'फ्याक्ट' पत्रकार

A+ A A-

पत्रकारिता आफैँमा यस्तो पेसा हो, जसमा तथ्य अर्थात् ’फ्याक्ट’ हुन्छ । फ्याक्ट अर्थात् जे भएको हो, त्यो मात्र हुन्छ पत्रकारितामा ।

पत्रकारितालाई 'हतारको साहित्य’ पनि भनिन्छ । अर्थात् पत्रकारितालाई पनि साहित्यकै एउटा रूप भनिएको छ, जुन हतारमा लेखिन्छ ।

यसको आसय भने अलग छ । पत्रकारिता र साहित्य नितान्त भिन्न विषय हुन् । 'हतारको साहित्य’ भनेको चाहिँ घटनाबारेको सूचना छिटोभन्दा छिटो आमजनलाई दिइने विधा वा क्षेत्र पत्रकारिता हो र यसमा पत्रकार सधैँ द्रुत वा चुस्त अनि फुर्तिलो हुनुपर्छ भनिएको हो ।

साहित्यमा विषय वा घटनालाई अनेक रङ, शैली र शिल्प दिएर, कथानक, नाटकीय बनाएर प्रस्तुत गर्न सकिन्छ, काल्पनिकता हाल्न सकिन्छ तर पत्रकारितामा कल्पनाको कुनै अंश वा लेस वर्जित छ । तथ्य, तथ्य र फेरि पनि तथ्य मात्र हो पत्रकारिता ।

यही तथ्य, जुन पत्रकारिताको मूल कडी हो, त्यसमा दायाँबायाँ नगरी आफ्नो झन्डै ३ दशक लामो पत्रकारिता यात्रा पार गरेका हरिबहादुर थापाको सङ्घर्षको कथा आज समेटेका छौँ, 'मेरो सङ्घर्ष’मा ।

नेपाली पत्रकारिताका क्षेत्रमा हरिबहादुर थापा ‘फ्याक्ट’ पत्रकार भनेर नै चिनिन्छन् । फ्याक्ट पत्रकार भन्दा अचम्म लाग्ला । फ्याक्ट अर्थात् ‘तथ्य' । उनले यस अवधिमा जति पनि कलम चलाए, तथ्यमै चलाए ।

‘शब्दले मान्छेलाई किन गाली गर्नु ? किन होच्याउनु ? किन 'ब्लेम' लगाउनु ? प्रष्ट रूपमा 'फिगर'मै 'फ्याक्ट' देखाएपछि कसैले प्रश्न गर्ने आँट गर्छ र !’, थापाले आफ्नो कुरा सुनाए उनी किन फ्याक्ट पत्रकार हुन् भनेर ।

उनले लेखेका समाचारको खण्डन पनि विरलै छापिएका छन् । यदि खण्डन छापिए पनि त्यसको तथ्य उनले निकालेरै छाड्थे । तथ्यसहितको सामग्री उनको हातमै हुन्थ्यो ।

०००

काठमाडौंबाट नजिकको जिल्ला काभ्रेपलाञ्चोकको होक्से । गाउँले परिवेश, मेलापत, घाँसदाउरा, गोठालो, खेतीपाती, उकालीओराली । नितान्त गाउँले जीवन ।

आफ्नो विगततिर फर्किंदा उनको मन आफ्नै गाउँमा दौडिन्छ । गाउँकै याद आउँछ झलझली ।

उनका ६ दाजुभाइका उनी माहिलो छोरा । २ दिदीबहिनी । ठूलो परिवार । मुस्कुराउँदै थापा भन्छन्, ‘ग्रामीण परिवेशमा र अझ त्यो कालखण्डमा हुर्किएको मान्छेको खुट्टामा जुत्ता पर्ने नै १२–१३ वर्षमा हो । मेरो पनि त्यही हविगत हो । अझ गाउँ–घरमा खाली खुट्टा नहिँडेको र हन्डर नखाएको मान्छे त बन्दैन भन्छन्, त्यही वाक्यमा सुन्दै बाल्यकाल बितेको हो ।’

त्यसअघि खाली खुट्टा उकालीओराली गर्दा उनका कलिला गोडामा बिझेका काँडा वा घोचेका ढुंगाको यादले उनी अझै सिरिङ्ग हुन्छन् । चप्पल नै पनि कतिले लगाउँथे र त्यसबेला पहाडमा !

