कोरोनाभन्दा डरलाग्दा भाइरसको संकट आउने वैज्ञानिकको चेतावनी

A+ A A-

कोरोना भाइरसको महामारीका कारण विश्व नै संकटमा परेका बेला वैज्ञानिकहरुले झन ठूलो संकट आउने चेतावनी दिएका छन् ।

वैज्ञानिकहरूले जंगलबाट रोगहरू मानवमा सरेर छिटै विश्वभरी फैलिने ‘एउटा उत्तम आँधी’ निर्माण गरेको चेतावनी दिएका छन् । प्राकृतिक विश्वमा मानिसहरूको अतिक्रमणले यो प्रक्रियालाई द्रुत बनाएको उनीहरुको निष्कर्ष छ ।

नयाँ रोग कहाँ र कसरी उत्पन्न हुन्छ भनेर अध्ययन गर्ने विश्व स्वास्थ्य विज्ञहरूले यो निष्कर्ष निकालेका हुन् । उनीहरुले कुन जंगली रोग मानिसहरूका लागि सबैभन्दा खतरनाक हुने थाहा पाउन ढाँचा पहिचान प्रणाली निर्माण गरेका छन् ।

बेलायतको लिभरपुल विश्वविद्यालयका वैज्ञानिकहरूले नेतृत्व गरेको यो प्रणाली भविष्यका रोगहरूसँग लड्न तयारी गर्ने विश्वव्यापी प्रयासको एउटा अंश हो ।

‘गएको २० वर्षमा हाम्रा अगाडि छ खतरनाक रोगहरू आए ( सार्स, मर्स, इबोला, एभिअन इन्फ्लुएन्जा र स्वाइन फ्लू,’ प्राध्यापक म्याथ्युज बाइलिस भन्छन्, ‘हामीले पाँच वटा छल्यौँ तर छैठौंले हामीलाई प्रहार ग¥यो । यो हामीले देख्ने अन्तिम महामारी होइन त्यसैले हामीले जंगली जनावरका रोगहरूलाई राम्ररी नियालिरहनु पर्छ ।’

त्यही नियाल्नका लागि बाइलिस र उनका सहकर्मीहरूले बनाएको प्रणालीले थाहा भएका सबै जंगली जनावरका रोगहरूको तथ्यांकमाथि अध्ययन गर्छ ।

विज्ञानले चिनेका हजारौं ब्याक्टेरिया, परजीवी र भाइरसहरूको तथ्यांकमा सो प्रणालीले ती मानवमा सर्नसक्ने जोखिमका विषयमा जानकारी हासिल गर्ने प्रयास गर्छ । त्यो जानकारीले कुन चाहिँ रोग मानिसकालाई सबैभन्दा बढी जोखिम छ भन्ने पत्ता लगाउन मद्दत गर्छ ।

यदि कुनै जीवाणुमा खतरा देखियो भने वैज्ञानिकहरूले यसमा अध्ययन केन्द्रित गरेर रोग बनेर फैलिनु अगाडि नै त्यसको उपचार वा नियन्त्रण उपाय खोज्न सक्छन् ।

प्राध्यापक बाइलिसले भने, ‘कुन रोग महामारी बन्छ भनेर थाहा पाउनु अर्को कदम हो । तर हामी पहिलो कदममा केही अगाडि बढेका छौं ।’

धेरै वैज्ञानिकहरू वनविनाश र वन्यजन्तुको आवास क्षेत्रमा अतिक्रमण जस्ता मानवीय व्यवहारका कारण जनावरबाट मानिसहरू रोग सर्ने दर बढेको निष्कर्षमा पुगेका छन् ।

युनिभर्सिटी कलेज लन्डनकी प्राध्यापक केट जोन्सकाअनुसार मानवनिर्मित कृषि क्षेत्रजस्ता कुरा बन्दा प्राकृतिक पर्यावरण चक्र तोडिने कारण मानिसहरूमा संक्रमणको जोखिम बढेको हो ।

उनी भन्छिन्, ‘सबै रोगको विषयमा यस्तो भन्न मिल्दैन तर धेरैजस्तो अवस्थामा मानिसको अतिक्रमणलाई सबैभन्दा सहन सक्ने जनावरहरूले नै रोग सार्ने जीवाणुहरू बोकेको देखिन्छ ।’

प्राध्यापक जोन्स भन्छिन्, ‘त्यसैले वन विनाशजस्ता कारणले मानिस र जनावरको बढी सम्पर्क हुने पर्यावरण चक्र निर्माण गर्छ जसले केही भाइरस, ब्याक्टेरिया र परजीवीहरू मानिससम्म आइपुग्छन् ।’

यसको एउटा उदाहरण सन् १९९९ मा मलेसियामा देखिएको निपाह भाइरसको संक्रमण हो । जंगलसँग जोडिएको एउटा सुँगुर पालन केन्द्रबाट सुरु भएको यो संक्रमण जंगली चमेरोबाट सरेको थियो । ती चमेरोले खाएर बाँकी रहेका फलहरू सुँगुरले खाएपछि भएको यो संक्रमणले त्यो केन्द्रमा काम गर्ने २५० जनालाई बिरामी बनाएको थियो ।

तीमध्ये १ सय भन्दा बढीको मृत्यु भयो । कोरोना भाइरसबाट मृत्युदर अहिलेको औसतमा एक प्रतिशत जति छ तर निपाह भाइरस संक्रमणको मृत्युदर ४० देखि ७५ प्रतिशत देखिन्छ ।

लिभरपुल विश्वविद्यालयका प्रध्यापक इरिक फेब्रेका अनुसार रोग संक्रमण फैलिनसक्ने स्थानहरूमा निरन्तर निगरानी आवश्यक छ ।

जंगल नजिकैका पशुपालन केन्द्रहरू, जनावरको बिक्री हुने बजारहरू र मानव–जनावरबीच दूरी कम हुने स्थानहरू निगरानी गर्नुपर्छ ।

फेब्रेका अनुसार त्यस्ता स्थानमा अनौठो लक्षणहरू देखिने बित्तिकै त्यसलाई व्यवस्थापन गर्ने संयन्त्र हुनुपर्छ ।

फेब्रे भन्छन्, ‘बर्सेनि तीनदेखि चार पटक मानिसमा नयाँ रोग देखिन्छ र त्यो एसिया वा अफ्रिकामा मात्रै होइन, युरोप र अमेरिकामा पनि हो ।’ (बीबीसीमा भिक्टोरिया गिलको रिपोर्टमा आधारित )

प्रकाशित मिति: सोमबार, जेठ २६, २०७७ १८:५१