सफलताका लागि भवानी राणाका ३ सूत्र : लगनशीलता, आत्मविश्वास र सकारात्मक सोच

A+ A A-

नेपालका राष्ट्र प्रमुख, प्रधानन्यायाधीश र सभामुख जस्ता महत्त्वपूर्ण पदमा महिलाकै उपस्थिति रहेका बेला नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघमा पनि इतिहासमै पहिलो पटक महिला अध्यक्षको रूपमा भवानी राणा आएकी थिइन्— २८ चैत २०७३ मा ।

३ वर्षे कार्यकालका लागि अध्यक्ष बनेकी राणा कार्यकाल सकिएको ३ महिनासम्म पनि महासंघको अध्यक्षका रूपमा सक्रिय छन् । केही दिनअघि मात्र कोरोना र लकडाउनका लागि कोमामा जान लागेको अर्थतन्त्रलाई चलयमान गराउने गरी सरकारले राहतका कार्यक्रम नल्याएमा महासंघले कडा सङ्घर्ष गर्नपर्ने उनको भनाइ सार्वजनिक भएको छ ।

सरकारले गरेको लकडाउन र सामाजिक दूरी कायम गर्नपर्ने बाध्यताको कारण भन्दै नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघको चुनावी साधारणसभा रोकिएको छ । कार्यकाल पूरा भए तापनि महासंघको अध्यक्षको रूपमा विगतमा भन्दा थप सक्रिय भएकी छन् अध्यक्ष राणा ।

विश्वका धेरै देशमा जस्तै नेपालमा पनि महिला अग्रपंक्तिमा रहँदा विशेष चासोको रूपमा हेरिन्छ । परिवारमा महिलाको बढी दायित्व हुने भएका कारण पनि महिलाका अन्य सामाजिक तथा आर्थिक कार्यलाई दिन सक्ने समयको विषयमा चासो रहने गरेको छ ।

अध्यक्ष राणा आफ्नो ३ वर्षे कार्यकालमा सन्तुष्टि मिल्ने गरी काम गरेको दाबी गर्छिन् । ‘हामीले हाम्रा उद्योगी, व्यवसायीका माग सम्बोधन गराउने हो, देशको अर्थतन्त्रलाई सही ट्र्याकमा डोहोर्‍याउनका लागि सरकारसँग समन्वय गर्ने हो’, अध्यक्ष राणा भन्छिन्, ‘केही नै कमजोरी भएन भन्ने त म दाबी गर्दिनँ तर अध्यक्षका रूपमा म आफू सन्तुष्ट हुने गरी काम गरेँ । कतिपय ठाउँमा व्यवसायीको स्वार्थमा मात्र केन्द्रित भइएका कारण देशको हितका सामु व्यवसायीको स्वार्थले नपुग्न पनि सक्छ, अन्यथा राम्रो गरियो नै भन्ने हो ।’

कोरोना प्रभावका कारण चुनावी साधारणसभा हुन नसकेकाले नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघमा भवानी राणाले नै जिम्मेवारी सम्हालेकी छन् । राज्यका अन्य अंगहरूमा भने महिला नेतृत्व परिवर्तन भएको छ । राष्ट्रपतिका रूपमा विद्यादेवी भण्डारी दोहोरिए पनि सभामुख र प्रधानमन्याधीशमा भने महिला नेतृत्व अहिले छैन ।

निजी क्षेत्रको सबैभन्दा ठूलो संस्था महासंघमा पनि लकडाउन खुलेको केही समयमै पुरुष नेतृत्व आउनेछ । यस हिसाबले निजी र सरकारी संस्था र निकाय तथा व्यवस्थापिका र न्यायपालिकामा गरी ४ जना महिलाहरूले नेतृत्व गरेकामा अब महिला नेतृत्वको संख्या १ मा झर्दै छ ।