पढ्न काठमाडौं

७ कक्षासम्म उनले गाउँकै पाखापखेरीमा खेल्दै, रमाउँदै पढे । तर, माथिल्लो कक्षाका लागि कि पाँचखाल कि खरेलथोक जानुपर्थ्यो । अहिले जस्तो सवारी साधन पनि थिएन । घन्टौँ हिँडेर जान पनि सम्भव भएन ।

अब के गर्ने ?’, उनी सोच्न थाले ।

दाजुहरू काठमाडौंमै थिए । उनले पढ्नकै लागि काठमाडौं आउने निधो गरे र ७ कक्षा पढेपछि उनी काठमाडौं आए । रात्रि स्कूल पढेर उनले २०४५ सालमा एसएसली दिए । फलामे ढोका उनले सहज रूपमा पार गरे ।

सरकारी जागिर खाने इच्छा

एसएलसीपछि के गर्ने ? के पढ्ने ? कुन बाटोमा हिँड्ने ? अनेकन प्रश्नहरू आउँथे । प्रारम्भमा उनले पनि सरकारी सेवामै छिर्ने सोच बनाए । उनले लोकसेवाको तयारी पनि गरे । जागिर खाएर ठूलो मान्छे बन्ने उनको सपना पनि थिएन ।

पत्रकारिता त उनले सोचेका पनि थिएनन् ।

'जीवनमा त्यही हुन्छ, जे सोचेको हुँदैन ।’

उनको जीवन पनि त्यस्तै भयो । नसोच्दा नसोच्दै उनी पत्रकार भए ।

२०४६ सालको आन्दोलनमा जेल

भर्खरै एसएलसी दिएको । युवा उमेर । व्यवस्था परिवर्तनका लागि देशमा आन्दोलनको आगो बलेको थियो । त्यो रापमा उनी पनि परे ।

साथीसहित उनी सडकमा हिँडिरहेका थिए । खासमा न्यूरोडमा आन्दोलन हेर्ने रहरमा हिँडिएको थिए । एकाएक प्रहरीले पक्राउ गर्‍यो । कारण, उनले कालो ज्याकेट लगाएका थिए । त्यहीँ कालो ज्याकेटले उनलाई जेलको चिसो छिँडीमा पुर्‍यायो ।

'दलविहीन निरंकुश पञ्चायतविरुद्धको आन्दोलनबारे चासो त थियो । कालो पट्टी बाँध्ने दिन कालो ज्याकेट लगाएको कारण समात्यो । बाटैबाट प्रहरीले उठायो’, उनी भन्छन् ।

फागुनको महिना । चिसो । कालो ज्याकेट, त्यो पनि हाफ । चिउराको भरमा ७ दिन उनले जेलमै बिताए ।

पुलिसलाई बिस्कुट किन्न १ सय रुपैयाँ दिएर पठाएको ४ रुपैयाँ पर्ने एउटा बिस्कुट ल्याइदिए । अरू पैसा फिर्ता नै आएन । उनले ७ दिनको जेल जीवन बिर्सिएका छैनन् ।

अनि कम्प्युटर सिके

एसएलसी दिएपछि उनी कम्प्युटर सिक्न थाले । त्यतिबेला काठमाडौंमा कम्प्युटर चलाउन जान्ने मान्छे एकाध थिए । उनलाई पनि कम्प्युटरले तान्यो । एसएलसी पनि पास भएका थिए । उच्च शिक्षा अध्ययन गर्न हिँडेका थिए ।

