'सलहले पुर्‍याएको क्षतिका आधारमा बीमा दाबी भुक्तानी हुन्छ'

A+ A A-

अघिल्लो साता नेपाल छिरेकाे सलहले केही स्थानमा हरियो नगदेबाली नष्ट पार्न थालेको छ । सलहले बालीनाली नोक्सानी गरेको क्षतिपूर्ति बीमामार्फत् किसानले पाउने राष्ट्रिय बीमा समितिले जनाएको छ ।

बाली तथा पशुपक्षी बीमा, २०६९ मा भएको व्यवस्थाअनुसार कृषकले सलहले बालीनालीमा पुर्‍याएको नोक्सानीका आधारमा बीमा पाउने समितिले जनाएको छ । सलह पनि कीराभित्रै पर्ने भएकाले बीमा ऐनमार्फत् क्षतिपूर्ति दिने प्रष्ट व्यवस्था भएको समितिका सूचना अधिकारी निर्मल अधिकारीले जानकारी दिए ।

बालीनालीमा लाग्ने कीरा, अतिवृष्टि, खडेरी, बाढी, सलह आदिको जोखिम तथा पशुहरूमा लाग्ने रोग, बाघभालुको डर आदिको जोखिमविरुद्ध बाली तथा पशु बीमा किसानले गर्ने गरेको सूचना अधिकारी निर्मलले बताए ।

‘सलहले बालीनालीमा पुर्‍याएको नोक्सानीको कृषकहरूले बीमा पाँउछन् । बीमा कम्पनीसँग भएको सम्झौताका आधारमा, नोक्सानीका आधारमा क्षतिपूर्ति दिने व्यवस्था निर्देशिकामा छ । अहिलेको अवस्थामा सलहसँग आत्तिनुभन्दा पनि धपाउनतिर लाग्नुपर्छ’, उनले भने, ‘नेपालमा बालीनालीको बीमा गर्ने किसानको संख्या कम छ । २० प्रतिशत किसानले मात्र नगदेबालीको बीमा गरेका हुन्छन् । तर, पशुपक्षी बीमा भने ८० प्रतिशत किसानले गरेका छन् ।'

बीमा कम्पनीहरूले कृषि बीमाका लागि बालीअनुसार विभिन्न किसिमका बीमालेखहरू सञ्चालन गर्दै आएका छन् । बीमा पनि सोही आधारमा पाउने उनको भनाइ छ ।

कृषि बीमाको प्रिमियममा सरकारले ७५ प्रतिशत अनुदानसमेत दिँदै आएको छ । बीमा प्रिमियममा उक्त अनुदान प्रदान हुने भएकाले बीमितले २५ प्रतिशत मात्र बीमा प्रिमियम बुझाउँदा हुन्छ । सोहीअनुसार सलहले बालीनाली नोक्सानी पुर्‍याएका आधारमा बीमा पाउने समितिले जानकारी दिएको छ ।

विभिन्न किसिमका जोखिममा बीमा कम्पनीले बीमितसँग गरेकाे सम्झौताअनुसार सलहले बालीनालीमा पुर्‍याएको नोक्सानी भुक्तानी हुनेमा ढुक्क रहन समितिले किसानलाई आग्रह गरेको छ ।

बीमालेखअनुसार कृषि बीमामा कतिपय कुराहरू समेटिन्छन् भने कतिपय बीमालेखले नसमेट्ने हुन्छन् । तर, सलह कीरा भएका कारण कृषि बीमाभित्र समेटिने समितिले जानकारी दिएको छ । नेपालमा १९ वटा जीवन बीमा कम्पनी, २० वटा निर्जीवन बीमा कम्पनी, १ पुनर्बीमा कम्पनी गरी कुल ४० वटा कम्पनीले सेवा सञ्चालन गर्दै आएका छन् । यी कम्पनीहरूको नियमन बीमा समितिले गर्दै आएको छ ।

