भूकम्पले अत्याएका ती कहालीलाग्दा ७ दिन

A+ A A-

वारिपारि चट्टानले बनेको विराट पहाड । २ पहाडको बीचमा आफ्नै लयमा बगिरहेको भोटेकोसी । उकुसमुकुस भएर आकाशमा मडारिएको कालो बादल । पहाडको चिसो सिरेटो । मधुरो उषाको किरण । उराठलाग्दो वातावरण ।

‘ओहो ! आज किन पृथ्वी अँध्यारो ? केही हुने त होइन !’ मनमा अनेकन तर्कनाका वाण ।

लाग्थ्यो, सायद पृथ्वी रिसाएको छ ।

१२ वैशाख २०७२ शनिबारको दृश्य थियो यो ।

काठमाडौं जोरपाटीका केदारनाथ सापकोटाको स्मृतिबाट त्यो कालो शनिबार ओझेलिएको छैन ।

कारण– प्रलयकारी भूकम्प ।

उक्त विनाशकारी भूकम्पपछि ५ वटा पात्रो फेरिए । तर, भूकम्पबाट प्रभावितहरूको मन भत्काउन बेलाबेलामा अझै पनि त्यसको परकम्प आइरहन्छ ।

त्यो भूकम्पको अनुभव पूरै नेपालले गर्‍यो । तर, सापकोटाको अनुभव पृथक र कहालीलाग्दो छ ।

भूकम्पका ७ दिन उनीसँगै उनको ९ जनाको परिवार सिन्धुपाल्चोकको तातोपानीको विराट पहाडमा मृत्युसँग लडिरह्यो ।

पहाडको चेपमा ७ दिन बसेको कथाको पोको उनले हामीसँग यसरी खोलेका छन् ।

प्रातःकालमै नित्य कर्म सकेर ९ जनाको परिवार लिएर उनी तातोपानी लागे ।

तातोपानीमा नुहाउने, घुम्ने र किनमेल गरेर समयमै घर फर्किने योजना थियो ।

तातोपानी पुग्दा घडीको सुई बिहानको ९ मा पुगेको थियो ।

तीव्र चहलपहल तातोपानी बजारमा । तातोपानीमा स्नान गर्नेको भीड । आउने–जाने क्रम चलिहरको थियो ।

तातोपानीमा स्नान गरेर उनको टोली भने खासातर्फ लाग्यो– आवश्यक सामग्री किनमेलका लागि ।

फर्किंदा गेटमा परिचित साथीसँग उनको भेट भयो । ती साथी नागरिकता नभएका कारण पारि छिर्न पाएका रहेनछन् । सापकोटाले आफ्नो नागरिकता दिएर उनलाई सहयोग गरे । त्यसपछि साथी खासा लागे ।

उनको टोली खाना खान होटलतर्फ लाग्यो ।

बिहानको ११ बजेर ५८ मिनेटको समय ।

होटलमा पुगेर खानाका लागि हात धुन मात्र लागेका थिए, पृथ्वी हल्लिन थाल्यो । बम र बारुद पड्किएझैँ गड्याङगुडुङको ध्वनिले पहाड थर्किन थाल्यो । २ पहाडको चेपबाट चट्टानहरू बर्सन थाले । होटलकै आँगनमा ठूलाठूला ढुंगा झरे ।

पक्की घरहरू पनि ढल्न थाले । पहाड मच्चिरहेको छ । बीचमा मान्छेहरूको आर्तनाद, भागाभाग, कोलाहल । हेर्दाहेर्दै वरिपरि रक्ताम्य । कतिले ‘ऐया’समेत भन्न पाएनन् । कति मान्छेहरूले अन्तिम सास त्यहीँ फेरे । एकैछिनमा तातोपानी रणभूमि जस्तै बन्यो ।

सापकोटा शब्दहीन महाशून्यमा निस्सासिन्छन् ।

‘अनि ?’

केहीबेरपछि मात्र थाहा भयो, भूकम्प गएको रहेछ । जमिन हल्लिने क्रम रोकिएको थिएन । पहाडबाट ढुंगा खस्न थामिएको छैन । वरिपरिका मान्छे ढलिरहेका छन् । अब के गर्ने ? न यता जाने ठाउँ छ, न उता जने नै । माथिबाट झरेको ढुंगाले बाटो छेकेको छ ।

उनको परिवार आपतमा पर्छ ।

त्यसपछि ?

९ जनाले नै हातमा हात समाए । मरे एकै ठाउँमा मर्ने, बाँचे सबै बाँच्ने । एकले अर्कोको हात समाउँदै उनीहरू त्यो प्रलयलाई छिचोल्दै अगाडि बढे । जति अगाडि बढ्यो, त्यति मान्छे बाटैमा ढलेका । कोही गाडीभित्र चेपिएका, कोही मोटरसाइलमा त कोही सडकमै लडिरहेका ।

त्यो दृश्यले अहिले पनि उनको माथिङ्गल हल्लिन्छ ।

‘परिवार कसरी जोगियो त ?’