उनलाई पत्रकारितामा पढ्न र लाग्न उत्प्रेरणा दिनेमा पत्रकार किशोर नेपाल हुन् । किशोर नेपालले सुझाए, 'पत्रकारिता पढ्नुपर्छ । पढेर काम गर्नुपर्छ ।’

त्यहीकारण उनले पत्रकारिता पढे । त्यसपछि उनी पत्रकारिता पढ्न रत्नराज्यलक्ष्मी क्याम्पस भर्ना भए ।

गिरिजाबाबुको भाषण टाइप गर्थे

उनी कम्प्युटर चलाउन जान्ने भएका थिए । टाइप पनि छिटो गर्ने । सबैको नजरमा परेका थिए । २०४७ सालमा नेपाली कांग्रेसका तत्कालीन महामन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाको भाषण टाइप गर्ने उनले अवसर पाए । कांग्रेस नेताहरूसँग उनको चिनजान र परिचयले त्यो अवसर मिलेको थियो ।

राम्रोसँग कम्प्युटर चलाउने भएकाले उनको खोजी हुन थाल्यो । गिरिजाप्रसाद कोइराला पहिलो पटक प्रधानमन्त्री हुँदा उनलाई बालुवाटर लगियो ।

'गिरिजाबाबु प्रधानमन्त्री भएको तेस्रो दिनमा जागिरका लागि लगिएको हो । म आफैँ गएको होइन, त्यतिबेला कम्प्युटर जान्ने एकाध थिएँ, त्यसैले मलाई खोजेर लगिएको हो’, बालुवाटरमा काम गर्दाका अनुभव उनको मस्तिष्कमा ताजै छन् ।

त्यसपछि कान्तिपुरमा

पत्रकारितामा रहन सकिन्छ कि सकिँदैन भन्ने दोधार थियो । पत्रकारिताबाट भविष्य बन्छ भन्ने स्थिति थिएन, तर बहुदलीय व्यवस्था स्थापना भएपछि निजी क्षेत्रबाट सञ्चार माध्यम पनि खुल्न थालेका थिए । त्यसअघि गोरखापत्र, रेडियो नेपाल र राष्ट्रिय समाचार समिति मात्र थिए ।

केही साप्ताहिक पत्रिकाहरू थिए । ती पनि कांग्रेस र कम्युनिस्टका मुखपत्र जस्तै थिए अर्थात् ‘राइटिस्ट’ र ‘लेफ्टिस्ट।’

७ फागुन २०४९ मा ब्रोड सिट दैनिकका रूपमा कान्तिपुर सुरु भयो । त्यसभन्दा अघि नै कान्तिपुरमा उनी कम्प्युटर सेक्सनमा प्रवेश हुन्, कान्तिपुर पहिलो पृष्ठको डिजाइनर उनी हुन् ।

२०५० सालमा उनी पत्रकारितामै स्नातक गर्दै थिए । 'इन्टर्न' गर्नुपर्ने भयो । उनले कान्तिपुरमै इन्टर्न गरे । त्यसपछि उनलाई पत्रकारिताले तान्दै लग्यो । इन्टर्न गर्दा नै उनले लेखेका समाचार बाइलाइनसहित छापिएका थिए । पहिलो पटक लेखेको समाचार भने उनको स्मृतिमा छैन । उनले लेखेका समाचार नछापिएको भन्ने पनि छैन ।

राजनीतिमा झुकाव

राजनीतिप्रति उनको झुकाव नभएको होइन । दल र दलसँग निकट संगठन सदस्यता पनि लिए । कलेज पढ्दा र नेताहरूसँगको भेटघाटले उनी राजनीतिप्रति चासो राख्नु स्वाभाविक थियो । तर, जब उनले पत्रकारिता गर्न थाले, त्यसपछि उनले कुनै पार्टी, संघसङ्गठनको सदस्यता लिएका छैनन् । राजनीतिक पार्टी निकटका पुराना सदस्यता पनि नवीरकण गरेनन् ।

