बहसमा अनलाइन शिक्षा : कति ठीक, कति बेठीक ?

A+ A A-

कोरोना भाइरस (कोभिड १९) का कारण शैक्षिकसत्रमा असर परेको छ । बन्दाबन्दीले विद्यालय र विश्वविद्यालयको पठनपाठन बन्द छ ।

यद्यपि, कतिपय विद्यालय र विश्वविद्यालयले अनलाइनबाट पढाउन सुरू गरेका छन् । तर, प्रभावकारी हुन सकेको छैन ।

लकडाउन लम्बिँदो छ । लकडाउन लम्बिए के गर्ने ? लकडाउन खुल्यो भने पनि तत्काल विद्यालय/विश्वविद्यालयको कक्षा सञ्चालन गर्न सम्भव छ त ? कोरोना भाइरसबाट जोगिन सामाजिक दूरी कायम गर्नुपर्ने हुन्छ । भीडभाड गर्न मिल्दैन । त्यसो भए कसरी पढाउने त ?

एक पक्ष भन्छ– विकल्पमा अनलाइन कक्षा सुरू गरौँ । अर्को पक्ष भन्छ– तत्काल नेपालमा अनलाइन कक्षा सम्भव नै छैन । सुविधासम्पन्न विद्यालय र विश्वविद्यालयले अनलाइन कक्षा चलाउन सक्लान् तर सबै विद्यालयले अनलाइनबाट पढाउन सक्छन् त ?

हिमाल, पहाड र तराई सबै क्षेत्रका विद्यार्थी, शिक्षक, अभिभावक अनलाइनमा जोडिन सक्ने वातावरण छ ? अनलाइन कक्षाका लागि पूर्वाधार के छ ? इन्टरनेटको पहुँच, कम्प्युटर ल्यापटप र एन्ड्रोइड मोबाइल चलाउन जान्नेका लागि प्रभावकारी होला । तर, दूरदराजका गाउँमा अझै पनि न इन्टरनेट छ, न कम्प्युटर/ल्यापटप, न एन्ड्रोइड मोबाइल । केही पनि नभएका विद्यार्थीलाई कसरी पढाउने त ?

अर्कोतर्फ प्रविधिमैत्री शिक्षक कति छन् ? सरकारले कति जनशक्ति प्रविधिमैत्री तयार पारेको छ । प्राइभेट र सुविधासम्पन्न विद्यालयका लागि अनलाइन प्रभावकारी होला तर सरकारी विद्यालयका विद्यार्थीलाई पढाउन सकिन्छ ?

जहाँ इन्टरनेट, कम्प्युटर ल्यापटप छैन । ती क्षेत्रमा रेडियो टेलिभिजनबाट पढाउन सकिने विकल्प पनि प्रस्तुत गरिएको छ । सबैको घरमा रेडियो टेलिभिजन छ त ? यसको तथ्या‌ंक कोसँग छ ?

जो आज काम गरेर भरे चुल्ह्रो बाल्नुपर्ने अभिभावकले कसरी अनलाइनबाट आफ्नो सन्तानलाई पढाउन सक्छ ? त्यसो भए गरिब र मजदुरका बच्चालाई अब नपढाउने त ?

अनलाइनबाट नै पढाउने हाे भने हामीसँग अनलाइनबाट पढाउन कस्ता पाठ्यसामग्री छन् ? अडियो, भिजुअलमा कति पाठ्यसामग्री छन् ?

अहिलेको शिक्षा प्रणालीअनुसार शैक्षिकसत्र सकिँदासम्म विद्यार्थीको हातमा पाठ्यपुस्तक पुगेको हुँदैन । अब हामी कसरी ती विद्यार्थीलाई अनलाइनमा जोड्न सक्छौँ ? यो बहसको विषय बनेको छ । कसरी नयाँ शैक्षिकसत्र सञ्चालन गर्ने भन्ने विषयमा सरकारले कुनै निर्णय गर्न सकेको छैन ।

कक्षा १ देखि ९ सम्मको परीक्षा सकिएको छ । नतिजा सार्वजनिक गर्न सकिएको छैन । कक्षा १०, ११ र १२ को परीक्षा रोकिएको छ । आपतकालीन योजना के हो त ? यसो गरौँ न त भनेर सरकारले विकल्प दिन सकेको छैन । जसका कारण विद्यार्थी, शिक्षक र अभिभावक अन्योलमा छन् ।

