तिनाउ नदीमा अनियन्त्रित दोहन, फेरि ठूलो बाढी आउने जोखिम

बुटवलको १६/३६ सिँचाई प्रणालीको बाँधबाट निकालिँदै गरेको नदीजन्य पदार्थ/तस्वीर : विकाश पराजुली

A+ A A-

तिनाउ नदीमा अनियन्त्रित दोहन हुँदा बुटवलमा ०२७-०३८ सालमा बाढीले ठूलो क्षति गरेको थियो ।

अहिले फेरि बजार क्षेत्रलाई असर पर्ने गरी बाँध सफाईको नाममा नदीजन्य पदार्थको बिक्री हुन थालेको छ ।

स्थानीय तहले सीमित आयस्रोतको नाममा बस्तीलाई नै कटान हुने गरीनदीजन्य पदार्थ बिक्रीका लागि अनुमति दिएपछि स्थानीय त्यसको विरोधमा उत्रिएका छन् ।

बुटवल उपमहानगरपालिकाले पुलचोक कन्या ढुंगा तल १६/३६ सिँचाई नहर सफा गर्ने नाममानदीजन्य पदार्थ बिक्री गरेको आरोप स्थानीयको छ ।

नदीजन्य पदार्थ बाँधबाट निकालेर खोलामै राख्नुपर्नेमा सीमित आर्थिक उपार्जनका नाममा उपमहानगरपालिकाले बस्तीलाई जोखिममा पार्ने गरीनदीजन्य पदार्थ बिक्री गरेको आरोप स्थानीयको छ ।

नहर सफा गर्दा यस अगाडि बाँधबाट निकालिएकोनदीजन्य पदार्थनदीमै फाल्ने गरिएको थियो । तर, बर्खायामको समयमा जथाभावीनदीजन्य पदार्थ दोहन गर्दा त्यसको असर बस्तीमा पर्ने भएकाले दोहन सधैँका लागि बन्द गरिनुपर्ने स्थानीयको माग छ ।

पुलचोक टोल विकास संस्था बुटवल-३ का अध्यक्ष राजु पौडेलले उपमहानगरपालिकाले सीमित आयस्रोतका नाममा बस्ती नै जोखिममा पारेरनदीजन्य पदार्थ बिक्री गरेको बताए । उनले नहर सफा गर्दा निस्कनेनदीजन्य पदार्थ नदीमै राख्नुपर्ने समेत बताए ।

१६/३६ सिँचाई आयोजनाबाट उपमहानगरपालिकामा नहर सफा गर्न निवेदन आएपछि उपमहानगरपालिकाले लिलामी प्रक्रियाबाट नहर सफा गर्न सूचना नै प्रकाशित गरेको थियो ।

सूचनाअनुसार बाँधलाई पुरानै अवस्थामा ल्याउने गरी सूर्य किरण कन्टक्सन प्रा.लिले ७ लाख २६ हजारमा लिलामी पाएको थियो । त्यहीअनुसार अहिले कन्टक्सनले नदीजन्य पदार्थ बाँधबाट निकालेको उपमहानगरपालिकाले बताएको छ ।

बाँध सफा गर्दा बस्ती जोखिम हुने नभई बस्ती अझ सुरक्षित हुने र नदीमा फाल्नुभन्दा आयस्रोतको रूपमा उपयोग गर्ने योजना अनुसार नदीजन्य पदार्थ लिलामी गरिएको उपमहानगरपालिकाको दाबी छ ।

उपमहानगरपालिकाका वरिष्ठ अधिकृत विष्णु खनालले नहर सफा गरेको नदीजन्य पदार्थ नदीमा नफाल्दा बस्ती जोखिम हुन्छ भनेर स्थानीयले विरोध गर्नु विरोधका लागि विरोध मात्र भएको बताए ।

तिनाउमा आएको बाढीले नहर पुरेपछि रोपाइँसमेत रोकिने अवस्था हुन सक्ने भएकाले उपमहानगरपालिकाले लिलामी प्रक्रियाबाट नदीजन्य पदार्थ निकाल्न अनुमति दिएको थियो ।

स्थानीयले बाँधबाट निकालेको नदीजन्य पदार्थ नदीमा फाल्दा त्यो बगाएर अन्यत्र लैजाने र त्यहीँ ठाउँमा पनि नरहने भएकाले विधि र मापदण्डअनुसार लिलामी गरिएको वरिष्ठ अधिकृत खनालको भनाई छ ।

लिलामी दिँदा उपमहानगरपालिकाले नहरको ढलानसम्म रहेको नदीजन्य पदार्थ सम्बन्धित क्रेताले लैजान पाउँने र खोलामा भने पस्न नपाउने सम्झौता गरेको छ ।

यसअघि तिनाउ नदी दोहन हुँदा नदीको सतह ४ देखि १५ मिटरसम्म गहिराे हुँदा जोखिम बढेको छ ।

अहिले पनि बाँध सफाका नाममा नदीजन्य पदार्थलाई बिक्री गरी आयस्रोत बनाउँदा खोला बस्तीमा पस्न सक्ने स्थानीयको भनाई छ ।

जलस्रोत ऐन २०४९ अनुसार नदीजन्य वस्तु निकाल्दा उपकरण प्रयोग गर्न नपाइने प्रावधान छ । तर, सम्बन्धित निकायबाट यसको पालना नभएको स्थानीयको आरोप छ ।

गुल्मीको अर्जै खोलामा पनि अनियन्त्रित दोहन

सडक ग्राभेलको आवरण गुल्मीको मालिका गाउँपलिका-६ अर्जै खोला पनि अनियन्त्रित दोहन भएको किसानको आरोप छ ।

फुलबारी चोरकाटे सडक खण्डमा ग्राभेल गर्ने योजनाअनुसार खोलाबाट मापदण्डबिना नदीजन्य पदार्थ निकाल्ने काम भइरहेको स्थानीय सरोज श्रेष्ठले जानकारी दिए । उक्त सडक खण्डमा ग्रोभलको जिम्मा स्थानीय ठेकेदार दुर्गा बोहरा र भोज प्रसाद श्रेष्ठले लिएका छन् ।

बर्खायामको समयमा बाटो हिँड्नै नसक्ने भएपछि गाउँपालिकामा केही आयस्रोत हुने गरी नदीजन्य पदार्थ निकाल्न लगाइएको मालिका गाउपालिकाका प्रवक्ता शोभाखर गिरीले जानकारी दिए ।

लकडाउन र कोरोना त्रासका कारण जेठसम्म काम हुन नसकेको र अहिले काम भइरहेको समेत उनले बताए ।

खेत मैयाहरूले कुलोको बाँध समेत गहिरो हुने गरीनदीजन्य पदार्थ निकालेको बताएका छन् । उक्त खोलाबाट ईम्पुर, बतासे, ब्राहविसे, जास्लुङ कुलोका बाँधहरु रहेका छन् । यी कुलोबाट १ हजार भन्दा बढि हेक्टर सिँचाई हुँदै आएको छ । वडा अध्यक्ष गिरीले नदीजन्य पदार्थ निकाल्दा कुलोको बाँध वरपर छाडेर निकाल्न लगाउने समेत बताए ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असार २५, २०७७ १०:२१