‘पत्रकारितामा लागेपछि राजनीति नगर्ने अठोट लिएँ । पत्रकारितासँगै हरेक राजनीतिक पार्टीका नेतासँग सम्पर्क हुने नै भयो, तर कुनै पनि पार्टीसँग निकट भएनन्,’ आफ्नो पेसाप्रतिको इमान्दारी यसरी देखाए थापाले ।

रिपोर्टिङमा प्रवेश

कान्तिपुरको पेज डिजाइनर हुँदा नै उनी कान्तिपुरको शनिबारीय 'परिशिष्टाङ्क कोसेली’मा फिचर लेख्थे । विज्ञप्तिबाट आफैँ समाचार लेख्ने गर्थे । समाचारको राम्रो ज्ञान थियो उनमा ।

२०५० पछि उनी रिपोर्टिङ गर्न थाले । २०५६/२०५७ सम्म पनि कान्तिपुरमा धेरैजसो पत्रकारहरू हातैले समाचारले लेख्थे । तर उनी र गुणराज लुइँटेल भने कम्प्युटरमै समाचार लेख्थे । कम्प्युटरमा लेख्ने भएकाले साथीहरूले उनीहरूलाई ‘एपी’ र ‘एएफपी’ भनेर जिस्क्याउँथे ।

२०५१ सालदेखि उनले संसदको रिपोर्टिङ गर्न थाले । प्रतिनिधिसभा र संसदका समितिहरूको रिपोर्टिङ उनी गर्थे । संसद र समितिका बैठक नहुँदा उनी सरकारी कर्मचारी, महालेखा र अख्तियारका समाचार लेख्थे । जलस्रोतका क्षेत्रमा पनि रिपोर्टिङ गरे भने नेपाली कांग्रेसको पनि । यहीँबाट उनको सूचनाको स्रोत बढ्यो ।

उनलाई सूचना दिने कर्मचारीहरू नै हुन्थे ।

'बेलुका केही न केही समाचार त दिनुपर्‍यो । संसद बैठक नभएको समयमा सरकारी कर्मचारी, महालेखा र अख्तियार छिर्थें । एकताका सिंहदरबारका सबै कर्मचारीलाई चिन्थेँ’, थापा भन्छन् ।

संसद, कर्मचारी, अख्तियार, भ्रष्टाचार भन्नेवित्तिकै थापाकै नाम अउँथ्यो । अहिले पनि ती निकाय र क्षेत्रमा उनको चर्चा हुने गर्छ ।

संसदमा फरक अनुहार देखिन थाल्यो

संसदको रिपोर्टिङ गर्ने भएपछि उनको भेटघाट पनि सांसदहरूसँगै हुन्थ्यो । सांसदहरू कोही किसान आन्दोलन, कोही शिक्षण, कोही राजनीतिमा जेलनेल भोगेर आएका थिए । थोरै मात्र सांसदहरु व्यापारिक पृष्ठभूमिमा थिए । सांसदहरू एउटै सर्ट हप्तौँसम्म लगाएर आउँथे तर २०५३ सालपछि सांसदहरूमा आकाश-जमिनको फरक देखिन थाल्यो ।

‘कारण, २०५२ माघमा पजेरो सुविधा दिने मन्त्रिपरिषद्का निर्णयपछि दृश्य फेरिएको हो’, उनी भन्छन् ।

बर्खे अधिवेशन सुरु भयो । संसदमा टाइकोट लगाएका मान्छे देखिन थाले । त्यस्ता मान्छे यसअघि कहिल्यै देखिएका थिएनन् । कुनामा गएर सांसदहरूसँग खासखुस खासखुस कुरा गर्थे ।

उनीहरू व्यापारी भएको उनले चाल पाए । सांसदका लागि २ सय ३६ वटा गाडी ल्याइएको थियो । त्यसैका लागि टाइकोट लगाएका व्यापारी आएका रहेछन् । त्यतिखेर सांसदको सुविधामा गाडी भित्र्याउनेहरू यतिखेर शक्तिशाली पदमा छन् । तिनको शक्तिका निम्ति सुविधामा भित्रिएको गाडी बेचिएको धनको पनि भूमिका छ ।

