दलित शब्दकाे व्यापार

A+ A A-

कलेज पढ्दा मधु सर सधैँ भन्ने गर्नुहुन्थ्याे, 'अनिता दलित समुदायबाट खासै काेही छैन, त्यसैले तिमीले दलित काेटाबाट फारम भर्नु, स्कलरसिप पाउन सजिलाे हुन्छ।'

मलाई दलित भन्ने शब्दै मन पर्थेनथ्याे । तर, सरसँग मुख भने फर्काउँदिनथेँ । किनकी, मैले बुझेकाे थिएँ कि उहाँकाे मनशाय गलत छैन । जबदेखि आफू बुझ्ने भएजस्ताे लाग्थ्याे, तबदेखि नै मैले कहिल्यै दलित काेटामा फारम भरिनँ । किनकि, मलाई म दलित हुँ भन्ने कहिल्यै लागेन ।

हुन त त्यति बेला मलाई दलित शब्दकाे अर्थ त्यति राम्राेसँग थाहा पनि थिएन । पछि केही अध्ययन गरेँ, अनि फेरि थाहा भयाे कि मलाई दलित वर्गभित्र नराख्दा पनि हुन्छ । हाे, कहिलेकाहीँ मलाई कलेज फि तिर्न पनि धाै धाै परेका दिनहरू पनि नभएका हाेइनन् ।

तर, म दलित र महिलाकाे काेटाबाट भन्दा पनि खुल्ला प्रतिस्पर्धाबाट स्कलरसिप लिन चाहन्थे । किनकि मलाई लाग्थ्याे– एउटा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्ने व्यक्तिले काेटाबाट सरकारी सुविधा लियाे भने साँच्चिकै त्यस्ताे काेटा आवश्यक भएकाे मान्छे पछि पर्छ ।

तर, म गलत हुन्थेँ । काेटाकाे सुविधा त त्यस्ता व्यक्तिहरू लिन्थे, जाे हात, घाँटी, नाक, कानलगायत देखाउन मिल्ने जति ठाउँमा सुन चाँदी लगाउने अनि गाडी, बाइक चढेर हिँड्ने गर्थे ।

फेरि अध्ययन र कामकाे सिलसिलामा काठमाडाैं पुगेँ । बसाइका क्रममा विस्तारै लाग्न थाल्याे, दलित भन्ने शब्दकाे त देशमा व्यापार बिजनेस पाे हुँदाे रै'छ । यदि विश्वव्यापी परिभाषाअनुसार दलित भन्ने शब्दकाे अर्थ मैले गलत बुझेकाे छैन भने समाजबाट थिचाेमिचाेमा परेका, पछि परेका, गरिब समुदायलाई भनिन्छ ।

छाेटाे शब्दमा भन्दा समाजमा पछि परेकाे वर्गलाई दलित भनिन्छ, नकि कामी, दमाईं, सार्की आदि जातका आधारमा हाेइन । तर, यहाँ २१औँ शताब्दीका माथिल्लाे तहका विज्ञहरूले त अर्थलाई अनर्थ लगाएर समाजमा यसरी परिभाषित गरिदिनुभएकाे छ कि विश्व शब्दकाेष नै फ्लप भएकाे छ र यसैलाई अगाडि सारेर गतिलाे व्यापार बनाइएकाे छ ।

अब पनि याे व्यापारकाे अन्त्य भएन भने कसैसँग मन विचार मिलेर प्रेम गरेकाे बदलामा यहाँ नवराजहरूजस्ता हजाराैँ प्रेमी र प्रेमिकाहरूले आफूले प्रेम गरेकाे मान्छे गुमाउनुपर्छ । कसैले पानि छाेइदिएकै निहुँमा अकालमै मर्नुपर्छ भने यता पछि परेकालाई उकास्ने नाममा माथिल्ला तहका विज्ञहरूकाे बिजनेस फस्टाइरहनेछ ।

त्यसैले म देशकाे एउटा सक्षम र इमानदार नागरिककाे हैसियतले मेराे सरकारसँग मेराे याे पहिलाे र अन्तिम अनुराेध । हुन त मलाई थाहा छ कि यति विकराल समस्या यति सजिलै अन्त्य हुँदैन र मलाई याे पनि थाहा छ कि हाम्राे सरकारले अब केही यस्ताे परिवर्तन गर्न जरूरी छ ताकि राज्यमा जेजति उन्नति प्रगति भएकाे छ, त्यसमा हामीहरूले गरेकाे याेगदाकाे कदर हाेस् ।

