बुद्ध जयन्तीमा पनि सुनसान लुम्बिनी

A+ A A-

कोरोना संक्रमण फैलिन नदिन सरकारले डेढ महिनादेखि लकडाउन गरेको छ । लकडाउनका कारण सबै क्षेत्र ठप्प छ । धार्मिक, सामाजिक, शैक्षिक, औद्योगिक, पर्यटकीय क्षेत्र लकडाउनबाट नराम्ररी प्रभावित बनेका छन् ।

वसन्त ऋतुमा फूलहरू फुलेर ढकमक्क हुने र पालुवा पलाएर हरियाली भएको यस समयमा धार्मिक र पर्यटकीय गन्तव्य लुम्बिनी पनि सुनसान छ । यहाँ पनि पर्यटकको चहलपल शून्य छ ।

यदि लकडाउन नहुँदो हो र देशमा कोरोना संक्रमण नफैलिएको अवस्था हुने थियो भने अहिले लुम्बिनी रमणीय हुन्थ्यो । बुद्ध जयन्तीको तयारीका साथसाथ लुम्बिनी भ्रमण वर्षको भव्य समापन हुने थियो । नेपाल भ्रमण वर्ष, २०२० लाई लक्षित गरेर धेरै धार्मिक र अध्यात्मिक कार्यक्रम हुने थिए ।

पर्यटकहरू लुम्बिनी र बुद्धसँग जोडिएका धार्मिक, पर्यटकीय गन्तव्यहरूमा मोहित हुन्थे, सेल्फी खिच्थे । यस क्षेत्रका पर्यटकीय स्थानलाई भिडियो र तस्बीरमा उतार्थे ।

तर, समय अहिले अनुकूल छैन । वसन्त ऋतुमा लुम्बिनी साँच्चै शान्तमय छ । कोइलीको आवाज कु..हु..कु..हु.. र चरा चुरुङ्गीहरूको चिरबिर अनि बतासको मधुर सिरसिर मात्र सुनिन्छ अहिले । लुम्बिनीमा अरू केही कोलाज छैन यतिबेला ।

यतिबेला लुम्बिनीमा ढकमक्क फूलहरू फुलेका छन् । बोट, रूखमा मुनाहरू पलाएर हरियो बनेको छ दृश्य । लुम्बिनीका कोइलीले एकोहोरो कु..हु..कु...हु..भन्दै बोलाए पनि अहिले तिनको सुरिलो आवाज सुनिदिने पनि कोही छैन ।

विश्व शान्तिको केन्द्र लुम्बिनी पवित्र उद्यान क्षेत्रमा जता हेर्‍यो त्यतै शान्ति छ । मायादेवी मन्दिर, अशोक स्तम्भ, पवित्र पुष्करनी कुण्ड, विश्व शान्तिदीप, केन्द्रीय नहर, शान्ति स्तुपा, सेन्टर क्यानल, ग्रेट लोटस स्तुपा मात्र होइन, त्यहाँ रहेका विभिन्न बिहारहरू पनि पूर्ण रूपमा खालि छन् ।

लकडाउनका कारण लुम्बिनीमा हुने गरेका दैनिक कर्मकाण्ड रोकिएका छन् । धुप बाल्ने, पाठ गर्ने सबै ठप्प छ । लुम्बिनीको यो शान्तिलाई गौतम बुद्धको जन्मसित जोडिएको भिक्षुहरू बताउँछन् ।

अखिल नेपाल भिक्षु महासंघका अध्यक्ष भिक्षु मैत्रेय गौतम बुद्धले सोचेको शान्त भूमि अहिले लकडाउनको समयमा भएको बताउँछन् । यस स्थानमा ध्यान गर्दा कोलाहलले ध्यान भंग हुने अवस्था यसअघि हुने गरेकामा अहिले गौतम बुद्धले सोचेजस्तो शान्त भएको उनले बताए । अहिले चराहरू, जनावर सबै आफ्नै लयमा डर र भयविना स्वतन्त्रपूर्वक बाँचेको उनले बताए ।

लकडाउनकै कारण दीप प्रज्ज्वलन गरेर मात्र यस पटक बुद्ध जयन्ती मनाउने तयारी गरिएको छ ।

