इन्जिनियरिङ पेसाको लाइसेन्समा कडाइ, अब परीक्षा पास गर्नैपर्ने

A+ A A-

नेपालमा औपचारिक इन्जिनियरिङको इतिहास हेर्ने हो भने धेरै पर छैन । यद्यपि वैदिक कालदेखि नै हिमालय खण्डमा विभिन्न ढंगका प्रविधिको विकास भएको पाइन्छ ।

मल्लकालमा इन्जिनियरिङ क्षेत्र विकसित भएको देखिन्छ । अरनिको नपढेका आर्किटेक हुन् । चीनमा नेपाली भनेर गौरव दिएका छन् । नेपालको सन्दर्भमा किशोर नरसिंह राणा र कुमार नरसिंह राणा महत्त्वपूर्ण मानिन्छन् ।

दुई दाजुभाइले जापनाबाट इन्जिनियरिङ पढेर आएर सिंहदरबार बनाएका थिए । तर, इन्जिनियरिङको औपचारिक सुरुवात भने १९८५ देखि सुरु भएको हो । यो समयमा इन्जिनियरङ स्कुल स्थापना भयो ।

यसबाट विकसित हुँदै १९८७ सालमा नेपालमा इन्जिनियरिङको तालिम सुरु भएको थियो । त्यसको १० वर्षपछि इन्जिनियरिङ स्कुल सुरु भयो । २०१९ सालमा आइपुग्दा इन्जिनियरिङ तालिम इन्स्टिच्युट भनेर थापाथलीमा सुरु भयो ।

२०२८ सालमा आएको नयाँ शिक्षा नीतिअनुसार पुल्चोकमा इन्जिनयरिङ अध्ययन संस्थान बन्यो । २०४८ सालपछि निजीकरणको अवधारणाअनुसार निजी इन्जिनियरिङ कलेज खुल्न थाले । अहिले १२ वटा विश्वविद्यालय छन् । ६ वटामा इन्जिनियरिङ पढाइ हुन्छ । ५० भन्दा बढी इन्जिनियरिङ कलेज खुलेका छन् ।

इन्जिनियरिङलाई नियमन गर्न २०५५ सालमा नेपाल इन्जिनियरिङ परिषद्को स्थापना भयो । डिग्री प्राप्त गरेपछि परिषद्बाट लाइसेन्स लिएर इन्जिनियरहरुले काम गर्न पाउँथे ।

इन्जिनियरका लागि काम गर्ने हतियार नै लाइसेन्स हो । हाल झण्डै ६० हजारले परिषद्बाट लाइसेन्स लिएका छन् ।

अब लाइसेन्स लिन परीक्षा

अब इञ्जिनियरहरुले लाइेसन्स लिन परीक्षा दिनुपर्ने भएको छ । विश्वविद्यालयबाट पास भएको सर्टिफिकेट पेस गरेपछि परिषद्ले लाइसेन्स दिने गरेको थियो । अब लाइसेन्स लिनका लागि इन्जिनियरिङ काउन्सिलले लिएको परीक्षा पास हुनुपर्छ ।

संसदको विकास तथा प्रविधि समितिले इन्जिनियरिङ काउन्सिल ऐन संशाेधन विधेयक पास गरेको छ । उक्त विधेयकमा लाइसेन्सका लागि परिक्षा अनिवार्य गरिएको छ ।

पेसालाई गुणस्तरीय बनाउन परीक्षा

‘इन्जिनियरिङ पेशालाई गुणस्तरिय बनाउन लागिएको हो,’ समिति सभापति कल्याणी खड्काले भनिन्, ‘शिक्षक, डाक्टर नर्सले पनि परीक्षा दिएर लाइसेन्स लिन्छन् । यसमा पनि त्यस्तै गर्न लागिएको हो । विधेयक समितिबाट पास भएको छ । अब सभाले पारित गरेपछि राष्ट्रपतिले प्रमाणीकरण गरेर ऐनका रुपमा कार्यान्वयनमा आउँछ ।’

विदेशमा पढेकाले नेपालमा आएर लाइसेन्स लिनुपर्छ

इन्जिनियरिङ परिषद ऐन २०५५ लाई संशोधन गर्न बनेको विधेयक कार्यान्वयन भएर ऐन बनेपछि विदेशमा पढेर आएकाले पनि परीक्षा दिनुपर्ने हुन्छ ।

