जता आफन्त त्यतै अनुदान

A+ A A-

आमन्त्रित कृषि फार्म प्रालि गोलन्जोर गाउँपालिका–५ खनियाँखर्क सिन्धुलीले आर्थिक वर्ष २०७५÷०७६ मा गोलन्जोर गाउँपालिकाको कार्यालयबाट गाइपालनका लागि अनुदान पायो । गाउँपालिकाले २ किस्तामा अनुदानको ३५ लाख रुपैयाँ भुक्तानी दियो । तर, फर्ममा हाल जम्मा ३ वटा मात्र गाइ छन् ।

गाइपालनका लागि भन्दै गाँउपालिकाको कार्यालयमा संचालक रविन थापाले फर्म निर्माण र गाईबाख्रा पालनका लागि करिव १ करोडको लागत सहितको निवेदन दिएका थिए । गाँउपालिकाले ३५ लाख अनुदान दिने निर्णय ग¥यो ।

शुरुमा १० वटा गाइ र ३० वटा बाख्रा खरिद गरि अनुदान बापतको ९ लाख रुपैँया पहिलो किस्ता लिएका संचालकले ३ किस्ता गरेर भवन निर्माण सहितको कुल ३५ लाख रुपैँया लिएका छन् ।

‘फर्मका संचालक रविन थापाले गाँउपालिकाबाट अनुदान लिएर गाइ फारम मात्र बनाएनन् , घरसमेत निर्माण गरेका छन,’स्थानिय अम्वरदिप थापाले भने । फर्ममा पुग्दा एउटा मरेको गाइ त्रिपालले छोपेर राखिएको भेटिएको छ ।

नाता पर्ने उक्त फर्मका संचालकसँग हाल गाउँपालिका अध्यक्ष पुष्पबहादुर कार्कीको सम्वन्ध विग्रिएको छ । संचालक थापा भन्छन्, ‘गाँउपालिका अध्यक्ष कार्कीलाई चुनाबको बेला केहि रकम ऋण दिएको थिए त्यो रकम फिर्ता नभएपछि मैले योजना लगेको हो, पास पनि भयो मैले अनुदान अनुसारको काम गरेको छु । कसैले गुनासो गर्ने ठाँउ छैन ।’

स्थानीय युवाहरुलाई आत्मनिर्भर बनाउने उद्धेश्यले गाँउपालिकाको वडा नं. ६ बलेनिमा संचालन भएको सुनकोशी माछा समुहलाई आर्थिक वर्ष २०७५÷०७६ का लागि १० लाख ५० हजार गाँउपालिकाले अनुदान दिने निर्णय गर्यो ।

गाँउपालिका अध्यक्ष कार्कीले भने, ‘स्थानीय युवाहरुको सक्रियतामा स्थानीय रुपमै माछा उत्पादन गर्ने कार्यक्रम संचालन गर्नु गराउनु एउटा सुखद पक्ष हो यसको लागी गाँउपालिकाले सकेको सहयोग गर्छ ।’

तर, उक्त समुहले संचालन गर्ने भनेको माछा पालनका लागि निर्माण गरिएकोे पोखरीमा अहिले गहुँ उम्रिएको छ । गाँउपालिकाका सुचना अधिकारी तिर्थ भण्डारीका अनुसार माछा सम्ुहका संचालक श्रेष्ठले व्यवसायिक रुपमा माछा पालनका लागि भन्दै गाँउपालिकाको कार्यालयमा करिव २० लाख अनुदानका लागी निवेदन दिएका थिए ।

यसमा गाउँपालिकाले १० लाख ५० हजार अनुदान दिने जनायो । संचालक श्रेष्ठले खाल्डो खन्न शुरु गरेपछि पहिलो किस्ता बापत श्रेष्ठले गाउँपालिकाबाट ५ लाख २५ हजार भुक्तानी लिए ।

पहिलो किस्ता लिईसकेपछि श्रेष्ठले खाल्डो खन्नै छोडिदिए । अहिले खाल्डोमा माटो भरिएको छ भने त्यही गहुँ उम्रिएको छ । सुचना अधिकारी तिर्थ भण्डारी भन्छन्, ‘स्टिमेट अनुसार काम नभएको खण्डमा गाँउपालिकाले अनुगमन गर्छ र संचालकले लगेको रकम फिर्ता हुन्छ । ’