‘व्यापारी र सांसदको सम्बन्ध जोड्ने काम त्यो गाडीले गर्‍यो । त्यसभन्दा अगाडि नेता र व्यापारी सधन सम्बन्ध थिएन, पञ्चायतकालभरि सत्तारुढ राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका नेताहरू र व्यापारीको सम्बन्ध थियो होला, तर कांग्रेस र एमालेका सांसद र व्यापारीको सम्बन्ध त्यसरीकसिएको थिएन’, त्यो दृश्य उनलाई अनौठो लाग्यो ।

त्यसपछि उनले पजेरो–प्राडो लिनुहुँदैन भनेर समाचार लेखिरहे । कुन–कुन सांसदले कुन गाडी लिए ? गाडीको मूल्य कति हो ? त्यो गाडी के गरे ? उनले लगातार यी विषयमा समाचार लेखिरहे ।

सांसदका लागि स्वास्थ्य–उपचार खर्चमा विकृति, गाडीलगायतका सेवा सुविधा दिएर त्यसबेलैदेखि भ्रष्टाचारको सुरुवात भएको उनको बुझाइ छ । उनी भन्छन्, ‘कति सांसदले त्यही पजेरो बेचेर पनि घरजग्गा जोडे । सांसदको हैसियत त्यहीँबाट उठ्यो । भ्रष्टाचार पनि सुरु भयो ।’

पजेरो सुविधाको समाचार लेखेको भनेर उनलाई सांसदहरूले र्‍याखर्‍याख पार्थे तर उनी पछि हट्ने र डराउने पक्षमा थिएनन् । भएको कुरा लेखेको हो । एउटा सांसदको लेखेको होइन । त्यो पनि फ्याक्टमा लेखेको थिएँ’, उनी निडर भएर प्रस्तुत भइरहे ।

उनले लेखेको समाचारको प्रभावले हुनुपर्छ, फेरि प्रधानमन्त्रीको साताभित्रै गरिजाप्रसाद कोइरालाले २०५५ वैशाख ७ मा पजेरो सुविधा खारेज गरे । त्यसपछि त्यस्तो सुविधा दोहोरिएको छैन ।

रिपोर्टिङ गर्दाका सङ्घर्ष

उनको सवारी साधन थिएन । रिपोर्टिङमा जान पनि साथीभाइसँग लिफ्ट माग्नुपर्थ्यो । अहिले जस्तो मोबाइल थिएन । कि अफिस कि घरकै फोनको भर पर्नुपर्थ्यो । बाटोमा भएका बेला सम्पर्क नै टुट्थ्यो । खानको ठेगान हुँदैनथ्यो । बिहान कोठामा खाएपछि बेलुका कोठामै पुग्नुपर्थ्यो ।

‘संसदको बैठक राति १ बजेसम्म चल्थ्यो । १ बजे बैठक सकिएपछि समाचार लेख्दा ३/४ बज्थ्यो’, उनी भन्छन् । अझ २०५१ पुसमा मध्यरात अर्थात् १ बजेर २० मिनेट जाँदा शेरबहादुर देउवाविरुद्ध अविश्वास प्रस्तावमा मतदान भएको थियो । सांसद अपरहरणदेखि खरीद बिक्रीका नाराले संसद तातेका थिए ।

रिपोर्टिङ गर्दाका अनुभव सुनाउँदै उनले भने, ‘८ जेठ २०५९ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले प्रतिनिधिसभा विघटन गर्दा ११ बजेको थियो । घरमा सुतिसकेको थिएँ । घरमा लेख्ने सम्भावना थिएन । नारायण वाग्ले र म राति अफिसमै गएर समाचार लेखेका छौँ ।’

