किन हराउँदै छ कविताको क्रेज ?

A+ A A-

कविता सबैको प्रिय ब। कोही सुन्छन्, कोही लेख्छन् । कविता लेखेरै नै चिनिए, भानुभक्त, मोतीराम, लेखनाथ पौड्याल, लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा र मोहन कोइराला । श्रवण मुकारुङ, मनु मञ्जिल, उपेन्द्र सुब्बा, नवराज पराजुलीलाई स्थापित गरायो यसैले ।

लेख्नेहरूको धोको, मदन पुरस्कार । शब्द र शैलीको अनेक व्यायाम गर्छन्, मस्तिष्कमा । कृति जन्मन्छ फुत्तफुत्त ।

कृतिको विशिष्टिता, स्तरीयता र प्रभाव मूल्यांकनको आधार बन्दै छ, मदन पुरस्कार । २०१२ मा स्थापना भई २०१३ बाट मदन पुरस्कार घोषणा सुरु भएको हो । पुरस्कृत कृति साहित्यिक र साहित्येतर क्षेत्रका रहेका छन् । तर, साहित्यिक कृतिकै वर्चस्व छ ।

भीमनिधि तिवारी पद्यबाट मदन पुरस्कार पाउने पहिलो व्यक्ति हुन् । उनको विस्फोट (कविता संग्रह) का लागि २०१७ सालको मदन पुरस्कार दिइएको थियो ।
गोपालप्रसाद रिमालको आमाको सपना (कविता संग्रह) ले २०१९ सालको मदन पुरस्कार जित्यो ।

त्यस्तै, कोमलनाथ अधिकारीको नैषधीय चरित्र (अनुदिनत महाकाव्य) ले २०२० सालको मदन पुरस्कार पायो । यतिबेला मदन पुरस्कारमा काव्यको प्रभाव बढ्दै गएको थियो । मकुन्दशरण उपाध्यायको प्राकृत पोखरा (खण्डकाव्य) का लागि २०२१ सालको मदन पुरस्कार दिइएपछि झन् कविता तथा काव्यको प्रतिष्ठा बढ्दै गयो ।

मोदनाथ प्रश्रितले मानव (खण्डकाव्य) का लागि २०२३ सालको मदन पुरस्कार पाए । धर्मराज थापाले मंगली कुसुमका लागि २०२५ को मदन पुरस्कार जिते । त्यस्तै, ईश्वर वल्लभले आगोका फूलहरू हुन् आगोका फूलहरू होइनन् (कविता संग्रह) का लागि २०२९ को मदन पुरस्कार पाए ।

मदनमा चम्किए, जगदीशमशेर राणा । उनको नरसिंह अवतार (काव्य)ले २०३७ सालको मदन पुरस्कार पायो । लगत्तै मोहन कोइरालाको नदी किनाराका माझी (खण्डकाव्य) ले २०३८ सालको मदन पुरस्कार उछिट्यायो ।

२०४१ सालको मदन पुरस्कार विजेता बने, कञ्जन पुडासैनी । उनको पुरस्कृत कृति प्रत्यागमनको चर्चा चुलियो । मदन पुरस्कार जित्ने दोस्रो महाकाव्य बन्यो, भानुभक्त पोखरेलको मृत्युञ्जय ।

दिनेश अधिकारी अतिरिक्त अभिलेख (कविता संग्रह) का लागि २०५६ सालको मदन पुरस्कारबाट पुरस्कृत भए । त्यस्तै, गोपालप्रसाद पराजुलीले नयाँ ईश्वरको घोषणा (काव्य) का लागि २०६० सालको मदन पुरस्कार जिते ।

यसपछि करिब डेढ दशक मदन पुरस्कारमा कविताले चिहाउन सकेन । २०७३ सालको मदन पुरस्कार विजेताको सूचीमा अंकित भए घनश्याम कँडेल । उनको धृतराष्ट्र महाकाव्यले कविताको विरासतलाई थामिदियो ।

हाल (२०१३–२०७४) सम्म ७१ वटा कृतिलाई मदन पुरस्कार दिइएको छ । पुरस्कृत हुनेमा १३ वटा मात्र कविता कृति छन् । २०१३ देखि २०२९ सम्म कविताले बजार हल्लाएको थियो । यसपछि कविताको रौनकता मत्थर हुँदै गएको छ । फाट्टफुट्ट पुरस्कार जितेको छ, कविताले ।

हरेक जनजिब्रोमा झुन्डिएको कविताको लोकप्रियता क्रमशः घट्दो अवस्थामा छ । यतिखेर आख्यानका पाठक बढ्दो क्रममा छन् । कविता पाठकको क्षमता र रुचि बाहिर गएको छ । देवकोटाले प्रेमकथालाई लोकलयमार्फत प्रस्तुत गरे । हरेक पाठकले बुझे । उनी पाठकको मनमस्तिष्कमा बसिरहे ।

नवराज पराजुली यतिखेर चर्चामा छन् । कारण उनका कवितामा सरलताभित्र गम्भीरता र प्रस्तुतिको अनेक नूतन शैली पाइन्छ ।

कविताले नेपालीको सुख, दुःख र संघर्षका कथालाई सरल भाषाशैलीमा पस्कन सक्नुपर्छ । पाठकले सहजै बुझ्न सक्नुपर्छ । विगतमा झैं छन्द, अलंकार, बिम्ब, प्रतीक र दुर्बोध्य शब्दले रंगीएको कविता पाठकलाई पच्दैन । किनभने हरेक पाठक सरलता खोज्छ ।

यो युग नै निर्लिप्त छ, ‘फास्ट एन्ड इजी’ मा । नत्र कविताको लोकप्रियता मोबाइलले हातेघडीलाई विस्थापित गरेझैं नहोला भन्न सकिन्न ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, चैत २३, २०७५ २१:३५