गाँउपालिकाले अनुदान दिने र अनुदान अनुसारको काम नभएपछि अन्य व्यवसायिक सर्वसाधारण कृषकले भने असन्तुिष्ट जनाएका छन् । गोलन्जोर गाँउपालिका–५ नयाँखर्कका कृषक तिलक बहादुर थापा वास्तविक किसानभन्दा स्थानीय सरकारका ‘पदाधिकारी रिझाउने देखावटी किसान’ ले अवसर पाएको बताउँछन ।

‘जो मेयर, अध्यक्ष लगायत नगरपालिका÷गाँउपालिकाका अन्य पदाधिकारीको आसपासमा घुम्छन, उनीहरुले मात्रै कृषि योजना पाउने गरेका छन्,’ कृषक थापाले भने, ‘वास्तविक किसान त काममै व्यस्त हुन्छन । उनीहरूले मरिहत्ते गर्दा पनि योजना पाउदैनन्।’

आर्थिक वर्ष २०७५–०७६ मा कृषि तथा पशुको क्षेत्रमा जिल्लाको कमलामाई नगरपालिकाले कुल बजेट मध्ये २ करोड ६३ लाख ५९ हजार रकम विनियोजन ग¥यो । बिनियोजित वजेटको १ करोड ९७ लाख ८४ हजार ८ सय ९५ रुपैया कृषि क्षेत्रमा मात्रै खर्च भएको छ ।

बाँकी वजेट पशुको क्षेत्रमा खर्च भएको कमलामाई नगरपालिका सिन्धुलीका सुचना अधिकारी सागरकुमार ढकालले बताए । ढकालका अनुसार नगरपालिकाले अनुदान कृषकको व्यवसाय हेरेर उपलव्ध गराउने गरेको छ ।

नगरपालिकाको वडा ४ मधुटारमा एस.ए गाईभैसी पालन उद्योग संचालन भएको ४ वर्ष भयो । उद्योगकी संचालिका राजमाया रायमाझीले धेरैपटक ताकेता गरेपछि बागमती प्रदेशबाट केही महिना अगाडि मात्रै ५ लाख कृषि अनुदान पाएको बताइन । ‘काम गर्ने कृषक सधै जोतिईरहनु पर्ने रहेछ रायमाझी भन्छिन्, ‘अनुदान त पहुँचवालाले मात्रै लिने रहेछन् बास्तविक कृषक त सधै मर्कामा मात्रै छन् ।’

उनले २ वर्ष अघि कमलामाई नगरपालिका बाट १ लाख रुपैँया अनुदान पाएको वताईन् । रायमाझीका अनुसार व्यवसाय संचालन गर्न अनुदान नभएर गरिरहेकालाई व्यवस्थित वनाउन सरकारी अनुदान आवश्यक छ । यसका लागी कमलामाई नगरपालिकाले निष्पक्ष रुपमा अनुगमन गरि अनुदान वितरण गर्नुपर्ने उनी वताउँछिन् ।

उनले संचालन गरेको एस.ए गाईभैसी पालन उद्मोगमा अहिले सानाठुला गरेर ३२ वटा गाइभैसी छन । जसबाट दैनिक ५ सय लिटर दुध उत्पादन हुने गरेको छ । उद्योग संचालन गर्दैसँगै बिक्री केन्द्र पनि स्थापना गरिएको वताउदै रायमाझी भन्छिन्– ‘अहिले उद्योगबाट उत्पादन भएको दुध यसै केन्द्रमार्फत विक्रीवितरण हुदैँ आईरहेको छ ।

जिल्लाको सुनकोशी गाँउपालिका–२ कमेरेफाटमा बागमती प्रदेशका मुख्यमन्त्री डोरमणि पौडेलले २३ पुस, २०७५ मा सुनकोशी किनारमा माछापालन कार्यक्रमको शिलान्यास गरे । माछापालनका लागि ३५ वटा पोखरी निर्माण गर्ने योजना अनुसार ३ वटा पोखरी अहिले निर्माण भईसकेको छ ।