मन्त्री पद चैट

२०५३ सालमा तत्कालीन कृषि मन्त्रालयका सचिव दानबहादुर शाहीले भद्रगोल छ, मन्त्री राणाका छोराभन्दा पनि चर्का भए’ भन्दै हिँडिरहेको आवाज उनको कानमा ठोकियो । उनका कान तीखा भए । केही गडबड छ, यसलाई छाड्नुहुँदैन भन्ने उनले सोचिहाले, 'पत्रकारिताकै जो विद्यार्थी थिए उनी र उनलाई गुरुहरूले पढाएका थिए पत्रकार जिज्ञासु र शंकालु हुनै पर्छ ।’

उनी उक्त विषयको सत्यतथ्यको खोजी गर्न थाले ।

उक्त मन्त्रालयका मन्त्री थिए, पद्मसुन्दर लावती । मल काण्डमा भ्रष्टाचार भएको कुरा हरिको कानमा पर्‍यो । उनले सबै डकुमेन्ट भेला पारे । त्यसपछि उनले समाचार लेखे ।

त्यही समाचारका कारण मन्त्री र सचिवलाई समितिमा छलफल गर्न बोलाइयो । पछि लावतीलाई अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले ६ करोड रुपैयाँ विगोसहित मुद्दा चलायो । बहुदल आएपछि मन्त्रीविरुद्ध भ्रष्टाचारको त्यो पहिलो मुद्दा थियो ।

तर, पछि लावतीले सफाइ पाए । त्यो फाइलमा सचिव शाहीलाई हस्ताक्षर गर्न मन लागेको रहेनछ । हस्ताक्षर गरेकै कारण शाही पनि फसे ।

त्यो समाचार लेखेपछि घुमाउरो पारामा ‘थ्रेट’ पनि आयो थापालाई । ‘मन्त्रीले मत्रालयमै बोलाए । तथ्यसहितको कागजात देखाएँ । तथ्य भएपछि डराउनुपर्ने कारण थिएन’, थापा भन्छन् ।

टेलिफोन काण्ड

चिरञ्जीवी वाग्ले सञ्चारमन्त्री हुँदा टेलिफोन लाइनमा अनियमितताको गन्धको सुइँको उनले पाए । त्यो समाचार पनि उनले लेखे । अख्तियारले मुद्दा चलाउन सक्थ्यो तर त्यस समयमा वाग्लेविरुद्ध मुद्दा चलाइएन । वाग्ले पछि अकूत सम्पत्ति आर्जन गरेको अभियोगमा जेल परे ।

पशुपतिशमशेर राणासँग भनाभन

२०५८ सलमा जलस्रोतमन्त्री पशुपतिशमशेर राणासँग उनको भनाभान नै भयो । डलरमा बिजुली खरिद विषयमा समाचार उनले लेखेका थिए । राणाले ‘मैले हस्ताक्षर नै गरेको होइन, संवाददातालाई कारबाही नै गर्नुपर्छ’ भनेर कान्तिपुरका सम्पादकलाई दबाब दिएका थिए ।

‘राणाले हस्ताक्षर गरेको डकुमेन्ट महालेखाबाट ल्याएको थिएँ । समाचारका कारण राजनीतिमा असर पर्‍यो, उतारचढाव भयो भनेर कारबाही गर्न सम्पादकलाई दबाब आयो । तर, डकुमेन्ट देखाएपछि चुप लागे’, थापाले भने । अनियमितताका विरुद्ध थापाले लेख्न छाडेनन् ।

लोकमानविरुद्ध ५ सय ८५ वटा समाचार

अख्तियार दुरूपयोग अनुसन्धान आयोगको प्रमुखमा लोकमानसिंह कार्की आउने चर्चा सुरु भएसँगै उनले कार्कीले गरेका गलत कामबारे लेख्न थाले । उनको नियुक्ति गर्ने सिफारिशसँगै कान्तिपुरमा नियमित समाचार, लेख टिप्पणी, कार्टुन, संपादकीय नियामित बन्यो ।