२ वैशाखदेखि नयाँ शैक्षिकसत्र सुरू हुनुपर्ने हो । शैक्षिकसत्र प्रभावित भएको छ । निजी विद्यालयहरूलाई भने शैक्षिकसत्र सुरू गर्न हतार भएको छ । कसरी हुन्छ शैक्षिकसत्र सुरू गर्ने ध्याउन्नमा निजी विद्यालयहरू छन् ।

शिक्षाविद्हरूले शैक्षिक प्रणालीमै सुधार गर्नुपर्नेमा जोड दिएका छन् । यस्ता प्रकोपहरू आज मात्र होइन, भोलिका दिनमा पनि आउन सक्छन् । यस्तो अवस्थामा अहिले नै शैक्षिक प्रणालीमा किन सुधार नगर्ने ? प्रकोपले दिएको अवसरलाई किन सदुपयोग नगर्ने ?

यस्तो अवस्थामा अब शैक्षिक क्षेत्रलाई कसरी अगाडि बढाउने त ? सरोकारवाला निकायसँग बहस गरेका छाैँ ।

उहाँहरूको धारणा यस्तो छ ः

अनलाइन कक्षामा पहुँचको व्यापकता छैन
तुलसी थपलिया, महानिर्देशक, शिक्षा तथा मानव विकास स्रोत केन्द्र

अनलाइन कक्षाका आफ्नै सीमाहरू छन् । आफ्ना क्षमताहरू पनि छन् । नेपालको सन्दर्भमा अनलाइन कक्षा पहुँचको दृष्टिले व्यापकता छैन । ब्यापक पहुँच हुन गाह्रो छ । उच्च शिक्षाको केही ठाउँमा सम्भव होला तर विद्यालय शिक्षाको हकमा अनलाइन शिक्षाको पहुँच सीमित छ ।
त्यसैले अहिलेको अवस्थामा विद्यालय १ महिना २ महिना बन्द होला । यो बन्दको समयमा कसरी सञ्चालन गर्ने भन्ने हो । तत्कालका लागि सोचिएको मात्र हो अनलाइन कक्षा ।

बन्दको समयमा विद्यार्थीले घरमा बसेर पनि सिकून् भन्ने हो । जहाँ अनलाइन सम्भव छैन, ती क्षेत्रमा रेडियो टेलिभिजनबाट पनि शिक्षक र विद्यार्थीलाई जोड्न सकिन्छ । अहिले विद्यार्थी र शिक्षकबीच समन्वय छैन । विद्यार्थी एक ठाउँमा शिक्षक अर्को ठाउँमा छन् । विद्यालय, विद्यार्थी र शिक्षकबीच समन्वय गर्न खोजिएको हो । अनलाइन शिक्षाले सबै हल गर्न सक्दैन । विद्यालय नखोलेसम्मका लागि अनलाइन कक्षा हो ।

शैक्षिकसत्र प्रभावित हुँदैन

नयाँ शैक्षिकसत्र पनि प्रभावित हुँदैन । अहिलेसम्म ठूलो क्षति भएको छैन । वैशाखसम्म भर्ना अभियान नै हो । हामी यही अवधिमा छौँ । तर, त्यतिमै बस्ने कुरा पनि हुँदैन । कक्षा १ देखि ९ सम्मको परीक्षा सकिएको छ । अब नतिजा निकाल्ने काम सुरू हुन्छ । अनि लकडाउन खुल्नेबित्तिकै भीडभाड नगरी भर्ना गर्न सकिन्छ ।

जेठको दोस्रो तेस्रो साताबाट कक्षा सञ्चालन गर्दा पनि शैक्षिकसत्र प्रभावित हुँदैन । वर्षे र हिउँदे बिदा कटाएर यो वर्षको शैक्षिकसत्र चलाउनुपर्ने अवस्था आएको छ ।

पाठ्यसामग्री जुटाउँदै छौँ
गणेशप्रसाद भट्टराई, निर्देशक, पाठ्यक्रम विकास केन्द्र

अनलाइनबाट पढाउन पाठ्यसामग्री कति तयारी अवस्थामा छन् कति तयार पार्दै छौँ । एउटा पाठ्यक्रम विकास केन्द्र र विभागले बनाएको पाठ्यसामग्री छ ।

अर्को बाहिरबाट बनाएको सामग्रीलाई केन्द्रले मान्यता दिएर पढाउने योजना छ । अनलाइनका लागि किताब, शिक्षक निर्देशका, प्रयोगात्मक सामग्री, अडियो, भिजुअल सामग्री छ । कक्षा ९ र १० का लागि कक्षामा नै पढाएको जस्तो भिडियो छ ।