‘विदेश स्वदेश जहाँबाट आएको भए पनि नेपालमा व्यवसाय गर्ने मान्छेले इन्जिनियरिङ परिषद्बाट लाइसेन्स लिनुपर्छ,’ परिषद्का अध्यक्ष डिल्लीरमण निरौलाले भने, ‘ऐन कार्यान्वयनमा आएपछि सर्टिर्फिकेट, मार्कसिट र नागरिकता बुझाएर सिधैं लाइसेन्स पाइँदैन । परीक्षामा पास हुनुपर्छ ।’

परीक्षा अहिलेको आवश्यकता

त्रिभुवन विश्वविद्यालय इन्जिनियरिङ अध्ययन संस्थानका पूर्वडीन प्राध्यापक डा. भरत पहारीले लाइसेन्सका लागि परीक्षा लिनु न्यूनतम आवश्यकता रहेको बताए ।

‘समयसापेक्ष विकसित हुँदै जानुपर्छ । विश्वविद्यालयबाट प्राप्त गर्ने ज्ञान भनेको निश्चित तह र सीमाबाट प्राप्त हुन्छ,’ उनले भने, ‘अध्ययन गरेको कुरा उपयुक्त छ छैन ? न्यूनतम ज्ञान प्राप्त गरेको छ छैन ? सीप छ छैन भन्ने कुरा परिषद्ले हेर्नुपर्छ । परीक्षा न्यूनतम आवश्यकता हो ।’

इन्जिनियरिङ पढेको मान्छे म प्रोफेसर भएर बस्छु इन्जिनियरिङ अभ्यास गर्दिन भन्यो भने उसले परीक्षा दिन नपर्ने उनले बताए ।

‘प्रोफेसर भएर बस्छु इन्जिनियरिङ अभ्यास गर्दिन भन्यो भने परीक्षा लाइसेन्सको परीक्षा दिनु पर्दैन,’ उनले भने, ‘त्यस्तो मान्छेलाई परिषद्ले परीक्षण गर्छु भन्न पाउँदैन । विश्वविद्यालयलाई जाँच्ने काम काउन्सिलको होइन ।’

पेसागत मर्यादा र गुणस्तर अभिवृद्धिमा सहयोग

इन्जिनयिरिङ कलेज एसोसियसनका निवर्तमान अध्यक्ष रामेश्वर रिजालले काउन्सिलले १०–१२ वर्ष पहिले नै परीक्षा लिने सुरु गरेको तर ऐनमा व्यवस्था नभएको भएर त्यतिबेला मुद्दा परेकाले परीक्षा रोकिएको बताए ।

‘ऐनमा नभएकाले अहिले संशोधन गर्न लागिएको हो । पेसागत कार्य गर्न परीक्षा दिनु राम्रो पक्ष हो । यसले पेसागत मर्यादा र गुणस्तर अभिवृद्धिमा सहयोग पुग्छ,’ उनले भने ।

पढाइमा सुधार

नेपाल इन्जिनियर्स एसोसिएसनका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत माधव अधिकारीले परीक्षाले गुणस्तर कायम गर्न सहयोग पुग्ने बताए ।

‘प्राइभेट र सरकारी कलेज धेरै खुले । गुणस्तरबारे धेरै प्रश्न पनि उठे । अब पास हुनेले काम गर्न पाउँछन् । फेल हुनेले पाउँदैनन् यो राम्रो पक्ष हो,’ उनले भने ।

यो कार्यान्वयनमा आएमा कलेजको पढाइमा पनि सुधार आउने उनले बताए । ‘विद्यार्थीले फेल होला भनेर मिहिनेत पनि गर्छन्’, उनले भने, ‘ कलेजको पढाएमा पनि सुधार आउँछ ।’

डाक्टर, नर्स, वकिल र शिक्षकले भने पेशामा प्रवेश गर्न लाइसेन्स परीक्षा उत्तीर्ण गर्नुपर्छ । पत्रकारहरूका लागि पनि यो व्यवस्था गर्न खोजिएको थियो । तर पेसाकर्मीबाटै प्रेस स्वतन्त्रता हननको विषय उठाइएपछि हाल यो विषय बहसमै छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, असार ३, २०७७ १६:२३