अब जातीय र वर्गीय हिसाबमा भएका अपराधका लागि बनाइएकाे कानुन र कारबाहीले मात्रै परिवर्तन आएन भन्ने कुरा सबैले बुझ्न जरूरी छ । र, हामीले याे पनि बुझ्न जरूरी छ कि जातीय र वर्गीय विभेदका लागि गरिने अबकाे याे लडाइँ इतिहासकै अन्तिम लडाइँ हुनेछ ।

त्यसैले हामीलाई पनि राज्यले आफ्नाे नागरिक ठान्छ भने र यदि देशमा फेरि अशान्ति नछाओस् भन्ने कुरा राज्यले चाहन्छ भने अब कि त दलित शब्दकाे अर्थ राज्यका प्रत्येक कुनाकुनाका नागरिकलाई थाहा हाेस् कि कामी दमाईं, सार्की भएकै कारण दलित वर्ग बनाइएकाे हाेइन भनेर । यदि त्यसाे हाेइन भने याे शब्दकाे व्यापार बन्द गर्नुस् ।

देशका कुनाकुनामा दलित वर्गमा पर्ने बाहुन क्षत्रीहरूकाे कुनै कमी छैन, देशका सबै दलितकाे खाेजीनिती गरी सबै दलितलाई समेट्ने गरी कार्यक्रम ल्याउन म विनम्रतापूर्वक सरकारलाई अनुराेध गर्दछु । यदि साँच्चिकै मान्छे जातले ठूलाेसानाे हुन्छ भने त्याे जात कसरी सानाे भयाे ? इतिहासका पाना पल्टाएर हेर्नुस्, हातमा सीप, दिलमा मानवता, इमानदारिता, गला, कला, बुद्धिविवेक सबै थाेक भाकाे मानिसलाई सानाे जातकाे बिल्ला भिराइदिने अधिकार तपाईंहरूलाई कसले दियाे ?

अहिलेका २१औँ शताब्दीका शिक्षित भनिएका र खाेक्राे मानवता भएका मान्छेहरू भन्छन्, 'मलाई जातपातसँग कुनै मतलब छैन, म मजाले कथित् दलितहरूकाे घरमा गएर अथवा सँगै बसेर खान्छु ।' यस्तैयस्तै भनेर उनीहरू खुब दया पनि देखाउँछन् । जब उनीहरूकाे घरमै सँगै बसेर खाने कुरा आउँछ, जब विवाहकाे कुरा आउँछ, तब भन्छन्, समय लाग्छ ।

त्यस्ता मान्छेहरूले आर्जन गरेकाे शिक्षा पनि के शिक्षा, जसले आफ्नाे परवारलाई समेत परिवर्तन गर्न सक्दैन । हामीलाई हाम्राे बाहुन क्षत्रीले हाम्राे घरभित्र हामीसँगै पानी खाइदिने समानता चाहिएकाे हाेइन । चाहिएकाे पनि छैन । हामीलाई कसैकाे खाेक्राे दया, र झुटाे काेटा र वर्ग पनि चाहिएकाे छैन ।

यदि साँच्चिकै मानवता नहराएका मान्छेहरू जिउँदै छाै र देशलाई शान्तिपूर्ण बनाई राख्न, देशलाई उन्नति प्रगतितिर लैजान चाहन्छाै भने जातकै कारण मर्नुपरेकाे यिनै नवराजकाे मृत्यु अन्तिम मृत्यु हाेस् । फेरि अरु नवराजले त्यसरी मर्नु नपराेस् । तर, याे घटना सिर्फ कारबाहीमा मात्रै सीमित नहाेस् । अब जातीय र वर्गीय विभेदकाे अन्त्य हाेस् ।

अब देशमा यस्ताे एउटा इतिहास रचियाेस् कि जेलबाट सजाय भाेगेर निस्किएकाे अपराधी फेरि उस्तै अपराधी नबनाेस् । देशका प्रत्येक नागरिकमा जातले काेही ठूलाे सानाे हुँदैन भन्ने संस्कारकाे ज्ञान हाेस् । घर झगडा धेरै गर्ने भएकै कारण पनि अहिले हामी विश्वका गरिब देशहरूकाे सर्कलमा छाैँ । सरकार ! अब यस्ता सबै गतिविधि बन्द हाेऊन्, ताकि देशकाे सिमाना बचाउन जाँदा हामी मरिहाल्याैँ भने पनि नेपाली भनेर आफ्नाे मृत्युमा गर्व गर्न पाइयाेस् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, जेठ १३, २०७७ १३:०४