एक वर्षअघि सहकारी खडा गरेर शुरू गर्न लागिएको माछापालनमा सुनकोशी गाउँपालिका र बागमती प्रदेशको भूमि व्यवस्था, कृषि तथा सहकारी मन्त्रालयको मुख्य लगानी छ । मन्त्रालयले माछापोखरी निर्माणमा ८५ लाख रुपैयाँ लगानी गरेको छ । त्यसैगरी, गाउँपालिकाले करीब ३८ लाख रपैयाँ लगानी गरेको छ ।

पोखरी बनिरहेको ठाउँमा २०४२ सालतिर सुनकोशी नदी बग्थ्यो । नदीले बहाव परिवर्तन गरेपछि त्यसलाई दाहसंस्कार गर्ने, बस्तुभाउ चराउने तथा लुगा धुने र नुहाउने ठाउँका रूपमा स्थानीयले प्रयोग गरिरहेका थिए ।

सुनकोशी नदी किनारमा माछापालनको काम स्थानीय एकता बहुउद्देश्यीय सहकारी संस्था मार्फत अघि बढाइएको हो । गाउँपालिकाकी अध्यक्ष दिपा दाहाल सुनकोशीको त्यो जग्गा मासिक ३ लाख रुपैयाँ भाडा लिने गरी २५ वर्षका लागि सहकारीलाई दिने निर्णय गरिएको बताउँछिन् ।

उनी भन्छिन, ‘एक्साभेटर लगाएर तीन वटा पोखरी खन्ने काम सम्पन्न भइसकेको छ, अरू पोखरी पनि चाँडै खन्छौं ।’ सरकारी कोषको पैसा सहकारीमा किन लगानी गरियो भन्ने प्रश्नको जवाफ भने उनीसँग छैन ।

जिल्ला समन्वय समिति सिन्धुलीका सभापति शंकरराज बर्मा तिवारीका अनुसार जिल्लाको कृषि पेशालाई हेर्दा वैदेशिक रोजगारी र अन्य व्यवसायमा रहेका कारण सिन्धुलीमा महिला र पुरुष कृषकको संख्या लगभग उस्तै छ ।

सिन्धुली जिल्ला जुनार खेतीको लागी प्रसिद्ध जिल्ला भनेर पनि चिनिन्छ । तर, सुचनाको कमीले गर्दा कृषि अनुदानबारे बेखबर रहने र यसको लाभबाट वञ्चित हुनेमा जिल्लामा किसानको संख्या बढी छ ।

गोलन्जोर गाउँपालिका–५ स्थित इन्दिरा गाई फर्मकी संचालिका इन्दिरा कुमारी थापा अनुदानबारे आफूहरूलाई कसैले नबताएको गरेको गुनासो गर्छिन् । ‘कृषिमा कामै नगरेकाहरूले अनुदान पाउँछन, हामीले थाहा पाउँदा आवेदन दिने म्याद गुज्रिसकेको हुन्छ’, उनको गुनासो छ ।

सोही वडाका गोमा जुनार फर्मका संचालक बल बहादुर कामी अहिलेसम्म कुनै सरकारी अनुदान नपाएको बताउँछन् । आफू जस्ता रातदिन काममा खट्ने किसानलाई अनुदानबारे कसैले सूचना नदिने तर गोठ र गाईबस्तु नै नभएकाहरूले कृषि अनुदानको गलत फाइदा उठाउने गरेको उनको आरोप छ ।

सूचना र अनुदानमा पहुँच नभएको बारे जिल्लाका अधिकांश अगुवा किसानको अनुभव समान छ । गोलन्जोरकी इन्दिरा कुमारी थापा जस्तै घ्याङ्लेख गाउँपालिका–२ की रञ्जना वाईबा पनि वास्तविक किसानहरू काममै व्यस्त हुने र टाठाबाठाहरूले सूचना पाएर लाभ बटुल्ने प्रवृत्ति रहेको बताउँछिन् ।

‘थाहा भएका नजिकका किसानहरूले पनि आफूले मात्र लाभ लिन हामीलाई सूचना दिंदैनन’ उनी भन्छिन् । उनले कृषिमा यति धेरै अनुदान हुन्छ र आसेपासे र पहुँच भएकाहरुले मात्रै पाउँछन् भन्ने कुरा बल्ल थाहा पाएको बताइन् ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, जेठ १४, २०७७ १३:४०