कोरोना र सलहको सास्ती, ३ वर्षभित्र धानमा निर्भर हुने लक्ष्य

A+ A A-

‘छुपुमा छुपु हिलोमा धान रोपेर छोडौँला, बनाई कुलो लगाई पानी आएर गोडौँला’ जस्ता लोकलयका गीत गाएर विगतमा धान रोप्ने चलन थियो । असारे भाकामा लोकदोहोरी गाउँदै छुपुछुपु हिलोमा धान रोप्ने चलन भने अहिले हराउँदै गएको छ ।

खेतीपातीबाहेक अन्य पेसा र व्यवसायमा लागेका नेपालीले पनि आजभोलि दही-च्यूरा खाएर १५ असार मनाउँछन् । सामाजिक सञ्जालमा रमाउने युवापुस्ताले पनि १५ असारलाई खुबै रमाइलो गरी मनाउन थालेका छन् । नेपाल कृषिप्रधान देश भएकाले नेपालका अधिकांश मानिसको पेसा खेती नै छ । कृषक वर्षभरका लागि छाक जुटाउन यो महिना खेतीमा ब्यस्त हुन्छन् ।

मध्य गर्मीको यस समयमा युवा लाठे र युवती रोपाहारले खेतका गह्राको हिलो छ्यापाछ्याप गरेर मनोरञ्जन गरेका फोटो सामाजिक सञ्जालमा साटासाट गरेरसमेत रमाइलो गर्ने गरेका छन् ।

'मानो रोपेर मुरी उब्जाउने’ महिनाको मध्य अर्थात् १५ असार (आजको दिन) नेपालभर मनाइँदै छ । सरकारले २०६२ सालदेखि १५ असारलाई धान दिवसका रूपमा मनाउन थालेको छ ।

यस वर्षको १५ असारमा किसान कोरोना भाइरस र सलह कीराको सास्ती खेपिरहेका छन् । यस वर्ष कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयले हिलो नखेल्न किसान र सर्वसाधारणमा अपिलसमेत गरेको छ ।यस वर्षको १५ असार कृषकले खुुलेर मनाउन पाएका छैनन् । तराईमा सलह कीरा फैलिएसँगै कृषकमा १५ असारभन्दा सलह कीरा धपाउन चिन्ता थपिएको छ ।

यस वर्ष कृषि मन्त्रालयले ‘धान उत्पादनमा वृद्धि: आत्मनिर्भरता समृद्धि’ भन्ने मूल नारा तय गरेको जानकारी दिएको छ । १५ असारलाई नेपाली समाजमा दही-च्यूरा खाने पर्वको रूपमा पनि लिइन्छ । खेतीपातीबाहेक अन्य पेसा र व्यवसायमा लागेका नेपालीले पनि आज दही-च्यूरा खाई १५ असार मनाउने गर्छन् । आजको दिन किसानले शक्ति प्राप्तिका लागि दही-च्यूरा खाने गर्छन् । यसबेला दही-च्यूराले शरीरमा शीतलता भई शक्ति सञ्चय हुने विश्वास छ ।

आगामी ३ वर्षमा धानमा आत्मनिर्भर हुने सरकारी लक्ष्य

कृषि मन्त्रालयले आगामी ३ वर्षभित्र धानमा नेपाललाई आत्मनिर्भर बनाउने लक्ष्य लिएको छ । सरकारले अघिल्लो आर्थिक वर्षदेखि आगामी ३ वर्षभित्र नेपाललाई धानमा आत्मनिर्भर बनाउने लक्ष्य लिएको हो । सोहीअनुसार धान उत्पादनमा कृषि मन्त्रालयले जोड गरिरहेको कृषि विभागका सूचना अधिकारी डा. महादेवप्रसाद पौडेलले बताए ।