महिला भएर नेतृत्वमा नपुग्ने होइन

महिला भएकै कारण नेतृत्वमा पुग्न गाह्रो हुन्छ भन्ने कुरा अध्यक्ष राणा मान्दिनन् । राणा भन्छिन्, ‘काम गर्न सक्नुपर्छ, असल तवरले जिम्मेवारी निर्वाह गर्न सक्दा थप जिम्मेवारी बढाउँछ, यही नै नेतृत्वमा पुग्ने सूत्र हो । निजी क्षेत्रको सबैभन्दा ठूलो र महत्त्वपूर्ण संस्था महासंघको अध्यक्षको जिम्मेवारीमा पुग्नका लागि मसँग सपना थियो, त्यसका लागि मैले मिहिनेत गरेँ, सकारात्मक सोचका साथ काम गरेँ ।’

‘हो, नेतृत्वमा पुग्न धेरै सङ्घर्ष गर्नपर्छ, धेरैको मन जित्न सक्नुपर्छ, त्यसमा मेरो आत्मबलले सहयोगी भूमिका खेल्यो’, राणा थप्छिन्, ‘महासंघमा चुनौतीसँगै अवसर पनि उत्तिकै छ, जहाँबाट मैले धेरै कुरा सिक्ने अवसर पनि पाएँ ।’

सन् २००५ मा मनोनीत सदस्यको रूपमा छिर्दै गर्दा उनलाई महिला भएकै कारण त्यो पद पाएको हो कि भन्ने लागेको उनी सुनाउँछिन् । त्यसपछिका कार्यकालमा लोकप्रिय मतसहित केन्द्रीय सदस्य तथा उपाध्यक्षमा जीत हासिल गर्दा र अहिले अध्यक्षको कार्यकाल करिब पूरा गर्दा उनी आफ्नो काम र मिहिनेतबाट खुसी छन् ।

‘पुरुषहरू हावी भएको यस संस्थामा म प्रवेश गर्दा एक्लै थिएँ’, राणा भन्छिन्, ‘अघिल्लो कार्यकालमा मसहित ५ जना भयौँ, अहिलेसम्म महिलाले नेतृत्व नसम्हालेको यो स्थानमा मैले पनि सफल नेतृत्व दिएको मेरै साथीहरूले बताउने गर्नभएको छ ।’

नेतृत्वमा पुग्ने हुटहुटी

नेतृत्व गर्ने चाहना भएका राणा परिवारमा जन्म लिए तापनि भवानी राणा व्यापारिक वा राजनीतिक पारिवारिक पृष्ठभूमिकी होइनन् । ‘मेरो घरको पृष्ठभूमि व्यापार होइन, मेरा बुबा सरकारी सेवामा हुनुहुन्थ्यो’, राणाले भनिन्, ‘उहाँ अंचलाधीश हुनुहुन्थ्यो । तर, मुमा (आमा)ले भने जहिले पनि उद्यमशीलतामा प्रेरित गरिरहनुभयो ।’

बुबाको उत्प्रेरणा गर्दा जहाँ पनि नेतृत्व तहमा जानुपर्छ भन्ने आफूलाई लागेको कारण नै उनमा गैरसरकारी संस्था वा अन्य कुनै सामाजिक काम आफ्नै नेतृत्वमा गर्ने इच्छा रहेको बताइन् राणाले । ‘अहिलेसम्म साना—ठूला एक दर्जन त्यस्ता संस्थाहरूमा बसेर काम गरेकी छु’, राणाले भनिन् ।

सधैँ नेतृत्व गर्ने चाहना रहेको र उद्यमशीलतामा नलागेकी भए कुनै दलविशेषको राजनीति गरिरहेकी हुने बताउँछिन् उनी । राणा भन्छिन्, ‘सधैँ नेतृत्व गर्ने चाहना रह्यो, सायद उद्यमशीलतामा नलागेकी भए कुनै दलको राजनीति गरिरहेकी हुन्थेँ ।’

