नेपालमा सलहको संकट टर्‍याे, जोखिम सकिएकै हो त ?

A+ A A-

३ साताअघि भारतसँग सिमाना जोडिएका जिल्लाहुँदै नेपाल प्रवेश गरेको सलह कीराको जोखिम तत्कालका लागि टरेको छ । ३ साताको अवधिमा ५५ वटा जिल्लामा फैलिएको सलह अब सक्रिय हुने सम्भावना टरेको प्लान्ट क्वारेन्टाइन तथा विषादी व्यवस्थापन केन्द्रले जानकारी दिएको छ । केन्द्रले गरेको अध्ययनअनुसार ४ दिनयता सलहकाे झुण्ड कतै नदेखिएका कारण सम्भावना टरेको जनाएको हाे ।

४ दिनयता ५५ वटै जिल्लामा सलह देखा नपरेको, हरियो रुखमा सलह मरेको भेटिएको, नेपालमा तापक्रमका कारण उड्न नसकेको र दैनिक वर्षात भइरहेका कारण सलह तत्कालका लागि निष्क्रिय भएको प्लान्ट क्वारेन्टाइन तथा विषादी व्यवस्थापन केन्द्रका प्रमुख सहदेव हुमागाईंले बताए ।

नेपालका ५५ वटै जिल्लामा फैलिएका सलह कतिपय जिल्लामा आफैँ मरेर सकिएका छन् । रुकुम, कालिकोट, तनहुँ, सिन्धुपाल्चोक, काभ्रे, धादिङ, उपत्यका र मुस्ताङलगायत ठाउँमा सलहको झुण्ड पुगे पनि चिसो हावापानीका कारण आफैँ मरेकाे हुन सक्ने केन्द्रका प्रमुख हुमागाईँले बताए ।

‘नेपालमा सलह प्रकृतिका कारण निष्क्रिय भएको पाइयो । पहाडी जिल्लामा पुगेका सलह आफैँ मरेका छन् । अब नेपालमा सलहकाे सङ्कट टरेको छ । नेपाल पसेका सलहलाई चराले खाए, कति त निष्क्रिय भए र कति त आफैँ मरे,’ उनले भने, ‘नेपालको तापक्रमका कारण पनि सलह भारत हुँदै भित्रिने सम्भावना पनि कम छ ।'

बाग्लुङका विभिन्न क्षेत्रमा ठूलो संख्यामा सलह मरेको पाइएको र नेपालका पहाडी जिल्लामा फैलिएका सलह आफैँ मरेको उनको भनाइ छ । सलहले हरियो नगदेबालीमा अर्घाखाँची, दाङ, प्युठान, पाल्पा र मकवानपुरमामा बढी नोक्सानी पुर्‍याएको केन्द्रले जानकारी दिएको छ । केन्द्रका अनुसार कति नगदेबालीमा सलहले नोक्सानी पुर्‍याएको छ भनेर तथ्याङ्क संकलन गर्ने काम भइरहेको छ । नेपालमा करिब ७ देखि १० करोड रुपैयाँबराबरकाे हरियो बाली नोक्सानी गरेको केन्द्रको अनुमान छ ।

व्यवस्थापन केन्द्रका अनुसार करिब ११ सय १८ हेक्टरमा लगाइएको धान, फापर, मकै, तरकारी, फलफूल, भटमाससँगै हरियो नगदेबालीमा सलहले क्षति पुर्‍याएको छ ।

भारतबाट प्रवेश गर्ने सम्भावना टर्‍यो

नेपाल भारतहुँदै करिब ८० लाख सलह कीरा स–साना झुण्डमा बाँडिएर देशका ५५ वटा जिल्लामा छरिएकाे अनुमान कृषि अनुसन्धान परिषद (नार्क)ले जनाएकाे छ । नार्कले पनि नेपालमा मौसमकै कारण सलह फैलिन नसकेको जनाएको छ ।

भारत सलह निष्क्रिय पार्न सफल भइरहेकाे छ । नेपालमा मौसम परिवर्तन भइरहेका कारण पनि सलहको संकट सम्भावना टरेको नार्कका बालीनाली तथा मुख्य वैज्ञानिक हरिप्रसाद उप्रेतीले बताए । ‘पछिल्लो समय भारतमा तापक्रम बढेसँगै तातो हावा कतातिर बग्छ, उतैतिर सलह उड्छन् । ३ साताअघि भारतको तातो हावा दक्षिण पूर्वतिर उडेको थियो । सलह पनि उक्त हावासँगै उडेर नेपाल प्रवेश गरेका थिए,’ उनले भने, ‘भारतमा निरन्तर वर्षात् भएर नेपालमा सलहको झुण्ड आउन सक्ने सम्भावना कम छ । नेपालमा भइरहेको वर्षात् र तापक्रमका कारण पनि सलहकाे प्रवेश टर्दै गएको छ ।’

सहल हावाको गति कुन दिशातिर फैलिन्छ, त्यसमा भर पर्छ । अब भारतको तातो हावाले दिशा परिवर्तन गरेका कारण नेपालमा सलह भित्रिने सम्भावना टरेको उनको भनाइ छ । २२ डिग्री सेल्सियसभन्दा कम तापक्रम भएको ठाउँमा सलह उड्न नसक्ने नार्कले जानकारी दिएको छ ।

भारत सरकारले पनि अहिले मध्य प्रदेशको जगतनगरमा रहेका झुण्ड झुण्डलाई निष्क्रिय पार्ने काम गरिरहेको छ । भारतले सलह निष्क्रिय पारे नेपालमा प्रवेश नगर्ने नार्ककाे भनाइ छ ।

अफ्रिकी मुलुक केन्या, सोमालिया, तान्जानिया, युगान्डा, दक्षिणी सुडान, डिबोटी, इथियोपिया, इरान र पाकिस्तान हुँदै भारतसम्म सलहको प्रकोप फैलिएको छ । पछिल्लो समय सलह एसियामा फैलिने क्रम बढ्दो छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, असार २४, २०७७ १८:१०