कतारका रंगशालामा कार्यरत नेपाली ७ महिनादेखि तलबविहीन

फाइल तस्वीर

A+ A A-

सुनसरी इनरुवाका दिलिपकुमार झा (नाम परिवर्तन) १४ महिनाअघि रोजगारीका लागि कतार पुगेका थिए । कोशी इन्टरनेशनल म्यानपावरमार्फत् कतार पुगेका उनी अहिले कतारको निमार्णाधिन रंगशालामा कार्यरत रहेको बताउँछन् । दिलिपले ५ महिनादेखि काम गरेको तलब पाएका छैनन् ।

खान/बस्नका लागि मात्र काम गरिरहेको दिलिपले सामाजिक सञ्जालमार्फत् शिलापत्रसँग बताएका छन् ।

‘मैले ५ महिनादेखि तलब पाएको छैन । खान/बस्नका लागिमा काम गर्दै आएको छु । नेपाल जान्छु भन्दा कम्पनीले पैसा आउँछ भनेर आश देखाउँछ । कोशी इन्टरनेशनलमा १ लाख ४५ हजार तिरेर आएको हुँ । ऋण तिर्ने सकेको छैन’. उनले भने, ‘म जस्ता ३० जना नेपाली कामदार यहाँ कार्यरत छन् । उनीहरूले पनि तलब पाएका छैनन् होला । कतिपयले ७ महिनादेखि तलब नपाएपछि घरमा सम्पर्क गर्न छाडेका छन् ।’ म्यानपावर कम्पनीले सप्लाई कम्पनीमा पठाएका कारण रंगशालामा परेको उनको भनाइ छ ।

यस्तै, रामेछापमा च्याङ्वा तामाङ (नाम परिवर्तन) पनि कतारको निर्माणाधिन रंगशालामा सुरक्षा गार्डमा कार्यरत छन् । उनी १८ महिनाअघि डिडि ओर्भसिर्जमार्फत् कतार सुरक्षा गार्डका लागि पुगेका थिए । ६ महिनादेखि तलबबिना काम गरिरहेको र सामान्य खर्च दिएर झुलाइरहेको तामाङले दुःखेसो पाेखे । ‘रंगशालाभित्र आल्मोनियम र स्टीलसँग फलामको काम गर्ने विदेश कामदारको बिजोक छ ।

‘तलब नपाउने भन्दा यो क्षेत्रमा काम गर्न श्रमिकको स्वास्थ्य अवस्था नाजुक हुँदै गएको छ । यो विषयमा कम्प्नीले वास्ता गर्दैन । कतिपय कामदार काम गर्दागर्दै बेहोश भएको देखेको छु’ उनले भने, ‘फलाम वोरिङमा काम गर्न विदेशी श्रमिकले रगत बमिट गर्दा समेत रंगशाला निर्माणको जिम्मा लिएका कम्पनी उपचार गर्दैन । यो भन्दा दुःख र बिजोक के हुन् । रंगशाला भित्र काम गर्ने धेरै कामदारले फोन र इन्टरनेटको चलाउन पाउँदैन ।’ बस्न/खाना पनि राम्रो छैन । सामान्य टहरो बनाएर कतिपय कामदारलाई राखेको उनको भनाइ छ ।

तामाङ र झाका अनुसार कतारको निमाणाधिन रंगशालामा करिब ३ हजारभन्दा धेरै नेपाली रोजगारीमा कार्यरत छन् । जसमा धेरै नेपाली कामदार समस्या भएपनि काम गर्ने बाध्य छन् । कतारको निमार्णाधिन रंगशालामा काम गर्ने कतिपय नेपाली अंगभंग, बिरामी र मृत्यु जस्ता घटना लुकाउने गरेको त्यहाँ कार्यरत विदेशी श्रमिकले बताउँदै आएका छन् ।

कतारलगायत खाडीका देश आउने अरु धेरै आप्रवासी श्रमिकहरू जस्तै क्यूएमसी श्रमिकहरूले पनि कतारमा काम पाउनका लागि मोटो रकम तिरेका थिए । जसलाई कतारी श्रम कानुनले निषेध गरेको छ । तर, रोजगारीका लागि कतार गएका कामदारसँग म्यानपावरले प्रतिव्यक्ति ८० हजारदेखि ३ लाखसम्म लिने गरेका छन् । कतारमा ४ लाखभन्दा धेरै नेपाली रोजगारीमा कार्यरत रहेको सरकारी अनुमान छ ।

निर्माण कम्पनी कतार मेटा कोट्स (क्यूएमसी) माफ्त रंगशाला निर्माणका लागि काम गदै आएका धेरै विदेशी कामदार समस्या परिरहेको अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमले औँल्याउदै आएका छन् । हालै, कतार एम्नेस्टी इन्टरनेसनलले गरेको अध्ययनमा क्यूएमसीले विदेश श्रमिकको श्रम शोषण गरिरहेको जनाएको छ ।