साना कक्षाका विद्यार्थीका लागि अरूले बनाएको अडियो भिडियो प्रयोग गर्छौं । दृष्टिविहीन विद्यार्थीका लागि अडियो सामग्रीहरू बनाएका छौँ । ती सामग्री अनलाइनमा राख्छौँ ।

अनलाइन कक्षा ठीक, तर तत्काल सम्भव छैन
बाबुराम थापा, अध्यक्ष, नेपाल शिक्षक महासंघ

अनलाइन कक्षा ठीक हो । तर, नेपालको अहिलेको सन्दर्भमा तत्काल अनलाइन कक्षा सम्भव छैन । नेपालमा ३५ हजार विद्यालय छन् । ती सबै विद्यालय प्रविधिको पहुँचमा छैनन् । पहिले ३५ हजार विद्यालयमा डाटा सेन्टर पु्र्‍याउनुपर्छ । अनि मात्र अनलाइन कक्षा सञ्चालन गर्न सकिन्छ । नत्र सम्भव छैन । केही विद्यालय केही ठाउँमा भएर मात्र हुँदैन ।

परिस्थितिको बाध्यता
कुमार घिमिरे, महासचिव, प्याब्सन

अनलाइन कक्षा अहिलेको परिस्थितिको बाध्यता हो । कक्षा सञ्चालन गर्न धेरै चुनौती पनि छ । त्यसैले सबै पक्षसँग सल्लाह गरेर अगाडि बढ्नुपर्छ । सजिलो नभए पनि अनलाइनको बाटो पनि खुला गर्नुपर्छ । सकिँदैन, सम्भव छैन भनेर बस्ने कुरा भएन । यसलाई अवसरको रूपमा लिएर लैजानुपर्छ । यो विनाशपछिको विकासको रूपमा लिनुपर्छ ।

अनलाइन कक्षा समयको माग
सुवास न्यौपाने, महासचिव, एनप्याब्सन

अनलाइन कक्षा अहिले समयको माग हो । २१औँ शताब्दीमा यसको प्रयोग गरेनौँ भने अन्याय पनि हुन्छ । यो डिजिटल एरा हो । अनलाइनको माध्यमबाट पढाउनुपर्छ । तर, सबै क्षेत्रमा सम्भव पनि छैन ।

दूरदराजमा अनलाइन सुविधा छैन । त्यसैले के गर्ने भन्ने प्रश्न पनि छ । लकडाउन कहिलेसम्म रहने भन्ने पनि अन्योल छ । भूकम्पको समयमा १ महिना रोकियो, असर परेन । अहिले त्यस्तो परिस्थिति रहेन । कहिलेसम्म बन्द हुने हो, थाहा छैन । पछि फेरि पनि यस्ता प्रकोप आउन सक्छन् । त्यसैले अहिलदेखि नै अनलाइन कक्षामा शिक्षक विद्यार्थी अव्यस्त हुनुपर्छ ।

अनलाइन कक्षा शतप्रतिशत बेठीक
केशव पुरी, अध्यक्ष, अभिभावक संघ

नेपालको सन्दर्भमा अहिले अनलाइन कक्षा शतप्रतिशत बेठीक हो । किनभने अनलाइन सिस्टममा हाम्रा विद्यार्थी कति जोडिन सक्छन् ? अनलाइन प्रयोगकर्ता कति छन् ? १७/ १८ प्रतिशत प्रयोगकर्ता भएको ठाउँमा अनलाइन शिक्षा कसरी प्रभावकारी हुन्छ ? अनलाइनबाट पढाउँछौँ, भर्ना गर्छौं भन्ने कुरा न्यायोचित भएन ।

सामुदायिक विद्यालयको त कुरा छोडौँ, संस्थागत विद्यालयसँग पनि अनलाइनबाट पठनपाठन गर्न सक्ने ३० प्रतिशत पनि क्षमता छैन । अनि कसरी हुन्छ ? बन्द भएपछि ४० प्रतिशत विद्यार्थी शहरबाट गाउँ गएका छन् । आजसम्म पनि बसका बस गाउँ गइरहेका छन् । अनि कसरी अनलाइन कक्षा हुन्छ ?

यो विद्यालयले पैसा जम्मा गर्ने समय भएकाले अभिभावकलाई चुस्न अनलाइन कक्षा भनिएको हो । अनलाइन कक्षा व्यावहारिक छैन ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, वैशाख १४, २०७७ १५:५९