सिद्धबाबा : केन्द्रले सुरुङ मार्गको योजना अघि सार्दा प्रदेश सरकार पहाड काट्न अध्ययन गर्दै

सिद्धबाबा : केन्द्रले सुरुङ मार्गको योजना अघि सार्दा प्रदेश सरकार पहाड काट्न अध्ययन गर्दै

A+ A A-

सुरुङ मार्ग बनाउने संघीय सरकारले योजना अगाडि बढाइरहदा प्रदेश ५ योजना आयोगले रूपन्देही र पाल्पाको सीमाक्षेत्रमा रहेको सिद्धबाबाको पहाड काट्नेबारे अध्ययन सुरु गरेको छ ।

योजना आयोगले सिद्धबाबा पहाडलाई परियोजना बैंकको रूपमा अगाडि बढाउँदै डाँडा नै काटेर यात्रा सुरक्षित बनाउनेबारे अध्ययन सुरु गरेको हो । पुस महिनाबाट सुरु गरिएको प्रारम्भिक अध्ययनको अन्तिम प्रतिवेदन चालु आर्थिक वर्षको अन्त्यमा सम्पन्न गर्नेगरी काम भइरहेको छ ।

प्रदेश योजना आयोगका उपाध्यक्ष प्राडा. ईश्वर गौतमले संघीय सरकारले सुरुङ मार्ग बनाएर यात्रा सुरक्षित बनाउने भनेर तयारी गरेको र प्रदेशले पहाडलाई काटेर सुन्दर र आकर्षक रूप दिँदै कच्चा पदार्थको प्रयोग गर्ने सोचमा अहिले अध्ययन सुरु भइरहेको बताए ।

सुरुङ मार्गले सडक यात्रालाई सुरक्षित बनाउने र प्रदेशले आन्तरीक र बाह्य पर्यटक आउने पार्क बनाउने सोचका साथ अध्ययन सुरु गरिएको उनले बताए । प्रदेशले डाँडा नै काटेर सुन्दर पार्क निर्माण गरे पनि सुरुङ मार्गको योजनामा कुनै पनि अवरोध नहुने उनको भनाइ छ ।

सिद्धबाबाको डाँडा काट्दा दोहोरो फाइदा

तल सुरुङ मार्ग, माथि आकर्षक बगैँचा, पौडी पोखरी, होटल र रेष्टुरेन्ट संचालन गर्न सकिने गरी प्रदेश योजना आयोगले अहिले प्रारम्भिक अध्ययान गरिरहेको छ । यसो हुन सकेमा बुटवलको गर्मी छल्न सिद्धबाबा डाँडाका रिसोर्टमा आन्तारिक पर्यटन एवं भारतबाट शीत्तलता लिन पर्यटक त्यहाँसम्म पुग्ने विश्वास गरिएको छ । यात्राको सुरक्षित, डाँडाको उपयोग र आर्कषण पर्यटकीयस्थलको रूपमा विकास गर्न सकिने भएकाले नै प्रारम्भिक अध्ययान गरिएको गौतमले बताए ।

पहाड काट्दा निस्कने कच्चा पदार्थ के गर्ने ? डा. गौतम भन्छन्, 'त्यहाँबाट निक्सने वस्तु नेपालका निर्माणाधीन परियोजनाका लागि मात्र होइन छिमेकी देशमा समेत बिक्री गर्न सकिन्छ, पाल्पा र रूपन्देहीको विकासमा पनि सहयोग मिल्नेछ । यो बिक्री गरेरै अर्बौं रुपैयाँ राजश्व पनि प्राप्त गर्न सकिन्छ ।'

पहाड काट्दा ठूलो परिमाणमा कच्चा पदार्थ निस्कने भएकाले पनि नदीनालाको दोहन अन्त्य हुनेसमेत बताए । 'डिटेल स्टडी अझै गर्न बाँकी छ । अहिले हामी डाँडा काट्न सक्छौ भन्ने अध्ययानको निचोडमा पुगेका छौँ' उनले भने ।

उनले डिटेल स्टडी भएपछि कानुनी प्रक्रिया पूरा गर्ने र डीपीआर बनाउने गरी प्रदेश योजना लाग्ने बताए । अर्बौं राजश्व प्राप्त गर्न सकिने निचोडमा पुगेको योजना आयोगले त्यहाँ रहेको चटटनको समेत परीक्षण गरिसकेको छ । पहाड काट्दा गिट्टी बनाउन सकिने, नसकिने यकिन गर्न चट्टानको परीक्षण गरिएको हो ।

डिभिजन सडक कार्यालयको प्रयोगशालामा गरिएको परीक्षणको क्रममा राम्रो गिट्टी निस्कने सक्ने देखिएको उनले बताए । डाँडाको कटान हुने अवस्थामा ठुला सवारी साधन बुटवलको धागो कारखानादेखि झुम्सासम्म पठाउने र लाइट सवारी साधनलाई नुवाकोट हुँदै दोभानबाट पास गराउन सकिने भएकाले पनि काम गर्न अप्ठ्यारो नहुने उनले बताए ।

चुरेको विनास पनि नहुने, वातावरणीय प्रभाव पनि नपर्ने

प्रदेश योजना आयोगले गरेको प्रारम्भिक अध्यानमा चुरे क्षेत्रको विनास नहुने गरी कामहरु हुनेछन भने बातावरिणय असर समेत नहुने बताइएको छ । विज्ञहरुले समेत ढुंगे पहाड मात्र भएका कारण यसबाट बातावरणमा समेत असर नपर्ने बताउँदै आएका छन् । प्रदेश योजना आयोगका सदस्य विष्णु गौतमले चुरेको संरक्षण हुने गरी नै प्रारम्भिक अध्यायन गरिएको बताए ।

