्रहरी सेवामा रहँदा कुशल अुसन्धान अधिकृतका रूपमा चिनिएका मल्लले अनुसन्धानको ‘टुल्स’ भने प्रहरी निरीक्षक केशव खरेलबाट लिएका हुन् ।

खरेल र मल्लको भेट लागुऔषध नियन्त्रण ब्युरोमा भएको हो । खरेल प्रहरी निरीक्षकको रूपमा लामो समय ब्युरोमा कार्यरत थिए । मल्ल २०५४ सालमा प्रहरी निरीक्षकबाट डीएसपी भएर ब्युरोमा सरुवा भएर पुगेका थिए । मल्ल नयाँ डीएसपी थिए ।

सुरक्षा फौज चेन अफ कमाण्डमा चल्ने भएकाले खरेलभन्दा मल्ल सिनियर प्रहरी अधिकृत थिए । तर, मल्लले खरेललाई जुनियर प्रहरीको रूपमा हेरेनन् । अनुसन्धानका टुल्स केलाउन सक्ने गुरुका रूपमा हेरे । त्यही फलो गरे । खरेलबाट आफूले धेरै अनुसन्धानको पाटो सिकेको मल्ल बताउँछन् ।

‘मैले प्रहरी सेवामा रहँदा धेरै अनुसन्धानका पाटो केलाएको छु । सफलता पनि पाएँ । त्यसको पछि मैले सधैँ खरेल सा’बलाई राखे । एक हिसाबले उनी मेरो गुरु जस्तै हुन्’, मल्ल भन्छन् । खरेलले पछि प्रहरी निरीक्षकबाटै अवकास पाए ।

मल्ल लागुऔषध नियन्त्रण ब्युरो, उपत्यका अनुसन्धान महाशाखा, तालिम निर्देशनालय अन्वेषण योजना, केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो (सीआईबी)लगायतका विभिन्न युनिटमा प्रमुख भएका थिए ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, साउन १७, २०७७ १२:५३