गएको ४ वर्षयता नेपालमा धान उत्पादनमा सुधार भइरहेको सूचना अधिकारी डा. पौडेलले बताए । ‘चालू आर्थिक वर्षमा ५६ लाख १० हजार टन धान उत्पादन भएको थियो । आगामी आर्थिक वर्षमा मनसुन भएर रोपाइँ भएका कारण ५८ लाख मेट्रिक टन धान उत्पादन गर्ने सरकारी लक्ष्य छ । विगतका वर्षमा यस वर्ष धानमा धेरै निर्भर हुन्छौँ,’ उनले भने, ‘कृषि मन्त्रालयले चालू आर्थिक वर्षदेखि उन्नत धान र अन्य कृषिका बिउ उत्पादन गर्ने जिम्मा स्थानीय तहलाई दिएको छ । त्यही भएर उन्नत बिउसमेत उत्पादन भइरहेको छ ।' यस वर्ष समयमै मनसुन भएका कारण देशभर २१ प्रतिशत धान रोपाइँ भइसकेको उनको भनाइ छ ।

आर्थिक वर्ष २०७३/०७४ मा ५२ लाख ३० हजार मेट्रिक टन उत्पादन भएको विभागले जनाएको छ । यस्तै, आर्थिक वर्ष २०७४/०७५ मा ५१ लाख ५१ हजार मेट्रिक टन उत्पादन भएको थियो भने २०७५/०७६ मा ५६ लाख १० हजार मेट्रिक टन धान उत्पादन भएको विभागको तथ्याङ्क छ ।

कृषि विभागका अनुसार नेपालमा करिब १४ लाख हेक्टर जमिनमा ५० लाख मेट्रिक टन धान उत्पादन हुने गरेको छ । तराईमा करिब ७० प्रतिशत, पहाडी क्षेत्रमा २६ प्रतिशत र हिमाली क्षेत्रमा ४ प्रतिशत जमिनमा धानबाली लगाइन्छ । नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा कृषिक्षेत्रको योगदान करिब २७ प्रतिशत छ भने कृषिको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा धानले झन्डै २५ प्रतिशत योगदान गरेको विभागको तथ्याङ्क छ ।

वार्षिक ६ लाख मेट्रिक टन चामल

नेपालमा वार्षिक ५६ लाख १० हजार मेट्रिक टन धान उत्पादन हुने गरेको कृषि विभागले जानकारी दिएको छ । तर, नेपालमा हाल जनसंख्यालाई आधार मान्ने हो भने ६२ हजार मेट्रिक टन धान खपत हुने कृषि विभागले जनाएको छ । नेपालमा विदेशबाट वार्षिक ६ लाख मेट्रिक टन चामल आयात हुने गरेको विभागले जानकारी दिएको छ ।

आर्थिक वर्ष २०७५/०७६ मा २४ अर्ब ६३ करोड रुपैयाँको चामल भारतसँगै अन्य देशबाट आयात भएको थियो । आर्थिक वर्ष २०७४/०७५ मा २२ अर्ब ८२ करोड रुपैयाँको चामल नेपाल आयात भएको भन्सार विभागको तथ्याङ्क छ । यस वर्ष अघिल्लो वर्षको तुलनामा १ अर्ब ८१ करोड रुपैयाँ बढीको चामल आयात भएको थियो । २०७३/०७४ मा चामल खरिदमा १८ अर्ब ७७ करोड रुपैयाँ खर्च भएको विभागको तथ्याङ्क छ ।

धान विश्वका १ सय १४ देशमा उत्पादन हुने गरेको छ । संसारमा १६ करोड ३२ लाख हेक्टरमा ७४ करोड ९ लाख मेट्रिक टन धान उत्पादन हुन्छ । सबैभन्दा बढी धान उत्पादन गर्ने मुलुक चीन हो । यसपछि क्रमशः भारत, इन्डोनेसिया, बङ्गलादेश, भियतनाम, थाइल्यान्ड, म्यान्मार, फिलिपिन्स, ब्राजिल, जापान र नेपाल पनि पर्छन् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, असार १५, २०७७ ०६:४२