कुनै दिन त सिंगो अखबारभरिमा कार्कीका विरुद्ध १७ वटासम्म छापिएका छन् ।

'हामीसँग डकुमेन्ट थियो । हाम्रो संपादकीय समूहले निर्धक्क भएर लेखेँ । भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर्ने थलोमा शुद्ध र उच्च नैतिक आचरण भएका व्यक्ति हुनुपर्छ भन्ने हाम्रो मान्यता थियो । त्यहीकारण लोकमानसिंह कार्कीका विगत क्रियाकलाप डकुमेन्टले नै बोलेका हुन्थे । लोकमान सिंहका कार्की सवालमा कान्तिपुर दैनिकमा ५ सय ८५ वटा समाचार लेखिएको थियो, त्यसमा कान्तिपुरका संवाददाताहरू परिचालन भएका थिए’ उनी तथ्यसहित भन्छन् ।

सूचनाको स्रोत कर्मचारी

सांसदहरूले सूचनाका लागि घरमै बोलउँथे । गोप्य डकुमेन्ट दिन्थे तर कर्मचारीले भने घरमा बोलाउन मान्दैनथे । कर्मचारीले हस्ताक्षर गर्ने साथी नफसोस् भनेर काटेर टेक्स्ट मात्र दिन्थे । एक ठाउँबाट पाए पनि ‘अर्को ठाउँबाट डकुमेन्ट पाएको भन्नू’ भन्थे ।

पत्रकारितामा तथ्य खोज्न समय लाग्ने हो । तथ्य पाएपछि लेख्न समय लाग्दैन । स्रोतसम्म पुग्न समय लाग्ने हो’, उनी तथ्य नभएसम्म समाचार लेख्दैनथे ।

थापालाई त्यसै फ्याक्ट’ पत्रकार भनिएको होइन भन्ने आधार यो पनि त हो ।

कान्तिपुरबाट बिदाइ

कान्तिपुरमा उनले २६ वर्ष बिताए । १० वर्ष रिपोर्टिङ गरे । त्यसपछि प्रमुख संवाददाता अर्थात् चिफ रिपोर्टर ।

पछि समाचार सम्पादक भए । त्यसपछि उनी फिल्डमा कम जान थाले । २०७५ साउनमा संपादकको पदबाट राजीनामा दिए र बाहिरिए ।

‘बिदाइ हुनु नियमित प्रक्रिया हो’, सम्पादकबाट बिदाइ हुनुमा उनलाई कुनै गुनासो छैन । उनलाई अहिले पनि संवाददाता हुँदै रिपोर्टिङ नै मनपर्छ । भन्छन्, 'रिपोर्टिङमै आनन्द मिल्छ । अहिले पनि जाऊँजाऊँ लाग्छ, जहाँ दृश्य कैद गर्न पाइन्छ, तथ्य संकलित हुँदै जान्छ ।’

अन्नपूर्णको प्रधानसम्पादक

त्यति लामो समय कान्तिपुरमा काम गरेर निस्किँदा उनी केही समय अलमलमा परे । ‘एकै ठाउँमा लामो समय रहँदा जीवन पद्धति अर्कै बनिसकेको हुँदो रहेछ’, उनी भन्छन्, 'कान्तिपुरबाट भ्याकुम जस्तै भएँ । सहज हुन १ वर्ष नै लाग्यो ।’

त्यसपछि उनी अन्नपूर्ण पोस्टको प्रधान सम्पादक भए । धेरै समय उनले काम गर्न पाएनन् । २२ महिना १५ दिनमै उनी अन्नपूर्ण पोष्टबाट राजीनामा दिए ।

‘अन्नपूर्णमा सहज हुन १ वर्ष लाग्यो । कान्तिपुर छाड्दा जस्तो अन्नपूर्ण छाड्दा कुनै ह्याङ छैन’, उनी भन्छन् ।

किताब लेखन

पत्रकारितामै स्नातकोत्तर अर्थात् एमए गरेका थापाको किताबमोह पनि उत्तिकै छ । पत्रकारितासँगै उनले किताब लेखनलाई पनि अगाडि बढाए । २०५८ सालमा उनले पहिलो किताब 'भ्रष्टचारको शल्यक्रिया’ किताब निकाले ।