विश्व नै कोरोनाका कारण आक्रान्त रहेको अवस्थामा लुम्बिनीमा खुसियाली मनाउन सकिने अवस्था नरहेको यहाँका पदाधिकारी बताउँछन् । बुद्ध पूर्णिमालाई ध्यान दिवसको रूपमा मनाउने तयारी गरिएको छ । लुम्बिनी विकास कोषका उपाध्यक्ष अवधेश त्रिपाठी लुम्बिनीमा ध्यानको महत्त्व दर्शाउने गरी कोरोनाको संक्रमणपछि कार्यक्रम गरिने योजना बनाएको बताउँछन् ।

होटलदेखि रिक्सासम्म प्रभावित

लुम्बिनी चलायमान हुन पर्यटक मात्र भएर पनि हुँदैन, पर्यटनसँग जोडिएका होटल, ट्राभल, रिक्सा, मजदुर र ससाना घुम्ती पसलहरू पनि चलायमान हुनुपर्छ । अहिले लकडाउन भएपछि सुनसान लुम्बिनीको प्रभाव सबै क्षेत्रमा परेको छ । सबै ठप्प छन् । यसका कारण धेरैको दैनिकी चलाउनसमेत मुस्किल परेको छ ।

सन् २०१९ को जनवरीदेखि डिसेम्बरसम्म १५ लाख ५८ हजार पर्यटकको आगमन भएको तथ्याङ्क लुम्बिनी विकास कोषसँग छ । अझ यस मौसममा लुम्बिनीमा धेरै पर्यटकहरू आउने समय पनि हो । नयाँ वर्ष, बुद्ध जयन्ती जस्ता समयमा धेरै पर्यटकहरू आउने गर्थे तर चहलपहल शून्य भएपछि यस क्षेत्रमा दैनिक काममा आश्रित परिवारको दैनिकी कठिन भएको छ ।

चीनको वुहानमा कोरोना भाइरस देखिनासाथ लुम्बिनीका होटलहरू धमाधम बुक रद्द भइरहेका थिए । नेपालमा ११ चैतदेखि लकडाउन गरेपछि सबै होटल बन्द भए । होटलहरूमा काम गर्ने श्रमिकहरू बिदामा छन् । लकडाउन खुले पनि तत्काल होटल माथि उठ्न सक्ने अवस्था भने छैन ।

रूपन्देही होटल तथा रेस्टुरेन्ट व्यवसायी संघका अध्यक्ष समुद्र जीसी लकडाउनका कारण श्रमिक मात्र नभई सञ्चालक समेत सबैभन्दा बढी मारमा परेका बताउँछन् । करोडौँ रुपैयाँ बैंकको ऋणबाट निर्माण भएका र निर्माणाधीन होटल ठप्प भएको उनको भनाइ छ ।

यस्तो अवस्थामा सरकारले होटल क्षेत्रलाई जोगाउन नीतिगत निर्णय गर्नुपर्ने उनको माग छ । व्याजदर घटाउने, किस्ता रकमलाई पछाडि सार्ने र अन्य योजना सरकारले होटल क्षेत्रका लागि ल्याउनुपर्ने उनको भनाइ छ ।

१ सय २० होटल, ३० ट्राभल, १ सय ६० रिक्सा र १ सय ९० हेन्डिक्राफ्टका पसलहरू लुम्बिनी क्षेत्रमा चल्दै आएकामा ती प्रभावित भएका छन् ।

लुम्बिनीसँग जोडिएका बुद्धको शाक्य वंश ऐतिहासिक दरबार तिलौराकोट, कपिलवस्तु, कनकमुनि बुद्धको जन्मस्थल निग्लिहवा, बुद्धको अस्तुधातु रहेको रामग्राम, बुद्धको मावली देवदह, क्रकुन्छन्ट बुद्धको जन्मस्थल गोटिहवामा कुनै चहलपहल छैन ।

सन् १९७८ मा जापानी वास्तुविद् प्रा केञ्जो टाँगेले तयार पारेको लुम्बिनी गुरुयोजनासँगै यहाँको विकास भइरहेको छ । यसबाट लुम्बिनी गुरुयोजनासमेत प्रभावित भएको छ । यहाँका सबै कामहरू ठप्प छन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, वैशाख २५, २०७७ १०:२५