खरानी पार्न खोज्नेले पाएनन् जसको खरानीसमेत

A+ A A-

दाँते जीवित छँदा फ्लोरेन्सवासीले उनलाई खरानी पार्न खोजे । तर, जव राभेन्नामा उनको मृत्यु भयो, त्यो समयमा उनको चमक र उनको महान् कलमको चमत्कार निकै व्यापक भइसकेको थियो । त्यसैले होला, त्यो उज्यालोको सानो अंशको खोजमा फ्लोरेन्सवासीहरूले उनको खरानी मागे । तर, राभेन्नावासीले दाँतेको खरानीसमेत दिएनन् ।

कुनै समयमा दाँतेलाई जहाँ भेट्यो, त्यहीँ खरानी पार्न खोज्ने फ्लोरेन्सवासीले उनको मृत्युपशेचात् खरानी माग्दा खरानीसमेत पाएनन् । आफ्नो युगका महान् कवि दाँतेले अथाह प्रसिद्धि पाए । तर, त्योभन्दा कयौँ गुणा बढी पीडामा जीवन बिताए । न प्रेममा सफलता, न पारिवारिक सुख, न त कसैको सद्भाव । वास्तवमा बाँच्नका लागि प्रेरित गर्ने वा भनौँ जीवनलाई स्वादिलो बनाउने कुनै कुरा थिएन उनीसित ।

तर, उनले त्यस्तो चिज पाएका थिए, जुन यो संसारका थोरैलाई मात्र प्राप्त हुन्छ । त्यो हो- शव्द केलाउने र शव्द खेलाउने अभूतपूर्व क्षमता । हो यो मामलामा भने यी महान् कवि यस धर्तीका त्यस्ता थोरै सौभाग्यशालीहरूको कोटीमा पर्छन् ।

यिनको जीवनमा जतिजति कठिनाइ गहिरिँदै गयो, त्योभन्दा कयौँ गुणा बढी यिनको लेखनी तिखारिँदै र निखारिँदै गयो । यिनले लेखे । निरन्तर लेखिरहे र अन्ततः त्यही कलमले यिनलाई त्यो उचाइमा पुर्‍यायो, जुन उचाइ धेरैले कल्पनामा मात्र प्राप्त गर्न सक्छन् । यिनी देख्नमा राम्रा थिएनन् तर लेख्नमा ? त्यो मामलामा यिनको कुनै जवाफ नै छैन । प्रतिभा र निरन्तरको साधनाले यिनलाई इटालीका सर्वश्रेष्ठ कवि बनायो । इटालीकै मात्र ? होइन नि ! संसारकै महान् कवि बनायो ।

दाँतेको जन्म इटालीको फ्लोरेन्स शहरमा सन् १२६५ मा एक मध्यमवर्गीय परिवारमा भएको थियो । उनका बुबा प्रसिद्ध वकिल थिए । दाँतेले ५ वर्षको उमेरमै आमा गुमाए । १२ वर्षको हुँदा बुबाले पनि संसार छाडे । ९ वर्षको कलिलो उमेरमै उनी आफूभन्दा २-३ महिना कान्छी बेआट्रिसेप्रति आकर्षित भए । आकर्षित मात्र होइन, उनको प्रेममा चुर्लुम्म डुबे । तर, देख्नमा सुन्दर अभिजात वर्गकी वेआट्रिसेलाई उनले कहिल्यै पाउन सकेनन् । उनीसित जीवनमा एउटा संक्षिप्त संवाद भयो । बस्, त्यत्ति हो ।

त्यो दिन पनि बेआट्रिसे उनीसित ३-४ शब्द मात्र बोलेकी थिइन् । तर, त्यो संवादले यनी यति पुलकित भए कि उनले त्यो संवादका बारेमा एउटा कविता नै तयार पारे । उनले बेआट्रिसेलाई जीवनसङ्गिनीका रूपमा त पाएनन् तर काव्य सिर्जनाकी प्रेरणा बनेर भने उनी सदैव दाँतेसँगै रहिन् ।