सलहको नोक्सानी कम

सलहले तराईका जिल्लामा मकै, हरियो केरा, धान, उखु र अन्य नगदे बालीमा नोक्सानी पुर्‍याइरहेको छ । सलह फैलिएको स्थानमा हरियो बाली नष्ट गर्दै उडिरहेको कृषि तथा पशुपक्षी विकास मन्त्रालयलाई किसानले जानकारी गराउँदै आएका छन् ।

सलह फैलिएको स्थानमा कृषि मन्त्रालयअन्तर्गतका वैज्ञानिक र कर्मचारी खटाएको कृषि मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. हरिबहादुर केसीले बताए । ‘कृषि मन्त्रालयले नेपालमा सलह फैलिएसँगै प्रदेश र स्थानीय तहसँग समन्वय गरेर नगदेबालीमा पुर्‍याएको नोक्सानीको विवरण लिइरहेको छ । हालसम्म ठूलो मात्रामा बालीनाली नोक्सानी पुर्‍याएको विवरण आएको छैन’, उनले भने, ‘सलह नियन्त्रणका लागि कृषकले नै प्रयास गरेका कारण ठूलो नोक्सानी हुन पाएको छैन । कृषि मन्त्रालयले विषादी छर्कन टोली खटाएको छ । नेपालमा सलहले त्यति ठूलो बालीनाली नष्ट गर्ने देखिँदैन ।’

कृषि मन्त्रालयले सलहले नेपालमा प्रवेश गरेर नगदेबालीमा पुर्‍याएको नोक्सानीको तथ्याङ्क सङ्कलन गरिरहेको उनले जानकारी दिए । विगतमा नेपालमा देखिएका फौजी कीरा पनि छिट्टै नियन्त्रण भएका कारण सलह पनि छिटो नियन्त्रण हुने कृषि मन्त्रालयले जानकारी दिएको छ ।

अफ्रिकी मुलुकबाट अरेबियन देश हुँदै एसियाको इरान, अफगानिस्तान, पाकिस्तान र भारतमा बालीनाली नोक्सानी पुर्‍याउन थालेको सलह रोकथामका उपायका बारेमा कृषि मन्त्रालयले अध्ययनसँगै काम पनि गरिरहेको मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. केसीको बताए ।

विषादीको असर कम

किसानले बालीनालीमा प्रयोग गर्दै आएको विषादी डीएपी, युरियादेखि विभिन्न कम्पोस्ट मलखादले समेत सलहलाई असर नपरेको कृषि विभागले जनाएको छ । विगतका दिनमा पनि नेपाली किसानहरूले अन्नबालीमा विभिन्न कीराहरूले दिने दुःख हैरानी व्यहोर्दै आएका थिए । बालीनालीहरूमा प्रयोग हुने विषादी सलहमा परीक्षण गर्दा कुनै असर नगरेको विभागले जनाएको छ, जसका कारण बालीमा सलहले नोक्सानी पुर्‍याउने विषयमा विभागले किसानलाई सचेत हुन आग्रह गरेको छ ।

विगतमा सलहले निकै ठूलो परिमाणमा बालीनाली नष्ट गर्दै स्थान परिवर्तन गर्दै आएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चार माध्यमहरूले गरेका अनुसन्धानहरूले सलहले एकै दिनमा धेरै किलोमिटरको यात्रा तय गर्दै उड्ने भएकाले बास बस्न खोज्दा बालीनाली नष्ट गर्दै आएको छ । ठूलो समूहमा देखिने, धेरै देखिने तथा एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा तीव्र गतिमा सर्ने भएकाले सलहकाे कृषि क्षेत्रमा जोखिम धेरै रहेकाे कृषिविज्ञहरू बताउँछन् ।

कृषि अनुसन्धान परिषद् (नार्क)ले नेपालमा ४० देखि ५० हजारको समूहमा विभिन्न समूह बनाई करिब ४ लाख सलह प्रवेश गरेको अनुमानका आधारमा बताइरहेको छ । नेपालमा वर्षात् भइरहेका कारण सलह बालीनालीभन्दा रूखमा ओत लाग्न खोजेका कारण बालीमा नोक्सानी नपुर्‍याएको नार्कले जनाएको छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, असार २१, २०७७ १५:५०