पछि यसको दोस्रो संस्करण फेरि निकाले । त्यसपछि ‘विदेशी सहायताका विसङ्गति’, सहलेखनमा ‘राजनीतिक दाउपेचमा कर्मचारीतन्त्र’‘दलीय द्वन्द्व’ र रजगज’ उनका कृति हुन् ।

उनको किताब लेखनको हुटहुटी अझै सकिएको छैन । 'धेरै पुस्तक लेख्न बाँकी नै छ । विदेशी दाउपेच, दलविहीन पञ्चायती राजनीति, शासकका दाउपेच विषयहरुमा किताब लेख्ने योजनामा छन्’, उनले लेख्ने योजना सुनाए ।

घरमा दिउँसै पुग्दा अचम्म

उनी घरमा राती ९ बजेभन्दा अगाडि पुग्दा अचम्मै हुन्थ्यो । बाबुछोरोको देखभेट हुन मुस्किल पर्थ्यो । छोरो बिहानै स्कुल जाने, उनी राती घर आउने । 'उज्यालोमा घर गयो भने छोराले जिस्क्याउँथ्यो, जागिर गयो कि के हो ?’

पत्रकारिता पहिले जस्तो रोमाञ्चक छैन

पहिले मिडिया थोरै थिए । पत्रकार पनि थोरै । अहिले धेरै भए । ‘पहिले जस्तो रोमाञ्चक छैन । पहिले तिलस्मी लाग्थ्यो, अहिले त्यस्तो छैन । वर्षमा ५६ वटा काण्ड हुन्थे । अहिले दिनदिनै काण्ड हुन्छ’, पत्रकारिताको साख गुम्दै गएको त होइन भनेर उनी गम्भीर बन्छन् ।

पत्रकारिता गर्ने हो भने राजनीति नगरौँ

पत्रकारितामा रहेर राजनीति गर्न नहुने उनको बुझाइ छ । राजनीति र पत्रकारिता एकै पटक लानेहरू पनि छन् । यसले पत्रकारिताको मर्म र धर्म गुमाउने त होइन भन्ने उनलाई लाग्छ । अघिल्लो पुस्ता र अहिलेको पुस्ताको बीचमा रहेर काम गरेका हरि भन्छन्, ‘पत्रकारिता गर्ने हो भने राजनीति नगरौँ ।’

अहिलेको पत्रकारिता

मिडिया हाउस व्यावसायिक ढंगबाट नचल्दा अहिले समस्या आएको उनी बताउँछन् । मिडिया हाउस व्यावसायिक ढंगबाट चलेनन्’, उनी भन्छन्, पत्रकारले पनि ग्रुम गर्न सकेनन् । गहिराइसम्म पुगेर लेख्नुपर्छ ।’

समाचारमा कथा होइन, फ्याक्ट हुनुपर्नेमा उनको जोड छ । ‘समाचार फ्याक्ट हुनुपर्छ । कथा लेख्ने, शब्दले गाली गर्ने होइन अनि पत्रकारले काम छल्ने होइन, खोसेर गर्ने हो’, नयाँ पुस्तालाई उनको सुझाव छ ।

मान्छे बन्न पनि हन्डर खानै पर्छ

हन्डर नखाएको मान्छे के मान्छे ? मान्छेले केही पाउन, केही जान्न, केही सिक्न हन्डर खानै पर्छ भन्ने उनको बुझाइ छ । ‘वैशाख–जेठ खडेरीका महिना हुन् । त्यस समयमा बालीले खुब हन्डर खाएको हुन्छ । त्यस्तै मान्छे बन्न हन्डर खानै पर्छ’, उनी भन्छन् ।

तस्बिर : सुशील श्रेष्ठ

प्रकाशित मिति: शनिबार, साउन १०, २०७७ ०९:४५