अनलाइन शिक्षामा सरकारको अकर्मण्यता किन ?

A+ A A-

परीक्षा कहिले होला ? नतिजा सार्वजनिक कहिले हुने ? नयाँ शैक्षिकसत्र कहिले सुरु होला ? यसको जवाफ न राज्यले दिन सकेको छ, न विद्यालय, शिक्षक, शिक्षिकाले नै । जसका कारण विद्यालय तहका ७५ लाख बालबालिका अन्योलमा छन् । अब बालबालिकालाई कसरी पढाउने ? के गर्ने ? भन्ने चिन्ता अभिभावकलाई छ ।

कोरोना भाइरस (कोभिड १९) का कारण शैक्षिक क्षेत्र प्रभावित भएको छ । लकडाउन भएको १ महिनाभन्दा बढी भयो तर आपतकालीन शैक्षिक योजना राज्यले बनाउन सकेको छैन ।

लकडाउन कहिले खुल्ला र शैक्षिकसत्र सुरु होला ? लकडाउन खुल्ने बित्तिकै विद्यालय खुलाउन मिल्छ कि मिल्दैन ?

यदि लकडाउन लामोसमयसम्म लम्बियो भने के गर्ने ? अबको शिक्षा प्रणाली कस्तो हुनुपर्छ ? आपतकालीन समयमा विद्यार्थीलाई कसरी पढाउने ? यिनै विषयमा हामीले डा. राजीव सुब्बासँग कुरा गरेका छौँ ।

उहाँसँग गरेको कुराको सम्पादित अंश:

अहिले नगरे कहिले गर्ने ?

७५ लाख बालबालिका अहिले विद्यालयभन्दा बाहिर छन् । बन्दाबन्दी कहिलेसम्म जाने हो थाहा छैन । त्यसैले अब अनलाइन कक्षा कसरी सञ्चान गर्ने भन्ने हो । भर्खरै द्वन्द्वबाट मुक्त भएको रुआन्डाले रेडियोबाट पढाउन सुरु गरेको छ । युगान्डाले सुरु गरेको छ । हामीले किन नगर्ने ? हामी गालामा हात लगाएर विरोध गरेर बसेका छौँ ।

नेपालमै हेर्ने हो भने पनि निजी विद्यलयहरूले अनलाइन कक्षा सुरु गरे । काठमाडौं विश्वविद्यालय र त्रिभुवन विश्वविद्यालयले पनि अनलाइन कक्षा सुरु गरे । असम्भव भन्ने छैन । यदि बन्दाबन्दी लामो समय लम्बियो भने के गर्ने ? विद्यार्थीलाई नपढाई बस्ने ? त्यसैले यो समय बालबालिकाको शिक्षाका लागि नेतृत्व लिइएन भने समस्या आउँछ । पञ्चायतकालमा राजनीतिक अस्थिरताले ३ वटा ब्याच एकै पटक ब्याचलरमा पुगेको थियो । पछि बाहिर अध्ययन गर्न जादा समस्या भएको थियो । त्यस्तो अवस्था आउन दिनु हुन्न । तत्काल प्रविधिको प्रयोग गरेर कसरी पढाउन सकिन्छ, त्योतर्फ लाग्नुपर्छ ।

कसरी पढाउने त ?

सजlलो पनि छ । केही चुनौती पनि छ । तर असम्भव छैन । भएका प्रविधिलाई कसरी हुन्छ, प्रयोग गर्न सक्नुपर्छ । अनलाइन, मोबाइल, इन्टरनेट, रेडियो टेलिभिजन, युटुबलगायतका सामाजिक सञ्जाल छन् । यीमध्ये कुनै न कुनै प्रविधिसँग जोकोही पनि जोडिएका छन् । प्रविधिसँग नजोडिएकालाई पनि जोड्न सकिन्छ । गुगल मिट, गुगल ह्याङआउट, गुगल क्लासरुम, जुमबाट इन्टरनेट भएको ठाउँमा सजिलै प्रयोग गर्न सकिन्छ । यी माध्यमबाट सबै विषय पढाउन नसकिएला । तर, प्रमुख विषयहरू पढाउन सकिन्छ । यसका लागि अडियो भिडियो सामग्री तत्काल बनाउनुपर्छ । बिहान रेडियो टेलिभिजनमा भजन बज्छ । गीत बजाएर रेडियोहरू बसेका छन् । त्यो समय विद्यार्थीलाई किन नपढाउने ?

सरकारको अकर्मण्यता

यतिको लामो समय भइसक्यो । अहिलेसम्म सरकारले ठोस पहल गरेको देखिँदैन । समितिहरू बनाएको छ । ती समितिहरू के गर्दै छन् ? कहाँ इन्टरनेटबाट पढाउन सकिन्छ ? कहाँ रेडियो टेलिभिजनबाट पढाउने ? कति अनलाइनमा जोडिन सक्छन् ? जहाँ प्रविधि पुगेको छैन, त्यहाँ कसरी पुर्‍याउने ? अहिलेसम्म यो डेटा निकालिसक्नुपर्ने हो । यदि रेडियो छैन भने त्यहाँ रेडियो किनेर दिन सकिन्छ । सयौँ रेडियो, टेलिभिजन, केबल टेलिभिजन छ । सामुदायिक रोडियो छ । सेना र प्रहरीको रेडियो छ । अहिले यी सबै माध्यमको प्रयोग गर्न सकिन्छ । अहिले स्थानीय सरकार छ । प्रविधि नै नभएको ठाउँमा स्थानीय तहले सहजीकरण गर्न सक्छ । केही पनि नभएको ठाउँमा हुलाक सेवाको पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ । यदि रेडियो छैन भने बनाउन सकिन्छ । रेडियो बनाउने इन्जिनियरहरू छन् । उनीहरूलाई किन प्रयोग नगर्ने ?