दाँतेले आफ्नी प्रेमिकालाई उनको विवाहपश्चात् पनि प्रेम गरिरहे । तर, अव्यक्त प्रेम । टाढै रहेर गरिने सद्भावयुक्त प्रेम । दाँतेले आफ्ना सिर्जनाहरूमा बेआट्रिसेलाई उभ्याइरहे । उनको प्रशिद्ध काव्य डिभाइन कमेडी मा पनि उनलाई स्वर्गको बाटो देखाउने र स्वर्गीय सुखको अनुभूति दिलाउने पात्र तिनै बेआट्रिसे थिइन् ।

दाँतेको दाम्पत्य जीवन पनि सुखद रहेन । उनकी श्रीमती गेम्मा कचकचे र मुखाले स्वभावकी थिइन्, जुन दाँतेको स्वभावसँग विल्कुलै मेल खाँदैनथ्यो । गेम्मा मूर्ख र झगडालू थिइन् भने दाँते शान्त र प्रतिभाशाली । पारिवारिक कलहले उनको लेखन कार्यलाई समेत प्रभावित पार्‍यो । उनका २ छोरा र २ छोरी गरी ४ सन्तान भए ।

केही समय सैनिक सेवामा बिताएका दाँते राजनीतितर्फ आकर्षित भए । राजनीतिमा छोटो समयमै उल्लेख्य सफलता पनि पाए । तर, उनको राजनीतिक भविष्यको उदय जति चाँडो भयो, त्योभन्दा निकै तीव्र गतिमा पतन भयो ।

सन् १२९५ मा चिकित्सक र वैद्यहरूको संघमा लागेका उनी त्यसको ५ वर्षपछि अर्थात् सन् १३०० मा फ्लोरेन्स नगरका नगरपति बने । त्यस समयमा फ्लोरेन्स नगरमा ६ जना नगरपति हुन्थे । तिनै नगरपतिहरूले नै नगर चलाउँथे । दाँते तिनै ६ जनामध्ये एक थिए । तर, उक्त पदमा यिनी जम्माजम्मी २ महिना मात्र रहे ।

यिनले पोप बोनिफेसको विचारको विरोध गरेकाले यिनलाई दण्डित गरियो । पोपको विचारलाई अस्वीकार गर्नु अपराध मानिन्थ्यो । दाँतेले त्यो विरोधको धेरै भारी मूल्य चुकाउनुपर्‍यो । बस्, यही विन्दुबाट उनको जीवनले विल्कुलै नयाँ मोड लियो ।

यस घटनापछि उनले निर्वासित जीवन बिताउनुपर्‍यो । निर्वासित जीवनमा उनले धेरै कष्ट, अपमान र अभावपूर्ण जीवन बिताए । २० वर्षको निर्वासित जीवनपश्चात् उनले पुनः फ्लोरेन्स फर्किन चाहे तर फ्लोरेन्स नगरले उनलाई जहाँ भेट्यो, त्यहीँ जलाउने निर्णय गर्‍यो ।

फ्लोरेन्सको ढोका सदाका लागि बन्द भएपछि उनी अभाव र अपमानपूर्ण एक्लो जीन्दगी लिएर शहरशहर भौँतारिँदै हिँडे । जुन गतिमा उनी समस्यामा जेलिम्हदै गए, त्योभन्दा बढी उनको कलमको उज्यालो फैलिँदै गयो । अर्थात् एक कविका रूपमा उनको प्रसिद्धी इटालीभर फैलिँदै गयो ।

उनको महान् काव्य डिभाइन कमेडी ले त उनलाई विश्वविख्यात बनाइदियो । त्यो महान् काव्यमा उनले स्वर्ग, नर्क, मर्त्य, यी तीनै लोकको बयान गरेका छन् र संसारलाई सत्यको पाठ पढाएका छन् ।

सन् १३२१ मा ५६ वर्षको अल्पायुमै यो भौतिक संसारबाट बिदा भएका दाँतेले अभाव र पीडामा पनि प्रतिभाको दियोलाई कसरी जोगाई राख्न सकिन्छ भन्ने महान् शिक्षा दिएका छन् । उनको कलमको उज्यालोले अहिले पनि यो संसारका धेरै मन मस्तिष्कलाई आलोकित तुल्याइरहेको छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, वैशाख २०, २०७७ ०९:५०