एसईई खारेज गर्ने गल्ती नगराै‌ँ

A+ A A-

नेपालमा मात्र होइन, विश्वमा नै कोरोना महामारी छ । यो अवधिमा किताब लेखिरहेको छु । साथै, महामारीपछि नेपालको मात्र होइन, विश्वकै शिक्षा कस्तो हुनुपर्छ भनेर बहस र छलफलमा पनि सहभागी भइरहेको छु । बाहिरबाट युवा फर्किरहेका छन् । उनीहरूलाई कसरी शिक्षा दिने ? डिग्री मात्र शिक्षा होइन, काम गर्ने शिक्षा पनि दिनुपर्छ ।

अब ती युवालाई काम गर्न कस्तो शिक्षा दिने ? उनीहरूलाई स्किल दिनुपर्‍यो । अनि काम दिनुपर्‍यो । उनीहरूलाई सही रूपमा परिचालन गर्नुपर्छ भन्ने आइडिया पनि निकालिरहेको छु । यो मेरो समस्या होइन भनेर पन्छिन मिल्दैन । मुलुकको समस्या मेरो पनि हो । विश्वमै हेल्थको समस्या छ । आशा गरौँ, यो छिट्टै समाधान हुनेछ ।

हामी अरू समस्यासँग जुधिरहेका थियौँ । समस्यामाथि पनि थप समस्या झेल्नुपर्‍यो । अब यो महामारीबाट कसरी अगाडि बढ्ने भनेर सोच्नुपर्छ । उपाय निकाल्नुपर्छ । म लामो समय काठमाडौं विश्वविद्यलयमा बसेर काम गरेँ । अहिले पनि यो महामारीमा कसरी अघि बढ्ने र विश्वविद्यालयले के गर्ने ? कसरी समस्याको समाधान गर्ने भनेर विश्वविद्यालयले योजना बनाउनुपर्छ ।

मोडर्न एजुकेसन सिस्टम हामीले धेरै पछि सुरू गरेका हौँ । जुन समयमा सुरू गरेका थियौँ, त्यो बेलामा कक्षामा पढाइ हुन्थ्यो । लाइब्रेरीमा गएर पनि पढिएको हुन्थ्यो । ‘लर्निङ’ त भयो । तर ‘एप्लाइड’ गर्ने ठाउँमा पछि परेका छौँ । जाँच पास गरेका छौँ । डिग्री पनि छ । तर वास्तवमा नेपालमा चाहिको कुरा के हो ? काम लाग्ने कुरा पहिले सिक्न पायौँ कि पाएनौँ । सूचना प्रविधि पनि ढिला सुरू भयो । यो पहिले नै भएको भए आज कोभिड– १९ मा सहज हुने थियो ।

अब अनलाइन कक्षालाई अगाडि बढाउनुपर्ने देखिएको छ । कोर्स दिने, पढाउने, डिग्री दिने त्यो होइन । अब नयाँ ढंगबाट अगाडि बढ्नुपर्छ । अझै इकोनोमिक सेक्टरसँग एजुकेसन गाँसिएको छैन । यो महत्त्वपूर्ण छ ।

जस्तै: हामी हाइड्रोपावरमा धनी छौँ भन्यौँ । हाइड्रोमा १३ सय मेगावाट छ । अब २ हजार मेगावाट निकाल्ने भनेर सुरू त गर्ने । उत्पादन पनि गर्ने । तर, त्यसलाई कहाँ प्रयोग गर्ने भन्ने भएन भने निकाल्नुको मात्र के अर्थ रह्यो र ? त्यसैले शिक्षा र इकोनोमी एकआपसमा जोडिनुपर्छ ।

अबको शिक्षा विद्यार्थी आफैँले आइडिया निकाल्ने हुनुपर्छ । प्रत्येक विद्यार्थीलाई क्यापेबल बनाउने हो । परीक्षामा राम्रो ल्याउनु मात्र क्यापेबल हुनु होइन । राम्रो गर्न नसकेकाहरूका लागि कस्तो शिक्षा दिने ? कमजोरलाई काम लागेन, जाऊ भनेर पठाउने होइन । कमजोरका लागि राम्रो शिक्षा कसरी दिने ?

उनीहरूका लागि सीप दिन सक्नुपर्छ । कमजोर वर्गका लागि सहानुभूति मात्र दिएका छौँ । तर, काम लाग्ने सीप दिएका छैनौँ । अब ती विद्यार्थीलाई सीप दिनुपर्छ । गतिलो विद्यार्थीलाई भन्दा कमजोर विद्यार्थीलाई गतिलो बनाउनुपर्छ । गुरुलाई देवता मान भनिएको छ । त्यसैले गुरु पनि देवता बन्नुपर्छ । अहिले आत्तिने होइन । उपाय निकाल्ने हो । विद्यार्थीको शैक्षिक क्यालेन्डर बिग्रन दिनु हुँदैन । यसका लागि उपाय निकाल्नुपर्छ ।

अहिले एसईईलाई बेवास्ता गरेका छौँ । एसईईलाई बेवास्ता गरिनु हुन्न । किनभने दुर्गम र पिछडिएको क्षेत्रमा १२ कक्षासम्म पढाइ हुँदैन । १० कक्षासम्म मात्र हुन्छ । १० को मात्र शिक्षक पाइने ठाउँमा १२ कक्षा बनाउँदा के हुन्छ ?

विद्यार्थी पढ्न त जान्छन् । तर पास नहुने अवस्था आउँछ । अनि १० कक्षा पढेका मान्छेले पनि पब्लिक एक्जाम पास गरेका छौँ भन्ने प्रेस्टिज थियो । त्यसैले एसईईलाई निरन्तरता दिनुपर्छ । एसईई हटाउँदा पिछडिएको ठाउँमा निकै मर्का पर्छ । सरकारको यस्ता विषयमा नीति नियम बनाउँदा राम्रोसँग छलफल गरेर मात्र बनाउनुपर्छ ।

(प्रा.डा. सुरेशराज शर्माले शिलापत्र, स्टिम एजुकेसन पाउन्डेसन र मिटिङ प्वाइन्टले आयोजना गरेको एजुकेसन फस्ट वेबिनार सिरिजमा व्यक्त विचारको सम्पादित अंश ।)

प्रकाशित मिति: आइतबार, जेठ ३२, २०७७ १६:४२