अहिले पानी पर्दा पानी सीधै बगेर जाने भए पनि डाँडा काट्दा चुरेको सिँचाइका लागि पोखरी निर्माण र भित्र पहाडमा पानी जान सक्ने गरी अध्ययान गरिएको उनले बताए । 'पहिरोको जोखिम नहुने गरी काम गरिन्छ । जमिन भित्र पानी जाने सहितको डिजाईन हामीले गर्नेछौँ' उनले भने ।

अहिलेको अवस्थामा डाँडाँमा भएका रूखहरू कटान गनुपर्ने भए पनि माथि डाँडामा ४० प्रतिशत रूखहरू र समथर त्यसपछि दोस्रो खण्डमा आर्कषण पार्क, पौडी पोखरी, रेष्टुरेन्टहरू हुने उनले बताए । सरकारले त्यो स्थान निजी क्षेत्रलाई लिजमा दिएर पर्यटकीय आर्कषण गन्तव्य बनाउनेछ । उक्त डाँडा काट्न ५ वर्षको समय लाग्नेसमेत प्रारम्भिक रिपोर्ट छ । सुरुङ मार्ग पाल्पाको सिद्धबाबाबाट सुरु हुने भए पनि योजना आयोगले डाँडा काट्ने प्रारम्भिक अध्ययन तल्लो सिद्धबाबा गरेको हो ।

सुरुङ मार्गलाई असर नगर्ने

सिद्धार्थ राजमार्गको बुटवल–तानसेन सडक खण्डमा पर्ने सिद्धबाबा क्षेत्र प्रदेश-५ कै सवैभन्दा बढी दुर्घटनाको जोखिम क्षेत्र हो । बर्सेनि सिद्धबाबामा जाने पहिरोले धेरैको ज्यान लिन्छ, कैयौलाई अंगभंग बनाउँछ भने सवारी साधनमा पनि उत्तिकै क्षति गराउँदछ ।

सिद्धबाबा क्षेत्रमा करिव ३ किलोमिटर निकै जोखिम मानिन्छ । मृत्युमार्गका रूपमा चिनिने सिद्धबाबामा क्षेत्रमा पहिरो रोकथामका लागि केही प्रयास भए पनि सबै सफल हुन सकेनन् । सिद्धबाबा क्षेत्रमा रकनेटको प्रयोग गरेर पहिरोको रोकथामको प्रयास गरियो । तर, सफल भएन् । अन्ततः संघीय सरकारले सुरुङ मार्ग बनाउने योजना अगाडि सारेको छ ।

संघीय सरकारले डिम्र पोजेक्ट बनाएर १० अर्ब १५ करोड रुपैयाँ बिनियोजन गर्दै डीपीआर स्वीकृत गरी टेण्डर प्रक्रियामा गएको छ । रुपन्देही क्षेत्र नं. २ का सांसद विष्णु पौडेल अर्थमन्त्री हुँदा ०७३/७४ को बजेटमार्फत विस्तृत परियोजना प्रतिवेदन तयार गर्न बजेट छुट्याइएको थियो । संघीय सरकारले बनाउने सुरुङ मार्ग पुरानो सिद्धबाबा बाट १२ सय मिटरको मात्र बन्नेछ ।

सुरुङ मार्ग बनाउने तयारीपूर्व सिद्धबाबा क्षेत्रमा सुरुङ मार्ग निर्माणका स्विस सरकार विकास सहयोगमाफर्त भौर्गविक अध्ययन गरिएको छ । ड्रिलिप नेपालले सुरुङ मार्गका लागि गुरुयोजनाको काम गर्नुपूर्व भौर्गविक अध्ययन गरेको हो । सुरुङ निर्माण गर्दा चट्टान कस्तो छ भन्ने आवश्यक भएकाले प्लानेट नेपालले सिद्धबाबामा काम गरेको प्लानेट टेस्ट प्रालिका भौर्गभिक इन्जिनियर दिवाकर खड्काले जानाकारी दिए ।

प्रारम्भिक नतिजामा सो क्षेत्रमा स्यानस्टोन र मोडस्टोन खालको चट्टान भेटिएको छ । यसअघि भएको प्रारम्भिक अध्ययनमा सुरुङसहित रकनेट, रकसेट, हाफ टनेलसहितका छ वटा विकल्प दिइएको थियो । चट्टान परीक्षणका लागि सिद्धबाबा क्षेत्रका पाच स्थानमा ९० मिटरसम्मको प्वाल खोलेर चट्टान बाहिर निकालिएको छ ।

त्यही भौर्गभिक अध्ययान प्रतिवेदनका आधारमा सिद्धबाबामा सुरुङ मार्ग बनाउने सकिने भएपछि सरकारले यो योजना अगाडि बढाउन बजेट समेत छुटटाएको हो । तर त्यहि सिद्धबाबा क्षेत्रमा डाँडै काटेर सम्याउने चर्चा भइरहँदा सुरुङ मार्गमा कुनै पनि असार नपर्ने गरी प्रारम्भिक अध्ययान गरेको प्रदेश योजना आयोगले बताएको छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, असार ६, २०७७ १५:५०