एम्नेस्टी इन्टरनेसनको अध्ययनपछि सम्बन्धीत निकायमार्फत् नेपाली कामदारको अवस्थाका बारेमा बुझिरहेको कतारस्थित नेपाली दूतावासले जानकारी दिएको छ । रंगशाला निमार्णमा कति नेपाल कामदार कार्यरत र अवस्था कस्तो छ भनेर दूतावासले जानकारी लिइरहेको जनाएको छ ।

एम्नेस्टी इन्टरनेसनका मुख्य बुद्धा

कतार फिफा विश्वकप रङ्गशालामा कार्यरत आप्रवासी श्रमिकहरूलाई महिनौंसम्म पारिश्रमिक नदिइएको एम्नेस्टी इन्टरनेसनलको एक अध्ययनले समेत खुलासा गरेको छ । कतारको फिफा विश्वकप रङ्गशालाका लागि निर्माण परियोजनामा रोजगाररत आप्रवासी श्रमिकहरूले ७ महिनासम्म बिना पारिश्रमिक श्रम गर्नु परेको एम्नेस्टी इन्टरनेसनलले हाल सार्वजनिक गरेको अध्ययनमा उल्लेख छ ।

अल बयात रङ्गशालाको बाहिरी आवरण निर्माणका लागि १ खर्ब १७ अर्ब भन्दा धेरै रूपैयाँमा करारा सम्झौतामा काम गरिरहेको एउटा योजना र निर्माण कम्पनी कतार मेटा कोट्स (क्यूएमसी)ले कार्यरत लगभग १ सय जना श्रमिक आफ्नो रकम भुक्तानीको लागि पर्खिरहेको इन्टरनेसनको अध्ययनमा उल्लेख छ ।

एम्नेस्टी इन्टरनेसनलले क्यूएमसीका वर्तमान र पूर्व कर्मचारीहरूसँग अन्तर्वार्ता लिएको थियो । र, अदालती अभिलेख र करारपत्रहरूको समीक्षा गरेको थियो । तलब दिनमा भएको ढिलाईले अल बयातका घाना, केन्या, नेपाल, फिलिपिन्स लगायत अन्य देशका लगभग सबै १ सय जति आप्रवासी श्रमिकलाई असर पारेको श्रमिकहरूले बताएको एम्नेस्टी अध्ययनमा उल्लेख छ ।

पारिश्रमिक भुक्तानीमा ढिलाइ सन् २०१९ को सुरू देखि नै हुन थालेको थियो । र, सन् २०२० मा अवस्था झनै खस्कियाे । सेप्टेम्बर २०१९ र मार्च २०२० को बीचमा अधिकांश श्रमिकहरूले तलब पाएनन् । यद्यपि कतिपयको तलब भने अगस्ट २०१९ देखि नै रोकिएको थियो ।

क्यूएमसीले छिट्टै तलब आउने कुरा बारम्बार श्रमिकहरूलाई वाचा गर्यो तर ती वाचाहरूलाई भने कहिल्यै पुरा नगरेको एम्नेस्टीको अध्ययनमा आरोप छ ।

आप्रवासी धेरै श्रमिकको आवासीय अनुमति हाल समाप्त भएको तथ्यले श्रमिकहरूको अवस्था अझ खराब भएको छ किनभने क्यूएमसी महिनौँसम्म उनीहरूको आवासीय अनुमति नवीकरण गर्न असफल रह्यो । कतारको कफला प्रणालीअन्तर्गत आप्रवासी श्रमिकहरू देशमा कानुनी हैसियतका रूपमा उपस्थित हुनका लागि चाहिने प्रत्येक पक्षहरूका लागि आफ्नो रोजगारदातासँग निर्भर हुन्छन् ।

कानुनसम्मत आवासीय अनुमति दिलाउने रोजगारदाताको दायित्व हुन्छ । यस्ता अनुमतिबिना आप्रवासीहरू वैधानिक रूपले काम गर्न पाउदैनन् र जरिवाना, गिरफ्तारी, निष्कासनमा पर्छन् । उनीहरू रोजगारदाताको अनुमतिबिना काम परिवर्तन गर्न पनि पाउँदैनन् ।

फिफा आफ्नो एउटा विश्वकप रङ्गशालामा श्रमिकहरूको अवस्थाबारे लामो समयसम्म अनविज्ञ रहेकोले के देखाउछ भने कतार विश्वकप २०२२ सँग जोडिएका मानवअधिकार ज्यादतीलाई पर्याप्त गम्भीरताका साथ लिन अझै विफल भइरहेको छ ।

कतारको कफला प्रणालीअन्तर्गत आप्रवासी श्रमिकहरू देशमा कानुनी हैसियतका रूपमा उपस्थित हुनका लागि चाहिने प्रत्येक पक्षहरूका लागि आफ्नो रोजगारदातासँग निर्भर हुन्छन् । कानुनसम्मत आवासीय अनुमति दिलाउने रोजगारदाताको दायित्व हुन्छ । यस्ता अनुमतिबिना आप्रवासीहरू वैधानिक रूपले काम गर्न पाउदैनन् र जरिवाना, गिरफ्तारी, निष्कासनमा पर्छन् । उनीहरू रोजगारदाताको अनुमतिबिना काम परिवर्तन गर्न पनि पाउँदैनन् ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, जेठ ३०, २०७७ ०९:४५