माथिबाट ढुंगा खस्न अझै रोकिएको छैन । ओत लाग्ने ठाउँ छैन । भएका घर, होटल ढलेका छन् । साँघुरो बाटो । चट्टानलाई छिचोल्दै उनीहरू १ घण्टासम्म दौडिरहे । १० किलो भन्ने ठाउँमा आएपुगे । त्यहाँ अलिकति फराकिलो ठाउँ फेला पारे । त्यहीँ उनीहरूले लामो सास लिए ।

‘अब ?’

घर फर्किने कि त्यहीँ बस्ने ? गाडी चलाउन सडकभर ढुंगा छ । हिँडेर जान सम्भव छैन । अन्ततः उनीहरू त्यहीँ बस्ने निर्णय गरे ।

सापकोटाको ९ जनाको परिवार र १ जना गाडी चालक त्यहीँ फसे । तत्काल उद्धारको सम्भावना थिएन । टेलिफोन सम्पर्क पनि बिच्छेद भयो । घरमा सम्पर्क गर्ने माध्यम भएन ।

हातमा फोन छ तर बुबाआमा, दाजुभाइ, दिदीबहिनी, आफन्त कसैसँग पनि सम्पर्क हुन सकेन । घरमा के भयो होला ? उनलाई अर्को आपत आइलाग्छ ।

न यताको खबर उता पुग्छ, न उताको खबर यता आउँछ । सञ्चार माध्यमले फुकिरहन्छ– भूकम्पबाट यतिको मृत्यु, उतिको मृत्यु ।

जमिन भूकम्पको धक्काले जति हल्लिएको छ, भूकम्पसँगै चिन्ता, भय, डर र त्रासले उनीहरूको मुटु हल्लिन्छ ।

उज्यालो देख्नै नपाई दिनले रातलाई स्वागत गर्‍यो । बेलाबेला आउने भूकम्पको धक्का । रातभर परेको मुसलाधारे पानी । त्यही पानीमा उनीहरूको कति आँसु घोलियो । खुला आकाश । वारिपारि पहाड । त्यही पहाडको चेपमा रात बिताउन विवश भए । न भोक, न तिर्खा ! छट्पटीमै रातले फेरि बिहानलाई स्वागत गर्‍यो ।

तर, स्थिति उस्तै छ । घर फर्किने सम्भावना नै छैन ।

सापकोटाको कण्ठमा बोली थिएन ।

एक पटक काठमाडौंमा भाइसँग सकुशल रहेको फोन सम्वाद भएको थियो । त्यसपछि कसैसँग सम्पर्क हुन सकेको छैन । अर्को दिन चीनको नम्बरबाट सकुशल रहेको खबर त पठाए तर के हो, कसो हो, अत्तोपत्तो छैन । खानै लागेको गास पनि भूकम्पले खोसेर लग्यो । २ दिन भयो, पेटमा अन्न परेको छैन ।

भोकले भन्दा पनि चिन्ताले उनीहरूको पेट निचोरिन्छ ।

भोलीपल्ट स्थानीय भैरव कुण्ड क्लबले पाल टाँगेर बस्ने व्यवस्था मिलायो । उनीहरूका लागि त्यो क्लब भगवान् प्रतीत भयो ।

तातोपानी स्नान गर्न गएर बाँचेकाहरू त्यहीँ भेला भए । ५–६ सय जनालाई क्लबले बिहान–बेलुका खानाको प्रबन्ध गर्‍यो । त्यही भीडमा सापकोटाको ९ जनाको परिवार पनि मिसियो ।

२ दिनपछि उनीहरूको पेटले अन्न भेट्यो ।

उनी क्लबप्रति कृतज्ञ हुन्छन् ।

यता, घरमा रुवावासी छ । खोज्न जान सकिने अवस्था छैन । छिनछिनमा आउने भूकम्पको धक्काले सबैलाई खुला आकाशमा ल्याएको छ । भूकम्पले भन्दा पनि ९ जनाको परिवार नदेख्दा बाआमाको मन निस्सासिएको छ ।

तेस्रो दिन उद्धारका लागि हेलिकोप्टर पठाउँदा पनि उता मान्छे भेटिँदैन । आकाशमा हेलिकोप्टर उडेको देख्दा ती कलिला बालबालिका आफूलाई लिन आएको भन्दै आँखा उतै पुर्‍याउँछन् । तर, हेलिकोप्टर खोँचमा बस्नै सक्दैन ।

बल्लतल्ल एउटा सानो हेलिकोप्टर बस्यो, जसमा ५ जना अट्ने रहेछन् । उनीहरूको ९ जनाको परिवार । कति घाइते थिए । कसैको खुट्टा थिएन । कसैको हात थिएन । कसैले आँखा गुमाएका थिए ।

भाग्यवस सापकोटा परिवारलाई भौतिक चोट भने थिएन ।

उनीहरूलाई लिन गएको हेलिकोप्टरमा अरू घाइतेलाई पठाए । उनीहरू बेचैन मन लिएर उतै बसे ।