सरकारीमा झन् सजिलो

सामुदायिक विद्यालयले कसरी पढाउन सक्छन् भन्ने प्रश्न पनि छ । झन् निजीभन्दा सरकारी विद्यालयमा पढाउन सजिलो छ । सरकारीमा सबैमा एउटै कोर्स हुन्छ । मुख्य विषयको अडियो भिडियो बनायो भने पुग्छ । सबै विषय पढाउन नसकिएला । तर विज्ञान, अंग्रेजी, नेपाली वा कुन विषय पढाउन सहज हुन्छ, ती विषयको कोर्सकाे अडियो भिडियो बनाउन सकिन्छ । प्राक्टिकल विषय नसकिए पनि यस्ता विषय पढाउन सकिन्छ ।

अनि तल्लो कक्षाका बालबालिकालाई परीक्षा नलिई पढाउन सकिन्छ । इजिप्टले १ देखि ३ सम्मका बालबालिकाको परीक्षा लिँदैन । हामीले पनि तल्लो कक्षाको विद्यार्थीलाई परीक्षा लिनुपर्छ भन्ने छैन । उनीहरूलाई बेसिक कुरा पढाउ सकिन्छ । अब विद्यार्थीको मूल्यांकनमा पनि परिवर्तन ल्याउनुपर्छ ।

जनशक्ति तयार

प्रविधिको प्रयोगबाट पढाउने जनशक्ति बनाउनुपर्छ । यो ठूलो समस्या होइन । कतिपय प्राध्यापक शिक्षक प्रविधिसँग अभ्यस्त नहुन सक्छन् । यो विषयका विज्ञहरूलाई प्रयोग गरेर तालिम दिने हो भने सिक्न धेरै समय नै लाग्दैन । त्यसैले प्राध्यापक, शिक्षक र विद्यार्थीका लागि तत्काल तालिम दिइनुपर्छ । कम्प्युटर एसोसिसएन, इन्टरनेट एसोसिएन, शैक्षिक संघ संस्थाहरू छन् । ती संस्थाहरूलाई पनि प्रयोग गरेर जनशक्ति तयार पार्न सकिन्छ ।

विश्वविद्यालयको शिक्षा रोकिनु हुन्न

विद्यालय शिक्षा केही महिना रोकेर फरक नपर्ला । तर, विश्वविद्यालयको शिक्षा त्यस्तो हुन्न । १ महिना ढिला भयो भने पनि ठूलो असर पर्छ । पछि बाहिर गएर पढ्नसमेत समस्या हुन्छ । त्यसैले विश्वविद्यालयको शिक्षालाई रोक्नु हुन्न ।

कार्यशैलीमा परिवर्तन

अब सबैले आफ्नो कार्यशैलीमा परिवर्तन गर्नु आवश्यक छ । अभिभावकले हिजो विद्यालयमा शुल्क तिरे पुग्थ्यो । अरु सबै शिक्षकको हातमा थियो । अब त्यसो भनेर हुँदैन । अभिभावकले पनि आफ्नो कार्यशैलीमा परिवतर्न गनुर्पछ । शिक्षकशिक्षिकाले नेतृत्व लिएर यसमा अभिभावकले सहयोग गर्नुपर्छ । यस्ता प्रकोपहरू भाेलि फेरि पनि आउँछ ।

जिन्दगीभर केही नगरी कोठामा बस्ने त ? अहिले डिजिटल युगमा लैजान सरकारका लागि यो अवसर पनि हो । शिक्षाको मोडालिटी परिवर्तन गर्नैपर्छ । शतप्रतिशत अनलाइन शिक्षाको हिमायती गरेको पनि होइन । तर, विद्यालर्थीहरूलाई सिङक्रोनस, असिङ्ट्रोेनस र हाइब्रिड प्रणालीबाट पनि शिक्षा दिइनुपर्छ भन्ने हो । अहिलेको आवश्यकता ब्राेडकास्टिङ माध्यम हो । कतिपय प्राध्यापक वर्गले नै अनलाइनबाट सकिँदैन भनेर भन्नुभएको छ । प्राध्यापकले त सरकारलाई अहिलेसम्म किन नगरेको भनेर सोध्नुपर्ने हो । प्रविधिको पहुँचलाई कसरी बढाउने यसतर्फ लाग्नुपर्छ । प्रविधि नभएको ठाउँमा प्रविधि पुर्‍याउनुपर्छ । त्यसैले अहिले पनि केही गरेनौँ भने कहिले गर्ने ?

प्रकाशित मिति: बिहीबार, वैशाख १८, २०७७ १८:२३