उनको परिवारमा दाजुभाइ नभएका कारण परिवारभित्र छोरा र छोरीलाई विभेद भयो भन्ने कहिले महसुस गर्नपरेन । छोरी भएका कारण आफूहरू कोही पनि बञ्चित भएका भन्ने उनलाई भएन । ‘सानैदेखि मुमाले जे काम गर्न पनि अभिप्रेरित गर्नभयो, तँ छोरी होस्, यस्तो काम नगर कहिले भन्नुभएन’, राणाले भनिन् ।

बच्चादेखि नै काठमाडौंमै हुर्केकी, पढेकी राणाकी मुमाले महिला भएपछि पनि सबै कुरा गर्न सक्नुपर्छ भनेर प्रेरित गर्ने गरेको बताउँछिन् उनी । ‘यही भएर मैले राम्रो शिक्षा पाएँ । मैले कहिल्यै पनि महिला भएपछि खाना पकाउने, कसलाई खुसी पार्नपर्नेजस्तो संस्कार पाइनँ । त्यसले पनि मलाई सहयोग भयो ।’

२ छोरी मात्र हुन् उनीहरू । पौडी, गितार सिकाउने, घोडा चढ्नेजस्ता सिप सिकिन् उनले सानैमा । ‘त्यही शिक्षा र संस्कारले पनि मलाई अघि बढ्न सहयोग ग¥यो । पछि मैले विवाह गरेर गएपछि पनि मेरो घरको वातावरण सहयोगी नै थियो । मलाई अगाडि बढ्न उत्प्रेरणा प्राप्त भई नै रह्यो’, राणाले भनिन्, ‘महिलालाई अगाडि बढ्नका लागि घरपरिवारबाट सहयोग अनिवार्य चाहिन्छ नै ।’

वैवाहिक जीवनभन्दा अगाडि व्यवसाय विस्तार गर्न र नेतृत्वमा पुग्न थप सहयोग पुगेको उनी बताउँछिन् । ‘सासूआमा राजनीतिमा भएका कारण पनि मलाई सधैँ अगाडि बढ्न अभिप्रेरित गर्नभयो’, राणाले भनिन्, ‘श्रीमान पनि निकै बुझ्ने हुनुहुन्छ, संस्थागत र सामाजिक काममा सधैँ प्रेरित गर्नहुन्छ ।’

व्यवसायमा प्रवेश

फेसन डिजाइनसम्बन्धी अध्ययन गर्न भारत गएकी राणा त्यहाँबाट फर्किएपछि व्यवसायमा लागिन् । उनले सुरुमा दिदीसँग मिलेर गार्मेन्ट व्यवसाय गरे तापनि अहिले भने त्यो व्यवसायमा उनी संलग्न छैनन् ।

‘हामी दिदी-बहिनी मिलेर गार्मेन्ट, इभेन्ट म्यानेजमेन्टको काम सुरु गरेका थियौंँ तर सन् २००० पछिको अवस्थामा गार्मेन्ट बन्द भयो’, राणाले भनिन्, ‘मैले गार्मेन्टकै लागि भनेर भारत गएर फेसन डिजाइनसम्बन्धी अध्ययन गरेर पनि आएँ तर त्यो काम लागेन ।’

विवाहपछि केही समय चिनी मिलसमेत सञ्चालन गरेकी राणाले चिनी मिल पनि केही वर्षमै बन्द गरिन् । उनी अहिले नेपालगञ्जमा रहेको होटललाई विस्तार गर्नतर जुटेकी छन् । कृषिमा आधारित व्यापार र अहिले बर्दियामा स्नेहा रिसोर्ट उनले सञ्चालन गरिरहेकी छन् ।

‘पर्यटन, कृषिसँगै विभिन्न क्षेत्रमा हाम्रो लगानी रहेको छ । बैंकिङ, वित्त तथा बीमा, उत्पादनमूलक अन्य उद्योगमा पनि लगानी रहेको छ’, उनले भनिन् ।

महासंघमा राणाको आवद्धता

२ दशकदेखि नेपालगञ्ज उद्योग वाणिज्य संघ र बर्दिया उद्योग वाणिज्य संघसँग आवद्ध भवानी राणा १२ वर्षअघि नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघको कार्यसमितिमा मनोनीत भएकी थिइन् ।

