व्यावहारिक शिक्षामा जोड दिँदै भ्याली पब्लिक

A+ A A-

‘बेलायतका विद्यालयमा पढ्ने विद्यार्थीहरू जत्तिकै हामी क्रियाशील छैनौं तर हामी पनि केही हौं,’ काठमाडौंको भ्याली पब्लिक स्कूलमा कक्षा ७ मा अध्ययनरत युमिका पौडेल भन्छिन्, ‘नेपालमा व्यावहारिक पढाइ नहुँदा हामीले विश्वमा प्रतिस्पर्धा गर्न सकेका छैनौं ।’

बेलायतको १७ दिने शैक्षिक भ्रमणपश्चात् भ्याली पब्लिकका विद्यार्थीले नेपालमा व्यावहारिक शिक्षा आवश्यक रहेको अनुभव गरे । प्रधानाध्यापक कृष्ण अधिकारी शैक्षिक प्रणाली, संस्कार, रहनसहन, संस्कृति, वातावरण र समाज चिनाउन शैक्षिक भ्रमण गराउनुपर्ने बताउँछन् ।

‘नेपालमा शिक्षणशैली परिवर्तन हुँदै गए पनि व्यावहारिक शिक्षा नहुँदा नेपालको सैद्धान्तिक शिक्षाले मात्रै विश्व बजारमा प्रतिस्पर्धा गर्न कठीन अवस्था छ,’ प्रअ अधिकारी थप्छन्, ‘भ्रमणलाई मनोरञ्जनका रूपमा मात्रै लिइनु हुँदैन । ऐतिहासिक वा पुरातात्विक महत्वका सन्दर्भबारे अबगत गराउनुपर्छ ।’

विद्यार्थीहरूले बेलायतका विभिन्न १४ वटा स्कूलको अवलोकन गरे । उनीहरूले शिक्षण पद्धतिबारे जानकारी लिए, बेलायत र नेपालको शिक्षण पद्धतिबीच रहेको भिन्नता पत्ता लगाए ।

‘माया, आदर्श, सम्मान र स्नेह भन्ने कुरा हामीलाई बेलायतको शैक्षिक भ्रमणले सिकाएको छ । आमाबुबा, साथी तथा शिक्षकसँग हामीले गर्ने व्यवहार र समाजलाई हेर्ने दृष्टिकोणप्रति हामी सकारात्मक भएका छौं,’ कक्षा ६ की श्रीसा खनाल भन्छिन् ।

कुन पद्धति राम्रो ?
प्रधानाध्यापक अधिकारी भन्छन्, ‘हामीसँग धेरै विद्यालय र धेरै प्रकारका शिक्षा प्रणाली आइसकेका छन् । विश्वबजारमा आजको शिक्षालाई कसरी पुर्याउन सकिन्छ भन्ने कुरा मुख्य हो । परम्परागत शिक्षा पद्धतिबाट पढाउने कि नूतन र व्यावहारिक प्रणाली अपनाउने ?’

अधिकारीले नेपालको शिक्षण पद्धति सिद्धान्तमा मात्रै आधारित भएकाले विश्वबजारमा नेपाली शिक्षाको महत्व घटेको बताए ।

व्यावहारिक शिक्षाको दाबी
विगत २६ वर्षदेखि सञ्चालित भ्याली पब्लिक स्कूलले व्यावहारिक शिक्षालाई जोड दिँदै आएको अधिकारी बताउँछन् । विद्यालयमा हाल ९ सय विद्यार्थी अध्ययनरत छन् ।

‘योग्य शिक्षक, नैतिक र व्यावहारिक शिक्षा नै भ्याली पब्लिकको विशेषता हो,’ प्रअ अधिकारी भन्छन् । बाहिरी भौतिक संरचना मात्रै होइन, शैक्षिक गतिविधि पनि उत्कृष्ट रहेको प्रअ अधिकारीको दाबी छ । तर, अझै आफूलाई परिवर्तन गर्नुपर्ने बताउँछन् उनी ।

‘व्यावहारिक शिक्षा प्रदान गरेको भनिए पनि कार्यशैली सुधार गर्नुपर्ने खाँचो छ,’ शिक्षक प्रकाश सिग्देलले भने ।

जान्नैपर्ने अंग्रेजी
पछिल्लो समय विद्यालयमा अंग्रेजी भाषालाई प्राथमिकता दिँदा नेपाली भाषा ओझेलमा पर्ने डर उत्पन्न भएको छ । विशेष गरी, निजी विद्यालयमा विद्यार्थीलाई नेपाली भाषा बोल्न नदिइनुले नेपाली भाषाको अस्तित्वमाथि प्रश्न उठ्न थालेको छ ।

निजी विद्यालयमा कक्षा ५ मा पढ्ने विद्यार्थीलाई आफ्नो नाम नेपालीमा लेख्न पनि धौधौ पर्ने अवस्था छ । तर पनि अंग्रेजी भाषा अनिवार्य बनेको बताउँछन् प्रअ अधिकारी । उनका अनुसार अंग्रेजी भाषा नजान्ने मानिस विश्वको कुनै देशमा पनि समायोजन हुन सक्दैनन् ।

भ्याली पब्लिकमा अध्ययनरत विद्यार्थीहरु अंग्रेजीमा अब्बल भएकै कारण बेलायतको शैक्षिक भ्रमण संभव भएको अधिकारी बताउँछन् । नेपालमै पनि अंग्रेजी भाषा अनिवार्य जस्तो भइसकेको छ । अधिकारी भन्छन्, ‘तर नेपाली भाषाको डर भने छ ।’

अंक मात्रै गुणस्तर होइन
पछिल्लो समय केही विद्यालयले शतप्रतिशत नतिजा प्रकाशन गरेको दाबी गर्दै गुणस्तरीय शिक्षा प्रदान गरेको दाबी गर्छन् । तर, प्रअ अधिकारी भन्छन्, ‘भ्याली पब्लिकले शतप्रतिशत नतिजा प्रकाशन गरेको छ । नतिजा प्रकाशन गर्नु मात्रै गुणस्तरीय शिक्षा प्रदान गर्नु होइन । अध्ययनपश्चात् विद्यार्थीहरू कहाँ के गरिरहेका छन् भन्ने पक्षमा आधारित हुन्छ । गुणस्तरीयता सीपसहितको शिक्षा हो ।’

नेपालको शिक्षा प्रणाली राम्रो हुँदा हुँदै व्यवहारमा उतार्न नसकेकै कारण अगाडि बढ्न नसकेको उनको तर्क छ ।

आत्मनिर्भर बन्दै विद्यार्थी
पछिल्लो समय विद्यार्थीहरू आत्मनिर्भर बन्दै गएको प्रअ अधिकारी बताउँछन् । ‘विद्यार्थीलाई पढ भनिरहनुपर्दैन । विद्यार्थीहरूले निश्चित उद्देश्य लिएर पढिरहेका हुन्छन् । उनीहरूले समयको महत्व बुझेको महसुस गरेको छु । उनीहरू भविष्यको योजनामा दृढ छन्,’ प्रअ अधिकारी भन्छन् ।

व्यावहारिक तथा सीपमूलक शिक्षाका लागि खुला वातावरण आवश्यक हुन्छ । शैक्षिक भ्रमणले पाठ्यक्रमको उद्देश्य पूरा गर्न, विद्यार्थीमा सकारात्मक सोच तथा चिन्तन विकास गर्न र उनीहरूको व्यवहारमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउन सहयोग गर्छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, चैत २५, २०७५ ०२:३२