प्रत्येक दिन दाजुभाइ खोज्न निस्कन्छन् तर केही खबर पत्तो लाग्दैन । १ दिन, २ दिन गर्दै ७ दिन बित्यो । न खबर आउँछ, न मान्छे नै । आइपुग्छ त घरमा नागरिकता ।

खासा छिर्न साथीलाई दिएको नागरिकता उनी आइपुग्नुअघि नै घर आइपुग्यो । ती साथी माथि नै भएकाले छिटो काठमाडौं आइपुगेछन् । घरमा नागरिकता ल्याइदिए ।

मान्छे बेखबर छ, नगरिकता घरमा आइपुग्छ । अनेक शंका, उपशंकाले यता परिवारमा विलाप बढ्छ ।

बुबाआमा अत्तलिन्छन् । जसरी पनि खोजेर ल्याउने अठोट गरेर दाजुभाइ र ज्वाइँहरू खोज्न निस्किए ।

उता, पहाडको चेपमा १ सातासम्म उनीहरूका २ चक्षु जागै बसे । अन्ततः निर्णय गरे– जहिले बाटो खुल्छ, तहिले घर फर्किने । शरीर उता भए पनि उनीहरूको मन भने काठमाडौं घरमै हुन्छ । घरमा एक पटक फोन गरेर सकुशल छौँ भन्न पाए पनि हुन्थो तर फोन सम्पर्क टुटेको छ । हातमा फोन छ, लाग्दैन ।

उनीहरूको मुहारमा नीरवता छाउँछ ।

भूकम्पको सातौँ दिन । उघ्रिएको नीलो आकाश । साम्य भएको पहाड । फरक वातावरण । ‘कतै यो शुभको सङ्केत त होइन ?’, थोरै आस जागृत हुन्छ ।

क्लबले बनाएको खाना खाएर बसिरहेका थिए । परबाट २ जना आएको देखे । ‘कतै हामीलाई लिन आएका त होइनन् ?’, मनमा आशाको टुसा पलायो ।

हो, २ ज्वाइँहरू पो रहेछन् ! ज्वाइँहरूलाई देख्नेवित्तिकै आँखा आँसुले भरिए । एकअर्कालाई अँगालो मार्दै उनीहरूले मिलनका आँसु झारे ।

‘अब हिँडेरै जाने त ?’

ज्वाइँहरूले बन्जी जम्प नजिकै गाडी राखेर हिँड्दै खोज्न पुगेका रहेछन् । जहाँजहाँ मान्छे बसेका छन्, त्यहाँत्यहाँ खोज्दै सातौँ दिनका दिन ज्वाइँहरू उनीहरू भएको ठाउँमा पुगे ।

‘बाआमालाई कि लास लिएर आउँछौँ कि मान्छे लिएर आउँछौँ भनेर आएका हौँ’, ज्वाइँहरूले भने, ‘बन्जी जम्पसम्म हिँडेर जाऔँ, त्यहाँ गाडी छ ।’

त्यसपछि उनीहरू ७‌औँ दिनका दिन त्यो कष्टबाट मुक्त भए । ज्वाइँहरू नगएका भए उनीहरूको फर्किने सोच थिएन ।

फर्कंदा बाटामा टेक्ने ठाउँ थिएन । सातौँ दिनमा पनि लासहरू उठेका थिएनन् । मान्छेले लासलाई पन्छाउँदै हिँड्नुपर्ने । जो भूकम्पको भोलिपल्ट हिँड्दै आए, ती सबै बाटामै ढलेछन् । जो त्यही पहाडको खोचमा धैर्य गरेर बसे, उनीहरू भने बाँच्न सफल भएछन् । बाटोमा ढलेका महिलाका कान काटिएका थिए । चोरहरूले सुनका लागि कान काटेका रहेछन् ।

ओहो ! कस्तो दरिद्रता ! त्यो दिन सम्झँदा सापकोटा अवाक् हुन्छन् ।

७औँ दिन रातको १२ बजे । ९ जनाको टोली नै टुप्लुक्क घर आइपुग्यो । एकाएक माहोल नै बदलियो । अघिसम्म सन्नाटा थियो । अहिले आँगनमा आफन्त र छिमेकीको भीड । खुसीका आँसु आँगनमा बर्सिन थाले । घरमा निभ्न लागेको दियो झलमल्ल बल्यो । सबैको मुहारमा दीप्ति छायो ।

‘भूकम्पबाट त बाँचियो, जब १२ वैशाख आउँछ, तब त्यो कहालीलाग्दो दिन मानसपटलमा घुमिरहन्छ’, सापकोटाले भने, ‘आखिर जीवन भनेको एक त्यान्द्रो सास न रहेछ ! बाचुन्जेल सत्कर्म गरौँ । धैर्यले सङ्कटबाट मान्छेलाई बचाँउछ पनि ।’

उनले थपे, ‘भूकम्पको त सामना गरियो । अहिले विश्वभर कोरोना भाइरसको आतङ्क छ । भूकम्पमा झैँ कोरोनाको पनि सामना गरौँ । धैर्यले एक दिन कोरोनालाई पनि जित्नेछौँ ।’

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, वैशाख १२, २०७७ १२:३१