सन् २००५ मा मनोनीत सदस्यको रूपमा महासंघमा प्रवेश गरेकी थिइन् राणा । सन् २००८ मा जिल्ला नगर क्षेत्रबाट केन्द्रीय सदस्यमा विजयी भइन् उनी ।सन् २०११ मा जिल्ला नगरकी उपाध्यक्ष बनेकी थिइन् । प्रदीपजंग पाण्डे महासंघका १६औँ अध्यक्ष बन्दा पाण्डे प्यानलमा देखिएकी राणा वरिष्ठ उपाध्यक्षमा भने हारेकी थिइन् । तर, परिस्थितिवश त्यही कार्यकालमा उनी वरिष्ठ उपाध्यक्ष बनिन् ।

लामो समयदेखि संशोधन गर्ने तयारी गरेर पनि पास हुन नसेकेको महासंघको विधान सन् २०१६ मा सर्वसम्मतिबाट पास भएपछि उनलाई विधानसम्मत अध्यक्ष बन्ने बाटो खला भएको थियो र महासंघको १८औँ अध्यक्षको रूपमा भवानी राणाले जिम्मेवारी वहन गरेकी छन् ।

अहिलेसम्मको अनुभव र काम राणाले महासंघमा कृषि उद्यम केन्द्र, महिला उद्यम विकास समितिमा काम गरेकी छन् । उनले विभिन्न संस्थाहरूमा महिला तथा समुदायमा आधारित संघसंस्थामा आवद्ध भएर काम गरेकी छन् । महासंघमा वरिष्ठ उपाध्यक्ष तथा महिला उद्यमी महासंघमा समेत जिम्मेवारी वहन गरेकी छन् राणाले ।

लकडाउनमा थप व्यस्त

मुलुक करिब २ महिनादेखि बन्द छ । उद्योग, व्यवसाय ठप्पप्रायः छन् । कर्मचारीहरू धेरै बिदामा छन् । तर, महासंघकी अध्यक्ष भवानी राणा सामान्य अवस्थाको तलनामा बढी व्यस्त भएको बताउँछिन् ।

‘अहिले भेटघाट छैन तर काममा व्यस्तता सामान्य अवस्थाको भन्दा बढी छ’, राणाले भनिन्, ‘सायद महासंघको नेतृत्व तोकिएकै समयमा हस्तान्तरण गर्न पाइएको भए कम हुने थियो होला ।’

उनले यो समयमा व्यवसायी निकै आत्तिएको र यसबीचमा सरकार र व्यवसायीबीच समन्वय गरिरहनुपरेको बताइन् । ‘अहिले हामीले कहिल्यै नभोगेको समस्या भोगिरहेका छौँ, सरकारले पनि भोगेको छ तर कतिपय गर्न सकिने काम पनि नभएका कारण व्यवसायी चिन्तित छन्’, राणा भन्छिन् ‘कतिपय व्यवासायी त आत्महत्या गर्नपर्ने अवस्थामा पुगेँ भन्दै गुनासो गर्नहुन्छ । ’

अबका योजना

उनको अबको योजना भनेको आफ्नो व्यवसायलाई थप विस्तार गर्ने मुख्य रहेको छ । ‘अबको मुख्य काम भनेको हामीले सुरु गरेका व्यवसायलाई कसरी विस्तरा गर्ने भन्नेमै केन्द्रित हुन्छ’, राणा भन्छिन् ।

उनले अझै एक कार्यकाल महासंघमा सक्रियतासाथ बिताउने बताइन् । निवर्तमान अध्यक्ष महासंघको कार्यसमितिमा नै रहने भएका कारण पनि एक कार्यकाल पूर्ण सक्रिय र त्यसपछि महासंघले सल्लाह मागेको समयमा आफ्नो उपस्थिति हुने उनी बताउँछिन् ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, जेठ १०, २०७७ ०७:३८